گروه بازار
اعضای کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات، در بیستمین گردهمایی اخیر خود به بحث و بررسی موضوع مسایل حول رایزنان بازرگانی در کشورهای هدف پرداختند. در این نشست اعضای این کمیسیون با اشاره به عملکرد و بهره‌وری رایزنان بازرگانی طی سال‌های گذشته تاکنون، خواستار این شدند که با اصلاح آیین‌نامه انتخاب رایزنان بازرگانی، بخش خصوصی هم در انتخاب آنان دخیل شود. هم‌چنین اعضای کمیسیون خواستار این بودند که شرایطی فراهم شود تا افراد بیشتری بتوانند برای احراز این مسوولیت مهم در حوزه تجارت خارجی معرفی شوند.
در ادامه نیز حمایت دولت از صادرات غیرنفتی مورد بحث و بررسی قرار گرفت و اعضای کمیسیون هر کدام از دید خود، نظرات و پیشنهاداتی برای بهبود بسته حمایتی دولت ارائه دادند.
در ابتدای این نشست، رییس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات با ارائه توضیحی در مورد دستور جلسه گفت: شیوه انتخاب رایزنان، مشکلات و محدودیت‌های آنان از موضوعات حائز اهمیت در حوزه تجارت است و به همین دلیل قرار است این موضوع را مورد بررسی کمیسیون قرار گیرد و چنانچه لازم باشد، پیشنهاداتی برای تغییر در آیین‌نامه گزینش آنها ارائه شود.
محسن بهرامی ارض اقدس افزود: سازمان توسعه تجارت نیز در این زمینه با موانعی روبه‌روست؛ در این میان عدم هماهنگی کامل سازمان توسعه تجارت و وزارت امورخارجه در سال‌های گذشته نیز به شکل‌گیری این موانع دامن زده است. با این وجود، بخش خصوصی انتظار دارد که رایزنان بازرگانی نقش فعال‌تری در توسعه تجارت خارجی کشور ایفا کنند.
شرایط انتخاب رایزنان
پس از بیان این انتظارات از سوی رییس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران، رضا عباسقلی، مدیرکل دفتر امور نمایندگی‌های سازمان توسعه تجارت ایران که میهمان این نشست بود، به تشریح روند انتخاب و کارکرد رایزنان پرداخت. او گفت: سابقه اعزام رایزنان بازرگانی به دیگر کشورها به سال۱۳۷۳ بازمی‌گردد. زمانی که مرحوم حسن حبیبی، معاون اول رییس‌جمهور وقت، به وزارت بازرگانی آن زمان، این مجوز داد که ۳۰ رایزن برگزیده شود. پس از آن تفاهم‌نامه‌ای میان وزارت بازرگانی و وزارت امورخارجه به منظور تعیین شرایط استقرار رایزنان منعقد شد.
عباسقلی درباره شرایط رایزنان گفت: یک رایزن بازرگانی باید حداقل۱۰سال سابقه اشتغال در وزارت صنعت، معدن و تجارت را دارا باشد. مدرک او، حداقل در سطح لیسانس و حداقل نمره آیلتس این فرد باید در حد ۵ باشد. او ادامه داد: پس از اعلام فراخوان و بررسی شرایط اولیه،
به گفته رضا عباسقلی اکنون ۲۲ رایزن بازرگانی در کشورهای هدف مستقر هستند و با احتساب رایزنانی که حکم دریافت کرده و هنوز مستقر نشده‌اند، تعداد آنها به ۲۵ رایزن می‌رسد. مدیرکل دفتر امور نمایندگی‌های سازمان توسعه تجارت ایران، درباره اختلافات وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت امورخارجه گفت: در ابتدای شکل‌گیری پست رایزنی، اختلافاتی میان این دو نهاد دولتی ایجاد شد. به این دلیل که مسئولان وزارت امور خارجه مدعی بود که در مورد رایزنان، این وزارتخانه باید نظر بدهد. اما در نهایت وزارت امور خارجه، نظر وزارت بازرگانی وقت را پذیرفت و اکنون نیز اختلافی وجود ندارد. رضا عباسقلی افزود: برخی تجار بر این عقیده هستند که رایزنان باید در کشورهای هدف برای آنان بازاریابی کنند. در حالی که رایزنان دارای شرح وظایف معینی هستند و بخشی از وظایف آنها معطوف به ارائه خدمت به دولت و بخش دیگری از وظایف آنها، ارائه خدمات به بخش خصوصی است.
