جمعه 10 فروردین، 1403

کدخبر: 106379 17:38 1399/03/23
اقتصاد جهان در شرایط پیش رو

اقتصاد جهان در شرایط پیش رو

دسته‌بندی: بدون دسته‌بندی
اقتصاد جهان در شرایط پیش رو

اقتصاد جهان در شرایط پیش رو

دسته‌بندی: بدون دسته‌بندی

دکتر هاشم اورعی-استاد دانشگاه صنعتی شریف-اثرات ناشی از بیماری های جهان گیر از جمله کووید 19 مثل جنگهاست. کشورها می توانند به سرعت تاثیر منفی آن را جبران کرده و به حالت اولیه برگردند، البته به شرط آنکه سیاست های درستی را اتخاذ کنند. از آنجا که در حال حاضر اقتصاد بیشتر نقاط جهان در اغماست، برخی معتقدند شرایط اقتصادی جهان برای همیشه با مشکلات ناشی از ویروس کرونا درگیر بوده و کمر راست نخواهد کرد. لیکن چنانچه در آینده نه چندان دور واکسن و یا روش درمان قطعی ارائه شود، در این صورت به گواه تاریخ با اجرای سیاست های صحیح اقتصادی و بهداشتی، جهان در زمان نسبتاً کوتاهی به حالت اولیه باز خواهد گشت. سرعت بازسازی در آلمان، ژاپن، بریتانیا و فرانسه پس از جنگ جهانی دوم نشان دهنده تمایل اقتصادهای بازار محور به بازگشت به روال عادی در کوتاه ترین زمان است. در خلال جنگ جهانی دوم، بمباران های هوایی 66 شهر ژاپن را به کلی ویران کرده و باعث کشته شدن 350 هزار نفر گردید. اما در مدت 15 سال این شهرها به طور کامل بازسازی شدند. در واقع هر چه میزان تخریب بیشتر، سرعت بازگشت به حالت اولیه نیز بیشتر بوده است. در آلمان پس از جنگ جهانی دوم نیز شرایط مشابهی مشاهده می شود. قابلیت بازگشت سریع به شرایط اولیه تنها مختص اقتصادهای پیشرفته و موفق جهان نیست. در جنگ ویتنام این کشور با شدیدترین بمباران های هوایی در تاریخ مورد تهاجم قرار گرفته و متحمل خسارات جانی و اقتصادی بسیار سنگینی شد. لیکن در سال 2000 میلادی فرق چندانی بین مناطق بمباران شده و سایر نقاط این کشور که از تهاجم هوایی مصون مانده بودند از نظر فقر، امکانات زیربنایی و سرمایه اقتصادی و انسانی مشاهده نمی شد.

از نقطه نظر اقتصاددانان این هم گرایی منطقه ای سریع یکی از بهترین مثال های منطق کاپیتالیسم یا نظام سرمایه داریست. ویژگی هایی که از ابتدا موجب پیشرفت یک منطقه شده بود هنوز پابرجایند، از جمله رودخانه، موقعیت جغرافیایی مناسب، تاریخ و فرهنگ غنی، سیستم آموزشی مطلوب و موارد مشابه. در چنین شرایطی سرمایه گذاران علاقمند به سرمایه گذاری مجددند، مردم علاقمند به بازگشت به منطقه اند و هر چه شهری بیشتر آسیب دیده باشد سرعت بازسازی بیشتر خواهد بود.

بیماری های جهان گیر نیز از این نظر مشابه جنگند که تخریب نظام اقتصادی ناشی از نیروهای خارجی است. بدین ترتیب می توان انتظار داشت که شاهد رفتار مشابهی باشیم. البته چنانچه در آینده نه چندان دور واکسن و یا روش مداوا ارائه  نشود، شرایط به مراتب پیچیده تر خواهد شد زیرا بازنگری در کل نظام اقتصادی امری اجتناب ناپذیر خواهد بود.

