علیرضا امامی فرد-گروه سیاسی جنگ، شاید اولین کلمه ای باشد که به ذهن بسیاری از مردم جهان پس از شنیدن نام عراق خطور کند. عراق سالهای طولانی درگیر جنگ بوده و مردم این کشور دیگر تحمل سختی و یا نبردی جدید را ندارند. سالهای سال گرفتار حکومت دیکتاتوری صدام بودند که در طی دوران حکومت آن طعم جنگ با ایران و کویت چشیده اند و پس از طی چند سال و افزایش کشمکش میان ایالات متحده امریکا و صدام، امریکا به کشورشان حمله کرد که تقریبا هفت سال به طول انجامید. پس از آن عراق در حال سر و سامان دادن به اوضاع کشورش بود که داعش بخشهایی از خاکش را در سال ۲۰۱۴ به تصرف خود درآورد و پس از آن با هزینه های بسیاری توانست آن گروه تروریستی را به کمک سایر کشورها از جمله ایران بیرون کند. از طرفی سال گذشته کردهای عراق تصمیم به برگزاری انتخابات گرفتند تا بتوانند کشوری مستقل برای خود تشکیل دهند و همین امر باعث شد تا معادلات در عراق پیچیده تر شود. اما پس از همه این اتفاقات، امروز عراق کمی آرام تر شده است. چشمان زیادی این روزها عراق را دنبال می کنند. نه به این خاطر که در آن کشور داعش عملیات تروریستی انجام داده و یا بخشی از خاکش  تصرف شده و نه به این دلیل که دیکتاتوری مانند صدام برای کشورهای منطقه خط و نشان کشیده باشد. امروز عراق به خاطر اینکه نتیجه یک انتخابات می تواند این کشور را به سمت دموکراسی پیش ببرد مورد توجه قرار گرفته است. کشوری که دارای منابع عظیم نفتی است و به لحاظ جغرافیایی از موقعیت استراتژیک قابل توجهی برای کشورهای منطقه و دیگر قدرتهای جهان برخوردار است. پوسترهای انتخاباتی در کشور عراق از کارکرد افتاده اند و مردمش منتظرند تا ببینند وعده های انتخاباتی که از سوی صاحب عکس ها در دوران انتخابات داده می شد چه زمانی عملی می شود؟! پس از سپری کردن آن دوران در اردیبهشت ماه انتخابات پارلمانی برای اولین بار پس از جنگ با داعش برگزار شد. انتخاباتی که این بار رنگ و بویی متفاوت با دوره های گذشته داشت. ائتلاف سائرون به رهبری مقتدی صدر یکی از لیست هایی بود که کارشناسان احتمال گرفتن کرسی های زیادی را از قبل تخمین می زدند. صدر، خود جزو کاندیدها نبود و فقط رهبری ائتلاف را بر عهده داشت. تخمین ها درست از آب درآمد و سائرون پیشتاز انتخابات شد اما نکته ای قابل تامل در این میان وجود داشت و آن پایین بودن شرکت در انتخابات این دوره عراق بود. سائرون در حالی توانست در این انتخابات پیروز شود که فقط ۴۴ درصد مردم در انتخابات شرکت کرده بودند. صدر با وعده هایی همچون عدم اجازه دخالت خارجی و تغییر وضعیت موجود پا به عرصه انتخابات گذاشت و توانست اعتماد مردم را به خود جلب کند. سوالی که ذهن بسیاری را می تواند به خود درگیر کند این است که آیا مقتدی صدر با همین شعارها توانست پیروز انتخابات شود و یا عقبه ای پشت این پیروزی داشته است؟! زمانی که ایالات متحده به این کشور حمله کرد، مقتدی صدر با حمایت جمهوری اسلامی ایران در مقابل امریکا ایستاد و از خاک کشورش در مقابل متجاوزان دفاع کرد. اما این همه ماجرا بود. مقتدی صدر که زمانی روحیه ای تندرو تر از امروز داشت با برخی از اهل تسنن و حتی شیعیان مبارزه کرد و همین فعالیت های او در خاک کشورش باعث شد تا نام او بر سر زبان ها بیفتد. او زمانی از نخست وزیر سابق عراق، نوری المالکی حمایت کرد اما پس از تصرف خاک عراق توسط داعش او نیز به یکی از مخالفین نوی المالکی درآمد. اما حضور او در عرصه سیاست در سال گذشته به شیوه دیگری بروز پیدا کرد. در دوران نخست وزیری