مهدی نظیفی - تحلیل‌گر اقتصادی - قالیباف رییس مجلس گفته است: «قطعی مکرر برق در سراسر کشور و مختل شدن زندگی و کسب‌وکار مردم، نیازمند تدبیر و مدیریت است. اگر افزایش مصرف و مازاد تقاضا به هر دلیلی در کوتاه‌مدت جبران نمی‌شود، لااقل به برنامه اعلام‌شدۀ خاموشی‌ها پایبند باشید تا مردم بتوانند مشکلات را تدبیر کنند. ‌مردم از این همه بی‌برنامگی کلافه شده‌اند».«واقعیت تلخ این است که امروز کشور در شرایط سختی به‌سر می‌برد و شرایط برای مردم خصوصاً محرومین و مستضعفین سخت‌تر از همیشه است، هم از بُعد مسائل اقتصادی چه در حوزه سرمایه‌گذاران و چه بخش محروم، هر دو طرف در آسیب هستند و هم در حوزه مسائل اجتماعی که سرمایه‌های اجتماعی ما رو به کاهش است و بزرگ‌ترین آن اعتماد مردم است که از این جهت در شرایط خوبی نیستیم و این واقعیت تلخی است. حاشیه‌روی، حاشیه‌سازی و فاصله گرفتن از دغدغه‌های مردم گناه نابخشودنی است و کام مردم را تلخ می‌کند آنها این را هرگز از ما قبول نمی‌کنند». به‌دلیل ادامه مشکلات ریشه‌دار عدم توازن در تولید و مصرف برق ناشی از کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در این صنعت استراتژیک که در سال 99 به یک دهم سرمایه‌گذاری‌ها در سال 89 رسید، پایداری سیسستم برق‌رسانی را به حداقل رسانده و به‌دلیل عدم سرمایه‌گذاری‌ها در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر که به‌طور اساسی می‌تواند پایداری سیستم را افزایش دهد، تاب‌آوری سیستم را در مقابل وقوع اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی به‌شدت کاهش داده و آسیب‌پذیر نموده است.

علاوه بر آن، فزونی استهلاک سرمایه از سرمایه‌گذاری‌های جدید در بیش از یک دهه گذشته در همه بخش‌های اقتصادی استراتژیک کشور به‌ویژه در صنعت برق شرایطی را به‌وجود می‌آورد که به‌تدریج سرمایه‌های موجود مستهلک شده و از دور خارج ‌شوند و در نهایت کشور تهی از سرمایه‌گذاری شود. رشد ظرفیت نیروگاهی کشور از سال 89 تاکنون بطور کلی نزولی بوده و از 8.8 در سال 89 به 2.2 درصد در سال 99 کاهش یافته است. در این شرایط تنها افزایش حجم بالای سرمایه‌گذاری‌ها، ظرفیت ضروری برق برای رشد بالای اقتصادی کشور را می‌تواند فراهم کند. کسری تامین برق مورد نیاز کشور که طبق پیش‌بینی‌های رسمی از 9 تا 11 هزار مگاوات است عمدتا ناشی از بی‌کفایتی مدیران ارشد برق برای استفاده از ظرفیت اسمی 80 هزار مگاواتی تولید برق کشور است که عملا بهره‌برداری از آن را به حدود 55 هزار مگاوات در شرایط نرمال رسیده، شرایط کنونی صنعت برق طوری‌ست که تاب خارج شدن هیچ نیروگاهی را از سیستم برق‌رسانی ندارد. در روزهای گذشته خارج شدن مقطعی نیروگاهها از مدار و تاثیرات منفی زیانهای اقتصادی مربوط به قطعی‌ مکرر تا سه بار در طول یک شبانه‌روز و افزایش ساعات خاموشی‌های گسترده اخیر که قطعی برق را به مجموع ۴ یا ۵ ساعت و گاهی بیشتر رسانده، باعث زیان‌دهی بخشی از تولید کشور شده و طبعا عدم قطعیت‌ها را در بازارها تقویت کرده که البته آثار منفی آن بتدریج در افزایش انتظارات تورمی فعالان بازارها آشکار خواهد شد. البته باید در نظر داشت مهم‌ترین دلایل تورم در چند سال اخیر تبدیل‌شدن شبه‌پول به پول و ورود پول‌های پارک‌شده در بانک‌ها به بازارها بوده است. در ایران بازارهای ارز و طلا به‌شدت بر رفتار سایر بازارها و در نهایت شاخص‌های اقتصادی اثرگذارند. چون غالبا ریشه ورود پول به این بازارها از نوع تورم انتظاری است لذا بسیار مخرب است. پس این وظیفه مبرم دولت‌هاست که از طریق ابزارهای مبتنی بر دانش و تجربیات اقتصادی، تورم انتظاری را اصلاح کنند.

