دکتر هاشم اورعی-استاد دانشگاه صنعتی شریف-در سال 2016 میلادی وقتی دونالد ترامپ در انتخابات ایالات متحده برنده شد، کارشناسان بر این عقیده بودند که موفقیت وی ناشی از روی گرداندن میلیونها آمریکایی از سیاست هایی است که بر آن هیچ اختیاری نداشتند، از جمله جهانی شدن و مهاجرت. آنها به این نتیجه رسیدند که روی آوردن مردم آمریکا به ترامپ عکس العمل دو شکست تاریخی سیاست مداران در واشنگتن بود، یکی جنگ عراق و دیگری بحران مالی سال 2008 میلادی. در واقع رای دهندگان از نمایندگان خود در واشنگتن قطع امید کرده و با انتخاب رئیس جمهور جدید این مجوز را به وی دادند که همه چیز را بهم بریزد. تا اینجا همه چیز درست به نظر می رسید و شواهد زیادی وجود داشت که این نظریه را اثبات می کرد از جمله اینکه ملی گراها و پوپولیست ها همه پست ها را در دولت ترامپ تصاحب کردند.  ولی فرضیه در اینجا با مشکل مواجه می شود.

در سال 2016 میلادی، آمار مهاجرین به آمریکا رو به کاهش بود. بیکاری در حد پائینی قرار داشت و حداقل دستمزد کارگران به سرعت در حال افزایش بود. با این حال، طبقه کم درآمد به صورت غیرقابل پیش بینی به هیلاری کلینتون پشت کردند و هم زمان رای دهندگان پردرآمد به ترامپ روی آوردند. در نهایت طرفداران سیاست همیشگی در واشنگتن موفق شدند 3 میلیون رای بیشتر از تازه واردی بیاورند که سعی داشت ساز و کار معمول سیاست را بهم بریزد. لذا می توان گفت که شورش سیاسی از سوی رای دهندگان آمریکایی احساسی و غیر منطقی بود. پس از 4 سال و در آستانه انتخابات 2020، در همه نظرسنجی ها جو بایدن از ترامپ پیشی گرفته است. ولی نکته قابل توجه آن است که جو بایدن در پست مهم و تاثیرگذار ریاست کمیسیون روابط خارجی سنای آمریکا از حمله نظامی این کشور به عراق حمایت کرد. وی هم چنین به عنوان سناتور از ایالت دلور با کاهش نظارت بر عملکرد بانکها موافق بود که به نظر بسیاری از کارشناسان یکی از عوامل اصلی بحران مالی سال 2008 به شمار می رود. بدین ترتیب او یکی از حامیان اصلی دو سیاستی بود که شکست آن نقش اساسی در ایجاد فضای پوپولیستی در آمریکا ایفا کرد. جالب اینجاست که انتظار می رود وی در آینده نزدیک رئیس جمهور آمریکا شود. در این صورت چگونه می توان این تناقض را توجیه کرد؟

در هر حال بروز ملی گرایی و پوپولیسم در آمریکا دونالد ترامپ را بر مسند ریاست جمهوری نشاند. حال که دوره چهارساله وی رو به اتمام است، خوب است نگاهی به عملکرد وی در حوزه اقتصاد آمریکا داشته باشیم. کیسی مولیگان، عضو ارشد شورای مشاورین اقتصادی رئیس جمهور معتقد است دشمنی سرسختانه خبرنگاران و اصحاب رسانه با ترامپ، مانع آن می شود که قضاوت منصفانه ای از موفقیت های وی در دوره چهارساله ریاست جمهوری داشته باشند. البته ارزیابی عملکرد رهبران سیاسی در حوزه اقتصاد کار دشواریست و به طور معمول هرگاه شرایط اقتصادی مطلوب است آنان همه امتیاز را کسب کرده و در شرایط دشوار اقتصادی نیز همه گناه ها به پای آنان نوشته می شود، همان طور که در حال حاضر در کشور خودمان شاهدیم. ولی واقعیت این  است که ارزیابی شرایط اقتصادی هر کشور در دوره های کوتاه تابعی از بسیاری عوامل از جمله اقتصاد جهانی، عملکرد بانک مرکزی و رفتار جامعه است. هنوز متخصصین علوم سیاسی بر این نکته به توافق نرسیده اند که در قرن بیستم عملکرد اقتصادی دولت آمریکا در دوران زمامداری حزب دموکرات بهتر بوده است یا جمهوریخواه.