حیدرالعبادی که عراق درگیر جنگ شده و  بحران اقتصادی، مشکلات کردها، تنش میان اهل تسنن و شیعیان همه مردم را به تنگ آورده بود او از این فرصت استفاده و مردم را به اعتراضات خیابانی علیه حیدرالعبادی بسیج کرد. صدر یکی از افراد شاخصی بود که تغییر را بر سر زبان بسیاری از مردم عراق انداخت و با همان توانست پیروزی چشمگیری را در انتخابات به دست آورد. اما ماجرا به این جا ختم نمی شود. از زمانی که عراق با این مرز جغرافیایی شناخته شده، مردمش همواره شاهد دخالت های دیگر کشورها در امور سیاسی شان بوده و هستند. جریان صدر که یکی دیگر از شعارهایشان قطع کردن دست بیگانگان بود توانست دل بسیاری از مردم را با خود همراه کند. برخی از مردم عراق معتقدند که ایالات متحده امریکا در امور داخلی و خارجی کشورشان دخالت می کند و باید این اجازه به آنها داده نشود و از طرفی دیگر عده ای دیگر بر این باورند که ایران نیز باید از خاکشان بیرون رانده شود. البته آن طور که به نظر می رسد عمده مخالفت مردم عراق با ایران و امریکا چیز دیگری است. آنها معتقدند که اختلافات این دو کشور به ضرر عراق تمام شده، زیرا در خاک عراق قصد شکست یکدیگر را دارند و همین امر باعث ضربه به کشورشان می شود. اما دلیل دیگری هم توانست بر پیروزی مقتدی صدر در عراق موثر باشد و آن ائتلاف با تفکرات مختلف از جمله کمونیست ها و سکولارها بود. این روحانی شیعه معتقد است که برای توسعه کشورش باید  از همه تفکرات استفاده کرد و این برخلاف عملکردش در سالیان نه چندان دور است و به نظر می رسد او متوجه شده که با تک روی و حذف تفکرات دیگر نمی تواند راه به جایی ببرد. گرچه ممکن است بعد از رسیدن به قدرت نظرش تغییر پیدا کند اما با توجه به نتایج، چنین چیزی بعید است. اما نکته مهم و جالب توجه این جاست که مقتدی صدر به تنهایی نمی تواند دولت را انتخاب کند و به همین منظور تشکیل دولت عراق کمی پیچیده شده است. شاید بهتر باشد قبل از ادامه گزارش نگاهی به نتایج انتخابات در عراق بیندازیم. ائتلاف «سائرون» به رهبری «مقتدی صدر»: ۵۴ کرسی ائتلاف «الفتح» به رهبری «هادی العامری»: ۴۷ کرسی ائتلاف «النصر» به رهبری «حیدر العبادی»: ۴۲ کرسی ائتلاف «دولت قانون» به رهبری «نوری المالکی»: ۲۵ کرسی حزب «دموکرات کردستان» به رهبری «مسعود بارزانی»: ۲۵ کرسی ائتلاف «الوطنیه» به رهبری «ایاد علاوی»: ۲۱ کرسی «تیار الحکمه» به رهبری «سید عمار حکیم»: ۲۰کرسی حزب «اتحادیه میهنی کردستان» به رهبری «کوسرت رسول»: ۱۸ کرسی «الاراده» به رهبری «حنان فتلاوی»: ۳ کرسی با توجه به نتایج به دست آمده می توان فهمید که درست است ائتلاف سائرون توانسته در انتخابات پیروز شود اما این بدان معنا نیست که به تنهایی بتواند دولت را تشکیل دهد زیرا او نصف بیشتر آرا را به خود اختصاص نداده است. ائتلاف سائرون برای پیروزی و پیش برد اهداف خود نیاز به ائتلاف با گروه های دیگر دارد. امریکا با توجه به سابقه مقتدی صدر زیاد از انتخاب ائتلاف او خشنود نیست اما تا به این جای کار مخالفتی را آشکار نکرده است. البته دلایل متعددی در این خصوص وجود دارد که به چند مورد از آنها اشاره می کنیم. یکی از دلایل مهم می تواند انتظار برای تشکیل دولت باشد. ایالات متحده امریکا صبر کرده تا ثمره انتخابات عراق را ببیند و ممکن است مقتدی صدر با دولتی ائتلاف کند که به امریکا نزدیک تر باشد تا به ایران. گرچه همان طور که اشاره شد مردم عراق معتقدند که هیچ کشوری نباید در امور آنها دخالت کند. اما دلیل دیگری که می تواند امریکا را تا به