البته هم گرایی اقتصادی ای که پس از جنگ جهانی دوم شاهد بودیم بدون دخالت و برنامه ریزی دولتی نبود. در اروپا، طرح مارشال کمک های مالی قابل توجهی را به سمت اروپا سرازیر کرد. در ویتنام پس از جنگ، سیستم اقتصادی کاملاً متمرکز بوده و این امکان وجود داشت که امکانات مالی مورد نیاز به سهولت و به سرعت به امور بازسازی اختصاص یابد.

کشورهایی که موفق شده اند پس از بحران های شدید از جمله ویرانی ناشی از جنگ به سرعت بازسازی شوند دارای ویژگی هایی هستند که از آن جمله می توان به برخورداری از دولت قوی با حمایت مردمی،  مشروعیت اجتماعی و به ویژه برقراری حد مطلوبی از عدالت اجتماعی و اقتصادی اشاره کرد به طوری که آحاد جامعه در بازسازی کشور مشارکت داشته باشند. لذا در کشورهایی مثل جمهوری دموکراتیک کنگو، سومالی و افغانستان که نتوانستند در دوران جنگ سیستم اقتصادی و عملکرد نهادهای خود را در سطح مطلوب حفظ کنند، پس از پایان درگیری ها نیز موفق نشدند سیستم اقتصادی خود را بازسازی کرده ودرگیر ادامه بحران هستند. پروفسور بانرجی و پروفسور دوفلو، محققین دانشگاه MIT آمریکا و برندگان جایزه نوبل اقتصاد در سال گذشته میلادی، در تحقیقی جامع به این نتیجه رسیده ا ند که خطر اصلی آن است که بحران ناشی از شیوع ویروس کرونا و بحران اقتصادی پس از آن دست به دست هم داده و مشروعیت سیاسی برخی دولت ها را به چالش بکشد. آنها نگرانند که مشکلات این دولتها افزایش یافته و بازگشت به حالت توازن اجتماعی امکان پذیر نباشد.

بدیهیست خطرات ناشی از بحران سیاسی در کشورهایی که از سرمایه اجتماعی کمتری برخوردارند از جمله بخش قابل توجهی از جهان در حال توسعه به مراتب بیشتر است. لیکن حتی کشورهایی مثل ایتالیا، فرانسه و آمریکا که توزیع ناعادلانه ثروت و عدم توازن اقتصادی افزایش یافته و جامعه نسبت به آن حساس شده با خطر ناپایداری اجتماعی مواجهند. بهترین گواه اعتراضات گسترده مردم آمریکا در هفته های اخیر است.

کارشناسان بهداشت عمومی و اقتصاددانان در مورد این که در شرایط حاضر چه اقداماتی باید انجام گیرد اتفاق نظر دارند. در درجه اول ضروریست اقدامات لازم برای تاب آوری نظام بهداشتی در مواجهه با بیماری و عدم فروپاشی آن انجام پذیرد. به طور موازی باید غربال گری گسترده به عمل آمده تا برنامه زمانی بازگشت به شرایط اقتصادی قبل از شیوع تعیین شود. هم چنین حمایت مالی همه جانبه و بدون قید و شرط از بخش آسیب پذیر جامعه امری ضروریست. بدون شک این اقدامات پر هزینه بوده و کشورهای ثروتمند مشکلی برای تامین مالی آن نخواهند داشت. این کشورها قادرند بدون هر گونه اثر نامطلوب بر اعتبار خود بودجه لازم را با نرخ بهره پایین از بازارهای مالی بین المللی تامین نمایند. سیاست صحیح آن است که دولت ها از بحران مالی سال 2008 میلادی درس گرفته و به جای اعمال سیاست مالی انقباضی، به تزریق نقدینگی به اقتصاد و جبران بخشی از زیان مردم روی آورند. لیکن چنانچه کشورهای فقیر بخواهند به استقراض روی آورند ممکن است بازارهای مالی بین المللی آن را نشانه ای از عدم توانایی در حفظ انسجام و انضباط مالی دانسته و این امر تاثیر منفی بر اعتبار دولت در بازارهای مالی بین المللی داشته باشد که نتیجه آن به صورت افزایش نرخ بهره ظاهر خواهد شد. حتی اقتصاد بزرگی مثل هندوستان که درامد سرانه آن در حد متوسط است نگران آن است که چنانچه از سیاست های محتاطانه اقتصاد کلان فاصله بگیرد با مشکلات جدی مواجه شود. در آفریقا نیز شرایط به گونه ایست که چنانچه کمک مالی به برخی کشورها ارائه نشود و یا بدهی آنها بخشوده نشود، این دولت ها قادر نخواهند بود گام های لازم را برای بازسازی اقتصادی خود بردارند. در نتیجه نمی توان برخی از کشورها را بدون کمک به حال خود رها کرد. امروز اقتصاد برخی کشورهای فقیر جهان سخت نیازمند " طرح مارشال کووید19" است. فقط در این صورت است که می توان امیدوار بود در دوران پسا کرونا اقتصاد جهان دوباره شاهد دوره 30 ساله رونق اقتصادی پس از رکود اوایل دهه 30 میلادی، جنگ جهانی دوم و قبل از آن شیوع آنفولانزای اسپانیایی در سال 1918 باشد.

