سال هاست که ایران و عربستان به رغم مشترکات فرهنگی و مذهبی و حتی ژئوپلیتیک، در تقابلی پررنگی چه در حوزه مسائل ایدئولوژیک و چه در ساختار روابط بین المللی و سیاست داخلی و خارجی به سر می برند.

گرچه در بازار نفت، قدرت منطقه ای و حتی جهانی عربستان به مراتب بیش از ایران است اما در حوزه تجارت کالایی، به رغم حجم نسبتا پایین سطح مبادلات، تراز تجاری ایران ما با این کشور مثبت است.

براساس آمار گمرک ایران؛ میزان واردات ایران از عربستان در سال 91 معادل 70.4 میلیون دلار و در مقابل صادرات ما به این کشور پرقدرت منطقه معادل 115.1 میلیون دلار است. به این ترتیب تراز تجاری ایران با عربستان در سال 91 حدود 44.7 میلیون دلار مثبت بوده است.

اما در سال 92 سطح مبادلات کالایی میان دو کشور کاهش می یابد و میزان واردات ایران از عربستان به حدود 44.2 میلیون دلار می رسد. به همین میزان صادرات به عربستان هم کاهش یافته و به حدود 91.4 میلیون دلار رسید. با این حال میزان تراز تجاری ایران در سال 92 مقداری بیش از سال 91 به نفع ایران مثبت بود. براین اساس تراز تجاری ایران در این سال حدود 47.2 میلیون دلار به نفع ایران مثبت شد.

اما برآوردهای آماری گمرک نشان میدهد که میزان صادرات ایران به عربستان در 10 ماهه نخست سال قبل، میزان صادرات ایران به عربستان مقداری بهبود یافت و به 110.4 میلیون دلار رسید و در مقابل عربستان تنها حدود 39.5 میلیون دلار کالا به ایران وارد کرد. برمبنای این گزارش در 10 ماهه سال قبل، تراز مثبت تجاری ایران با عربستان به مراتب افزایش یافت و به بیش از 70 میلیون دلار رسید.

تجارت خارجی و شرکای تجاری دو کشور به نوعی برآمده از سطح روابط دیپلماتیک آنها در حوزه بین المللی است. در حالی که چین، عراق و .. در راس عمده شرکای تجاری ایران قرار دارند که آمریکا، آلمان و ... شرکای اصلی تجاری عربستان را تشکیل میدهند.

نگاهی به عمده کالاهای مبادله شده میان دو کشور، نشان میدهد که عربستانی ها بیش از هر چیز به واردات کالاهایی از جمله؛ گوگرد، سنگ، میوه های خوراکی، آهن آلات و فولاد، فرش، محصولات لبنی و نباتی و ... از ایران علاقه مند هستند. کالاهایی که عمدتا مصرفی و برخی هم واسطه ای هستند. در مقابل این کشور بیشترین کالاهای سرمایه ای خود را از کشورهای غربی تامین می کند؛ از انواع هواپیما گرفته تا ماشین آلات و فلزات مختلف. 

سطح روابط تجاری ایران و عربستان و میزان تجارت این دو کشور در حوزه کالایی، نشان میدهد که در حال حاضر این دو کشور شرکای تجاری اثرگذاری برای یکدیگر نیستند.

ایران و عربستان دو رقیب سرسخت منطقه در حوزه نفت هستند. کالایی استراتژیک که به نوعی با حیات اقتصادی هر دو کشور گره خورده است. حجم بالای ذخایر نفت و گاز عربستان و بهره برداری گسترده این کشور از منابع نفتی خود، موجب شده که عربستان به کشوری تاثیرگذار در میان اعضای اوپک و البته جهان تبدیل شود.

صادرات نفت خام تقریبا 90 تا 95 درصد درآمدهای صادراتی و 70 تا 80 درصد درآمدهای دولت عربستان را تشکیل میدهد. این میزان درآمد حدودا 40 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را شامل میشود.

عربستان با 9.261 میلیارد بشکه ذخیره اثبات شده، تقریبا یک چهارم ذخیره نفت دنیا را در اختیار دارد. همین مسئله به نوبه خود جایگاه ژئوپلیتیک این کشور را در منطقه افزایش داده است.

اما سهم نسبتا بالای ایران از ذخایر نفت و گاز منطقه نیز در کنار تقابل های ایدئولوژیک دو کشور، موجب شده که عربستان هر از گاهی از جایگاه تعیین کننده خود در اوپک و بازار جهانی نفت، به عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر ایران استفاده کند.

عربستان در سالهای اخیر نشان داده که برای تداوم این رقابت از ابزارهای مختلفی بهره می گیرد؛ حتی اگر برای رسیدن به اهداف سیاسی و اقتصادی خود، لازم باشد تا از بخشی از منافع و درآمدهای سالانه خود صرف نظر کند.