اینجای کار  به سکوت وادار کند تغییر دیدگاه رهبر سائرون است. مقتدی صدر چهره تندرویی به نظر نمی رسد و گویی از آن احساسات سیاسی به یک منطق رسیده باشد و همین امر موجب شده تا امریکا امیدوار باشد تا صدر با امریکا روابط بهتری برقرار کند . از طرفی اگر مقتدی صدر بخواهد که چرخ اقتصاد عراق را به گردش در بیاورد نیاز دارد که با کشورهای مختلف از جمله ایالات متحده امریکا تعامل اقتصادی برقرار کند. گرچه سفر چند ماه پیش مقتدی صدر به عربستان و دیدارش با مقامات این کشور نیز می تواند در این زمینه بی تاثیر نباشد. البته همه این نتایج را می توان از صحبتهای مقامات امریکا متوجه شد. هدر ناوئرت، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا چند روز گذشته در کنفرانس مطبوعاتی گفت، طبق گزارش‌های صادره از سوی سازمان‌های مدنی و بین‌المللی انتخابات پارلمانی اخیر عراق موثق و مورد اعتماد است. وی ادامه داد،‌ آمریکا در جریان برخی گزارش‌های تقلب در برخی اماکن انتخاباتی قرار دارد و کمیسیون عالی انتخابات عراق درخصوص صحت این گزارش‌ها تحقیق می‌کند. ناوئرت در ادامه گفت: ما از تاریخ عملکرد و مواضع مقتدی صدر آگاهیم اما دولت آتی عراق دولت ائتلافی خواهد بود. همچنین جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا در گفت‌وگویی تاکید کرد، با وجودی که مقتدی صدر، رهبر شیعی که طی جنگ با نیروهای آمریکایی جنگیده، پیروز انتخابات پارلمانی اخیر عراق شده، به نتایج این انتخابات احترام می‌گذارد. ماتیس گفت، مردم عراق انتخابات را برگزار کردند. برگزاری انتخابات یک روند دموکراتیک آن هم در زمانی بود که بسیاری تردید داشتند عراق بتواند مسؤولیت خود را برعهده بگیرد. وی افزود،به تصمیم‌های ملت عراق احترام می‌گذارد. اما قسمت اصلی ماجرای عراق مانده است. چهره های سیاسی پس از مشخص شدن نتایج انتخابات با یکدیگر دیدار کرده تا بتوانند ائتلافی بزرگ را برای تشکیل دولت عراق به دست بیاورند. با همه اینها اما دست بالا را در آینده سیاسی کشور مقتدی صدر خواهد داشت به شرط آنکه بتواند ائتلافی بزرگ در پارلمان تشکیل دهد. بسیاری از رهبران ائتلاف های عراق با مقتدی صدر دیدار کردند تا بتوانند آنها نیز سهمی در روند سیاسی این کشور داشته باشند. اما این روزها گمانه زنی های زیادی به گوش می رسد که حاکی از آن است که حیدرالعبادی مجددا به سمت نخست وزیری انتخاب می شود. این پیش بینی می تواند تا حدودی درست باشد به این خاطر که حیدرالعبادی توانست داعش را از خاک این کشور بیرون کند، وضعیت کردستان را تا حدودی مشخص و از تنش بیش از اندازه میان شیعیان و اهل سنت جلوگیری کند. اما یکی از مشکلات بزرگی که حیدرالعبادی قادر به حل آن نبوده وضعیت اقتصادی و معیشت مردم است. البته رقیب ائتلاف النصر، ائتلاف الفتح است. ائتلافی که رهبری آن به عهده هادی العامری است و رابطه خوبی با ایران دارد. شاید برای جمهوری اسلامی ایران نزدیکی مقتدی صدر به هادی العامری اتفاق خوبی باشد اما این پیوند، به نظر نمی رسد که برقرار شود. خبرها حاکی از آن است که  مقتدی صدر به حیدرالعبادی اعتماد کرده و او را به سمت نخست وزیری عراق قبول کرده است. روزنامه العربی الجدید قطر به نقل از «یک وزیر دولت عراق» اعلام کرد: مقتدی صدر، رهبر جریان صدر عراق با تمدید دوره نخست‌وزیری حیدر العبادی در ازای پایبندی به برنامه فراگیر مورد نظر ائتلاف سائرون موافقت کرده است. به گفته این وزیر عراقی که نام او فاش نشده، این برنامه شامل تشکیل دولت ملی به دور از سهمیه‌بندی طایفه‌ای