از جمله سیاست های اقتصادی اعلام شده از سوی دونالد ترامپ در مبارزات انتخاباتی سال 2016، ایجاد 25 میلیون شغل جدید و رشد اقتصادی بود و وی پس از موفقیت در انتخابات با کاهش مالیات و افزایش هزینه های دولت و در نتیجه بالا رفتن کسری بودجه در این مسیر گام نهاد. ارزیابی جامع نتایج سیاست های اقتصادی ترامپ در این دوره 4 ساله زمان بر است ولی با مقایسه عملکرد اقتصادی دولت ایالات متحده با انتظارات واقع بینانه باید به این سوال پاسخ داد که آیا دولت آمریکا در این دوره موفق بوده است یا خیر؟ اطلاعات و آمار مورد بررسی مربوط به دوره 2017 یعنی آغاز ریاست جمهوری دونالد ترامپ تا پایان 2019 است و تاثیرات شگرف ناشی از همه گیری اخیر را شامل نمی شود.

اکونومیست با بررسی آمار به این نتیجه کلی رسیده است که عملکرد اقتصادی دونالد ترامپ در این دوره دو ساله فراتر از حد انتظار بوده است. تولید ناخالص داخلی GDP، که مهمترین شاخص ارزیابی عملکرد اقتصادیست، در این دوره در مقایسه با دوره اول یا دوم ریاست جمهوری باراک اوباما از رشد بیشتری برخوردار بوده است. در دوره مورد نظر رشد اقتصادی آمریکا در مقایسه با اقتصاد جهانی نیز عملکرد بهتری داشته است.

معیاری دیگر در ارزیابی اقتصادی، مقایسه عملکرد واقعی با پیش بینی اقتصاددانان و سازمان های بین المللی است. در اکتبر 2012 میلادی، صندوق بین المللی پول پیش بینی کرد که در  سال بعد، یعنی آغاز دوره دوم ریاست جمهوری باراک اوباما، اقتصاد آمریکا سالیانه 3درصد رشد خواهد داشت، ولی درعمل اقتصاد این کشور به رشد 2 درصدی رضایت داد. رشد اقتصاد آمریکا در دوره دو ساله 2017 تا 2019 میلادی بیش از پیش بینی صندوق بین المللی پول بود که قبل از انتخابات سال 2016 میلادی اعلام شد.

لیکن علیرغم عملکرد فراتر از انتظار در برخی موارد، در بخش شرکت های بزرگ، با وجود کاهش مالیات، موفقیت چندانی در رشد سرمایه گذاری مشاهده نمی شود. البته کاهش مالیات شرکت های بزرگ باعث افزایش درآمد این شرکتها شد که نتیجه آن به صورت افزایش مستمر ارزش سهام مشاهده می شود. با اینکه دونالد ترامپ دوست دارد از آمار ماهیانه اشتغال که در نتیجه سیاست های اقتصادی وی به دست آمده تعریف کند ولی به سختی می توان ادعا کرد که دراین دوره ماشین ایجاد اشتغال با حداکثر سرعت در حال حرکت بوده است. در دوره 2009 تا 2016 میلادی میزان بیکاری در آمریکا در مقایسه با متوسط سایر کشورهای عضو گروه G7 کاهش یافت. در دوران ترامپ، میزان بیکاری به حداقل خود از سال 1960 میلادی رسید ولی در مقایسه با سایر اقتصادهای بزرگ جهان عملکرد چشمگیری نداشت.

آن چه می توان اعلام کرد این است که شرایط زندگی برای طبقه کارگر قطعاً بهبود یافته و از سال 2017 میلادی درآمد متوسط خانوار روند افزایشی داشته است. ولی اوضاع اقتصاد آمریکا در سال 2020 میلادی چگونه است؟ سیاست های پولی دولت آمریکا در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ و افزایش کسری بودجه موجب شد که حتی قبل از آغاز همه گیری، بدهی دولت آمریکا به رقم نجومی برسد. در سال جاری و در مقابله با شرایط ناشی از شیوع ویروس کرونا، دولت آمریکا با پرداخت 1200 دلار به هر نفر و افزایش موقتی بیمه بیکاری به 600 دلار در هفته بزرگترین بسته حمایت مالی جهان را به اجرا درآورد و ممکن است کنگره تا قبل از انتخابات با حمایت های مالی بیشتری موافقت کند. حتی بدون حمایت مالی بیشتر و علیرغم اینکه اقتصاد آمریکا در حال حاضر در حالت رکود به سر می برد، انتظار می رود بهترین عملکرد اقتصادی را در سال جاری میلادی در مقایسه با سایر کشورهای عضوG7 داشته باشد. درست قبل از همه گیری ویروس کرونا، اقتصاد آمریکا تا حدی موفق تر از سایر اعضای G7 ارزیابی می شد ولی علیرغم همه مشکلات اقتصادی، ممکن است در آینده نزدیک شاهد پیشی گرفتن بیشتر اقتصاد آمریکا از سایر کشورهای این گروه باشیم.