اقتصاد ایران نیز قطعاً توان ایستادگی در برابر فشار ناشی از ویروس کرونا را داراست. لیکن باید نتایج تحقیق برندگان جایزه نوبل اقتصاد را مد نظر قرار داده و باور داشته باشیم که ایدئولوژی و پافشاری بر مواضع  جایگاهی در قوانین مسلم اقتصادی ندارد. شرط اول حفظ و گسترش انسجام و سرمایه اجتماعیست. ضروریست دولت و مجموعه نظام این پیام را به جامعه انتقال دهد که رفاه آحاد مردم در اولویت قرار دارد. جامعه با مشاهده گسترش فساد، رانت ، بی عدالتی و توزیع ناعادلانه ثروت، حمایت لازم را از نظام حکمرانی دریغ نموده و در این صورت بازسازی اقتصاد کشور با چالش جدی مواجه خواهد شد. وقتی پر بیننده ترین برنامه ورزشی صدا و سیما بدون ذکر دلیل قطع می شود،  گوینده باسابقه خبر و مسئولی در خوزستان به دلیل اینکه صدای خواننده ای را دوست دارد  از کار برکنار می شود، جامعه به این نتیجه می رسد که در نظام اجتماعی حاکم اقلیت بر اکثریت تسلط کامل دارد و هیچ نقشی برای او قایل نیست. در چنین فضایی خود را از حاکمیت جدا دانسته و تمایلی به مشارکت سیاسی نشان نمی دهد. نتیجه ای که در انتخابات اخیر مجلس به وضوح شاهد بودیم. در صحنه اقتصاد نیز اعتقاد و اتکاء به قوانین اقتصادی و برخورداری از شهامت و صداقت حداقل لازم است. سالیانیست که متولیان اقتصاد کشور ابتکار عملی از خود نشان نداده و سیاست های اقتصادی همواره واکنش به شرایط روز بوده است. اگر هم سیاستی تحت عنوان حمایت از تولید ارائه شده، هدف اصلی حمایت از بخش خاصی بوده که نمونه آن را در صنعت خودرو شاهدیم و نتیجه آن هم بر همگان آشکار است. ای کاش حال که دولت در سال آخر کار بوده و چیزی برای از دست دادن ندارد و مجلس هم تازه نفس، نگاه اقلیتی را کنار نهاده و با شجاعت، صداقت و قاطعیت تمام برای رسیدن به رفاه جامعه سیاست های اقتصادی لازم را تدوین و اجرا کنیم.

بله دوستان، ملت ایران، اقتصاد، فرهنگ و تاریخ ایران چغرتر از آن است که در مبارزه با کرونا پشت به خاک دهد. آن چه می طلبد اتحاد و هم دلیست. پرداختن به ایدئولوژی، فرهنگ ارباب- رعیتی و تفکیک جامعه به خودی و غیرخودی قطعاً راه به جایی نخواهد برد.



  • دیدگاهی برای این نوشته ثبت نشده است.
  • افزودن دیدگاه


JahanEghtesadNewsPaper

جستجو


  |