با توجه به نوسانات اخیر قیمتها در بازار ارزهای خارجی، قیمتها در 100روز اول امسال رکوردزنی کردند. چون تعیین‌‌کننده نهایی بازارها و روند تحولات نرخ ارز، متغیرهای بنیادین اقتصاد است، کارشناسان اقتصادی باور دارند در مقطع کنونی با توجه به نبود چشم‌انداز روشن و مثبت نسبت به نتیجه مذاکرات هسته‌ای ژنو درآینده نزدیک همچنین نبود امکان گشایش‌های بیشتر در وصول مطالبات فروش نفت، موارد متعدد وجود ابهامات، فضای اقتصادی را تیره و تار کرده است:عدم قطعیتها درتصمیم‌های دولت مستقر در زمینه‌های مورد نظر فعالان اقتصادی به‌ویژه تاثیرات منفی رکودآفرین مربوط به عدم تحقق وعده‌های دولت مستقر برای واکسیناسیون عمومی در کشور به‌همراه افزایش کمبودهای داروئی کشور و آثار مخرب آنها در گسترش رکود و تعطیلی بخشهای تولیدی و خدماتی، کمبودهای قابل توجه در زمینه آب مورد نیاز مردم به‌ویژه بخشهای صنعتی و کشاورزی، تاثیرات منفی اخبار مربوط به درگیری‌های نظامی در کشورهای همسایه، مشکلات متعدد در مراودات اقتصادی خارجی، عدم توفیق در برنامه‌های وعده داده شده برای راه‌اندازی چرخ‌های تولید و رفع موانع راه‌اندازی کسب و کارها، ابهامات در تعیین کابینه دولت سیزدهم به‌ویژه وزرای اقتصادی، تشدید رویکردهای مخرب در قانون‌گذاری، ناامیدی از ورود سرمایه‌های خارجی همچنین تکنولوژی‌های جدید به بخشهای تولیدی حتی پس از احیای برجام، عدم وجود شفافیت در پیش‌بینی‌ها برای فعالان اقتصادی در افقهای پیش رو، خروج بیش از پیش استعدادهای درخشان از کشور، نبود بسترهای لازم برای رویکرد دیجیتالی شدن کسب‌وکارها، همگی باعث می‌شوند احتمال ادامه یافتن انتظارات افزایشی در بازارها به‌ویژه بازار ارزهای خارجی، بیشتر شود.

چنانکه می‌بینیم در خردادماه متوسط قیمت مسکن در تهران به متری 29میلیون و 670هزار تومان رسید که نسبت به ماه گذشته سه درصد رشد داشت. منطقه22 با رشد قیمت 11.89 درصدی بیشترین رشد قیمت و منطقه یک با رشد 10.13 درصدی در جایگاه دوم افزایش قیمت قرار داشتند. از سوی دیگر نصیری رئیس اتحادیه نانوایان کرج گفت: «با رایزنی‌های صورت گرفته در نهایت مصوب شد که امسال نرخ انواع نان حدود ۵۰ درصد افزایش یابد که این افزایش به صورت غیر رسمی اعمال شده و چند روزی است که نانوایان نان را با نرخ جدید به فروش می‌رسانند». این در حالیست که علاوه بر آن در سال قبل هم بدون مجوز دولت، ۵۰ درصد افزایش در قیمت نان را شاهد بودیم یعنی قیمت نان نسبت به سال گذشته درعمل دو برابر شده است. در سایر اقلام خوراکیها همچنین اغلب کالاهای مورد نیاز خانوارها افزایش قیمت رسمی و غیررسمی در بازارها مشاهده می‌شود که نبود نظارت و بازرسی دولت بر قیمت‌ها را آشکار می‌کند و از افزایش شدید انتظارات تورمی جامعه حکایت دارد.

اجرای عملیات بازار باز توسط بانک مرکزی در روز سه‌شنبه حجم معاملات عمده اوراق بدهی دولتی در بازار ثانویه به 13هزار میلیارد تومان رسانید و نرخ‌های بازده نسبت به روز معاملاتی گذشته اغلب افزایشی بودند. روند نرخ بازدهی اوراق آتی و نقدی از مدل بدون شیب و مماس با محور که در بسیاری از روزهای هفته پیش ایجاد شده بود، خارج شده است. روندهای درونی بازار بورس هم غالبا نشان از تغییر آهنگ بازار به سمت بالا دارد، روندهایی که می‌تواند روزهای متمادی تابلوی بورس را سبزپوش نگه دارد. شاخص هم‌وزن رکورد صعود در سال 1400 را شکست و با رشد 4هزار و 395واحدی بیشترین صعود در 94 روز گذشته را ثبت کرد و ارزش صف‌های خرید 62 درصد افزایش یافت. که اخبار مثبتی است ولی به‌هیچ‌وجه کافی نیست. اظهارات رئیس‌جمهور منتخب در برنامه‌های انتخاباتی نشان می‌داد، ظاهرا دولت سیزدهم قصد دارد رویکرد مثبتی در قبال مشکلات داشته باشد ولی باید دید رئیس جمهور منتخب در آزمون سخت رفع مشکلات پیچیده اقتصادی کشور آیا اهتمام لازم را برای تغییرات اساسی به‌خرج می‌دهد. باید به ایشان یادآوری کنیم اقتصاد ایران شدیدا به سیاست‌های انبساطی غیرتورمی نیاز دارد در غیراین‌صورت باید انتظار افزایش شدیدتر و همه‌گیر نرخ فقر در کشور به‌ویژه برای مناطق روستایی را داشته باشیم. یادآوری می‌کنیم در طول یک قرن اخیر بزرگترین عامل تهدیدکننده بنیاد برانداز، برای ایران همیشه کسانی بوده‌اند که تلاش کرده‌اند با ایجاد بحران‌های مقطعی در کشور رانت‌های متنوع ایجاد کنند و در نهایت توزیع ثروت کشور را به گروهها یا افراد معدود، محدود کنند. ضرورت دارد ایشان شدیدا از این گروهها فاصله بگیرد وگرنه روند فروپاشی اقتصاد پریشان فعلی تشدید خواهد شد. از شعرحافظ یاد می‌کنیم:

حافظ چه نالی، گر وصل خواهی  /   خون بایدت خورد، در گاه و بی‌گاه

ما شیخ و واعظ، کمتر شناسیم  /   یا جام باده، یا قصه کوتاه