در توزیع پست‌ها، انتخاب وزرای شایسته، تعهد درباره محاکمه فاسدان، اعلام استراتژی برای کاهش فقر و بیکاری، بازسازی شهرهای تخریب شده عراق، اقدام منصفانه درباره خانواده‌های تروریست‌ها، حل مشکل برق، تعهد درباره بیرون کردن نیروهای خارجی از عراق و ایجاد سیاست خارجی مستقل به دوراز هرگونه دخالت خارجی است. همچنین العبادی باید هر سال برنامه دولتی خود را به روز کند و اگر در اجرای آن شکست بخورد رأی اعتماد از او در پارلمان باز پس گرفته می‌شود. وی گفت: برنامه‌ای که مقتدی صدر، رهبر جریان صدر عراق به ائتلاف النصر مطرح کرده کلیات محسوب می‌شود و  العبادی موافقت اولیه با دوره دوم نخست‌وزیر خود را یک تحول بزرگ می‌داند. این وزیر گفت: ائتلاف الوطنیه به رهبری ایاد علاوی و القرار به رهبری اسامه النجیفی و الحکمه به رهبری عمار الحکیم با ائتلاف سائرون و النصر خواهند بود که بیش از ۱۴۰ کرسی پارلمان را تشکیل می‌دهند. از طرفی حیدرالعبادی با علاوی برای بررسی تشکیل دولت آتی عراق نیز به تازگی گفت و گو کرده است. علاوی کسی است که به انتخابات معترض بوده و معتقد است روند سیاسی کشور یک سراشیبی را طی می کند و این را می توان از مشارکت پایین مردم در انتخابات گذشته متوجه شد. اما دیدار این دو سیاست مدار عراقی می تواند این احتمال را پر رنگ تر کند که حیدرالعبادی بار دیگر نخست وزیر این کشور می شود. اما مقتدی صدر علاوه بر ائتلاف النصر باید با کسانی دیگر نیز ائتلاف کند تا بتواند آنچه مد نظرش است به کرسی بنشاند. اما شواهد پیداست که سخت ترین بخش ائتلاف، همان هم پیمانی با النصر است و سایر ائتلاف ها به این پیچیدگی نخواهد بود زیرا از قدرت کافی برخوردار نیستند. از طرفی دیگر سایت موازین نیوز، انتصار علاوی، عضو ائتلاف الوطنیه به ریاست ایاد علاوی اظهار کرد: اخبار منتشر شده درباره تشکیل یک ائتلاف بین ائتلاف الوطنیه، دولت قانون، به ریاست نوری مالکی، فتح به ریاست هادی العامری، ائتلاف بغداد به ریاست جمال الکربولی و جریان الحکمه به ریاست سید عمار الحکیم صحت ندارد. علاوی تأکید کرد: ائتلاف الوطنیه هیچ گاه تغییر رویه نداده است و از ائتلاف‌هایی که برنامه‌های مشابه با این ائتلاف دارند، استقبال می کند. علاوی در ادامه ضمن اشاره به روابط خوب این ائتلاف با ائتلاف سائرون خصوصا جریان صدر، گفت: چند ماه قبل از انتخابات رؤسای دو ائتلاف با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کرده بودند. وی همچنین به روابط خوب ائتلاف الوطنیه با ائتلاف فتح به ریاست هادی العامری و تماس‌های رؤسای این دو ائتلاف با یکدیگر اشاره کرد. انتصار علاوی ضمن رد رایزنی ائتلاف الوطنیه با ائتلاف دوله قانون اظهار کرد: گمان می کنم که ائتلاف سائرون خصوصا جریان صدر نسبت به ائتلاف‌های دیگر به ائتلاف الوطنیه نزدیک‌تر باشد. عمار حکیم نیز با توجه به صحبتها و مواضعی که از او منتشر شده به نظر می رسد که با ائتلاف سائرون بر سر انتخاب نخست وزیر هم پیمان شود. حال همه کشورها چشمشان به این کشور نفت خیز دوخته شده تا ببینند چه کسی دوباره سکاندار عراق می شود. آیا وعده هایی که به مردم این کشور در دوره انتخابات داده شد، عملیاتی می شوند و عراقی ها پس از طی سالیان سال مشکلات پی در پی رنگ توسعه و پیشرفت را خواهند دید و می توانند به آینده امیدوار تر شوند؟ آیا صحبت مقتدی صدر که به مردم عراق قول داده «ناامیدتان نمی کنم» به ثمر خواهد نشست؟ بیشترین بار بر روی دوش ائتلاف سائرون به رهبری مقتدی صدر است. باید دید که آیا اکثریت جریان ها برای اداره کشور به او اقتدا می کنند یا خیر؟!   ----------------------------------------------------------- ایران از سرنوشت عراق کنار گذاشته نمی شود دکتر حسین تفضلی-استاد دانشگاه یک سال آینده هم برای ایران و هم برای عراق سالی سرنوشت ساز خواهد بود. ائتلافی که به ایران تمایل نداشته باشد، ائتلافی شکننده به نظر می رسد زیرا ایران نفوذ قابل توجهی در کشور عراق دارد و اگر گروهی بخواهد این قدرت را کنار بزند برایش غیر ممکن خواهد بود. البته این احتمال وجود دارد که با تشکیل دولت جدید نفوذ ایران نسبت به سالهای گذشته از این کشور کمتر شود اما اینکه تصور شود به طور کامل این قدرت از عراق بیرون رانده خواهد شد درست نیست. جمهوری اسلامی ایران نه تنها در اکنون بلکه در سالهای آینده نیز در سرنوشت این کشور تاثیر به سزایی خواهد داشت. اگر به شرایط ساختاری عراق نگاهی بیاندازیم می بینیم که این کشور از سه قسمت اصلی شیعیان، اهل سنت و کردها تشکیل شده است و غرب نمی تواند جانب یک طرف را بگیرد. به عنوان مثال اگر غرب از اهل سنت حمایت کند، این اقدام باعث خشم شیعیان شده و با آن مخالفت می کنند. در نتیجه همیشه یک طرف بازی در این کشور ایران است. گرچه در این میان کردها نیز نقش به سزایی دارند که جمهوری اسلامی ایران غالبا از کردهای عراق حمایت کرده است. تصور من بر این است که اگر روی حیدرالعبادی برای نخست وزیری توافقی صورت نگیرد، کسی به نخست وزیری برگزیده می شود که تمایل به برقراری ارتباط با ایران داشته باشد زیرا نیروهایی که در این کشور از جمهوری اسلامی ایران حمایت می کنند قابل توجه است و نادیده گرفتن خواسته های آنها غیر ممکن به نظر می رسد.   ---------------------------------------------------------------------------------------------------- عراق از سایه ایران بیرون می آید دکتر صادق زیبا کلام-استاد دانشگاه به نظر می رسد جریان و ائتلافی که عراق را به سمت استقلال بیشتر سوق دهد از حمایت بیشتری در کشور عراق برخوردار خواهد بود. مردم عراق خواستار عدم وابستگی به همه کشورها از جمله ایران و ایالات متحده امریکا هستند و تمایل دارند تا دخالت های آنها در امور داخلی کشور کمتر شود. با توجه به خواسته های مردم این جریان در نهایت پیشرفت بیشتری خواهد داشت. حکومت عراق نمی تواند به کشوری خاص وابستگی تمام و کمال پیدا کند. اگر این کشور با عربستان رابطه خیلی نزدیک پیدا کند باعث می شود که شیعیان در عراق به این موضوع واکنش نشان دهند و یا اگر این ارتباط تنگاتنگ میان عراق و ایران رقم بخورد، اهل سنت عراق از این اتفاق خشمگین می شوند. بنابراین بهترین سیاست برای عراق استقلال است و حتی در بهترین شرایط برای این کشور و مردمش حتی عدم وابستگی به امریکا است. در این صورت این کشور می تواند حکومتی تشکیل دهد که هم مورد احترام اهل سنت، شیعیان است و مردم در روند این کشور مشارکت خواهند داشت و هم می تواند نظر روسیه و امریکا را به خود جلب کند. این شیوه می تواند بهترین تامین کننده منافع این کشور باشد و این چیزی است که در شعارهای انتخاباتی نامزدها شاهد آن بودیم و مردم هم از آن استقبال کردند. مقتدی صدر و شمار دیگری از فعالین شیعه در حال حرکت به سوی این مسیر هستند که عراق از ایران فاصله بیشتری بگیرد. این اتفاق می تواند عراق را به جهان عرب بازگرداند و رابطه این کشور را با عربستان، مصر و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس متعادل سازد و در نهایت از سایه جمهوری اسلامی ایران بیرون بیاید.