لزوم اصلاح آیین‌نامه انتخاب رایزنان بازرگانی
بهرامی ارض‌اقدس با اشاره به یکی از شروط استخدام رایزنان، که اشتغال در وزارت صنعت، معدن و تجارت بود، گفت: این موضوع قابل بحث کردن است و شاید لازم باشد آیین‌نامه در این مورد اصلاح شود. چرا که افراد بسیاری هستند که سابقه فعالیت در این وزارتخانه را ندارند اما به دلیل فعالیت تجاری یا مطالعه دقیق در کشورهای هدف می‌توانند همکاری موثری داشته باشند. برای مثال، فعالان اقتصادی می‌توانند به تحقق اولویت‌ها کمک کنند. رییس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران، این پیشنهاد را مطرح کرد که رایزنان به جای آنکه از کارکنان وزارت صنعت، معدن و تجارت برگزیده شوند، از میان فعالان اقتصادی انتخاب شوند. ر ادامه محمدعلی پاک‌سرشت که مدتی است به صورت افتخاری به امر رایزنی بازرگانی در بانکوک تایلند اشتغال دارد به ارائه تجربیات خود پرداخت وگفت: آغاز فعالیت رایزنان بازرگانی با اختلافات سنگین وزارت بازرگانی و وزارت امورخارجه همراه بود. گویی فعالیت رایزنان زیر نظر سفرا توام با تفاهم منطقی، امکان‌پذیر نیست.
بخش خصوصی در انتخاب رایزنان نقش داشته باشد
در ادامه این نشست علیرضا کلاهی، با اشاره به فعالیت یک دپارتمان مستقل در سفارت‌خانه‌های انگلیس گفت: اگرچه این دپارتمان بخشی از مجموعه سفارت است اما به صورت مستقل فعالیت می‌کند و کیفیت کار آنها نیز بسیار متفاوت است. این عضو کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران پیشنهاد کرد که در حوزه رایزنی تجاری از چنین الگوهایی بهره‌برداری شود.
عباس آرگون دیگر عضو این کمیسیون نیز گفت: بیست سال است که رایزنی بازرگانی در سفارتخانه‌ها آغاز شده است. اما باید پرسید خروجی ۲۰ سال فعالیت آنها چه بوده است؟ همه مسایل اقتصادی ایران به شیوه‌های کارمندی برطرف می‌شود، انتخاب رایزنان نیز کارمندی است. آرگون افزود: بخش خصوصی باید در انتخاب رایزنان نقش داشته باشد.
مهدی شریفی نیک‌نفس نیز این پیشنهاد را مطرح کرد که در مورد کشورهایی که اتاق بازرگانی مشترک تشکیل شده است، رایزنان بازرگانی از طریق اتاق‌های مشترک انتخاب شوند. این عضو کمیسیون تسهیل
تجارت ادامه داد: اکنون فضای کاری رایزنان داخل سفارتخانه‌هاست و به این سبب آنها دچار محدودیت‌های سیاسی هستند و شرایط تجاری بر محیط کاری آنها حاکم نیست.
شریفی نیک‌نفس انتقاداتی را هم به عملکرد رایزنان وارد کرد و گفت: در شرایطی که هند درصدد تعیین قواعد آنتی دامپینگ برای محصولات پتروشیمی ایران است، رایزنان بازرگانی ایران در این کشور هیچ واکنشی نشان نداده‌اند.
در ادامه این نشست، محمدرضا بختیاری، معاون امور بین‌الملل اتاق تهران، گفت: بخشی ازعملکرد رایزنان به سیاست‌ها داخلی و بخش دیگر به نوع سیاست‌های اقتصادی کشور بازمی‌گردد. ایران تاکنون اقتصاد بخش خصوصی نداشته است. بنابراین طبیعی است که رایزنان به دنبال تامین منافع اقتصادی دولت باشد. بختیاری افزود: باید در این زمینه به تعریف مشخصی در داخل برسیم و بر این اساس، رایزنان تربیت شوند. می‌توان این پیشنهاد را ارائه کرد که در انتخاب رایزنان با اتاق هماهنگی صورت گیرد.
مرتضی لطفی دیگر عضو کمیسیون نیز در این رابطه با اشاره به گذشت ایران از شرایط ده‌ساله تحریم گفت: به نظر می‌رسد باید برای رایزنان متناسب با شرایط کشورهای مختلف، شرح وظایف متفاوتی تدوین شود. پیشنهاد من این است که کمیته‌ای مشترک برای انتخاب رایزنان بازرگانی تشکیل شود.
