واکاوی جهان اقتصاد از فاجعه تغییرات اقلیمی درگفت‌وگو با «علی قنادی اسلامی»

فریده خدادادی-کشور ما نیزهمانند بسیاری کشورها با تنش آبی دست‌وپنجه نرم می‏کند و این روند در اکثر نقاط کشور سیر صعودی در پیش گرفته و عدم دسترسی به آب کافی و مناسب مشکل‌ساز شده است.

به گزارش جهان اقتصاد، کشور ایران درمنطقه خشک و نیمه‌خشک قرارگرفته است و کاهش بارندگی‏ها در سال‏های اخیر به تنش آبی و تغییرات اقلیمی در اقصی نقاط کشور منجر شده است بنابراین به دنبال کاهش یافتن سطح منابع آبی، دمای کره زمین افزایش می‌یابد که خود تهدیدی برای اکوسیستم طبیعی و محیط زیست است و امنیت غذایی را نیز به مخاطره می‏اندازد که درباره تاثیرات افزایش دمایی کره زمین در وضعیت آب و امنیت آبی کشور با علی قنادی اسلامی کارشناس آب و انرژی به گفت‎‏و‏گو پرداخته‌ایم که در ادامه می‏خوانید:

این کارشناس آب و انرژی اظهار کرد: بیش از 70درصد از سطح کره زمین از آب پوشیده شده است اما حدود 97 درصد آب‏های کره زمین، آب شور دریاها و اقیانوس‏ها است و فقط حدود سه درصد آن‏ را آب شیرین تشکیل می‏دهد که بیشتر آن به صورت یخچال‏ها و برف در قطبین و مقدار کمتری از آن‏را آب‏های زیرزمینی و نیز آب‏های سطحی مانند رودخانه‏ها و دریاچه‏های آب شیرین تشکیل می دهند و میزان بسیار کمی هم در اتمسفر به صورت بخار آب و قطرات ریزآب وجود دارد.

قنادی اسلامی گفت: ایران در منطقه خشک و نیمه خشک کره زمین قرار گرفته و از کم آبی رنج می‏برد، آبی که در روی زمین وجود دارد به صورت اشکال مختلف مایع بخار و یخ وجود دارد که این‏ها به صورت سیکلی به نام چرخه آب، به هم تبدیل می‏شوند.

به گفته وی، تغییرات آب و هوایی که به دلیل افزایش میزان گازهای گلخانه‌ای ایجاد شده و منجر به افزایش دمای کره زمین شده است، باعث برهم خوردن و ایجاد تغییراتی در چرخه آب شده و این زنگ خطری برای حیات است زیرا باعث تغییرات در میزان بارش، توزیع زمانی و مکانی بارش و نیز کیفیت و کمیت آب در دسترس می‏شود. همه استفاده‏کنندگان از آب همچون جوامع، صنایع و نیز اکوسیستم می‏تواند متاثر از این تغییرات آب و هوایی شوند.

** تغییرات اقلیمی اصلی‏ترین چالش بشر در قرن بیست‌ویک

کارشناس آب و انرژی، اصلی‏ترین چالش بشر در قرن بیست‌ویک را پس از کمبود آب شیرین، تغییرات اقلیمی برشمرد چراکه می‏تواند روی میزان دسترسی بشر به آب شیرین نیز تاثیر زیادی داشته باشد.

قنادی اسلامی بیان کرد: تغییرات اقلیمی متاثر از افزایش دما، باعث تغییر الگوی بارش برف و باران، تغییرات در تناوب سیل و خشکسالی می‏شود.

** خطر امنیت آبی در پی افزایش دما

وی با بیان این که افزایش دما می‏تواند باعث تغییرات شدیدی در چرخه آبی شود، گفت: افزایش دما می‏تواند باعث تبخیر بیشتر آب در کره زمین شده و باعث ذوب برف و یخ در قطبین شود که عملا امنیت آبی را می‏تواند به مخاطره جدی بیندازد .

این کارشناس آب و انرژی اظهار کرد: تقریبا بیش از هشتصد میلیون نفر در آسیا از یخچال‏های طبیعی برای تامین آب استفاده می‏کنند که با افزایش دما، به دلیل ذوب زودرس برف و یخ در نواحی کوهستانی، حتی می‏تواند الگوی جریان‏های رودخانه‏ها را تغییر داده و باعث بروز سیلاب‏های شدیدتر و یا بی آبی در فصول گرم سال و حتی از بین رفتن حیوانات وحشی به دلیل بی‏آبی شود. به طور مثال رودخانه کارون در تابستان از ذوب برف‏ها در مناطق کوهستانی جریان دارد.

قنادی اسلامی با بیان اینکه بسته به هر منطقه، افزایش دمای کره زمین می‏تواند تاثیرات متفاوتی برای آن منطقه داشته باشد، عنوان کرد: افزایش دمای کره زمین حتی باعث می‏شود که راندمان نیروگاه‏های حرارتی کاهش پیدا کرده و میزان آب بیشتری برای خنک سازی درکندانسورها به ویژه وقتی از سیستم‏های باز استفاده می‏کنند، داشته باشند.

وی گفت: برخی دانشمندان و متخصصین اعتقاد دارند که اگر دمای کره زمین از میزان مشخصی بالاتر رود، عملا به یک نقطه غیر‌قابل بازگشت خواهیم رسید و به صورت دومینووار باعث بروز حوادثی خواهد شد که دیگر امکان بازگشت نخواهد بود. با توجه به این که گازهای گلخانه‌ای که باعث افزایش دمای کره زمین می‎شوند عمدتا شامل بخار آب، دی اکسید کربن، متان و اکسید نیتروژن هستند که با افزایش دمای زمین، میزان تبخیر آب افزایش و در نتیجه میزان بخار آب موجود هم افزایش پیدا می‏کند که خود باعث گرم‌تر شدن کره زمین خواهد شد، چرخه یا سیکل آبی هم از تغییرات اقلیمی تاثیر می‏پذیرد و هم تاثیر می‏گذارد.

** کاهش امنیت آبی خطری برای امنیت غذایی

این کارشناس آب و انرژی گفت: تحقیقی که به تازگی در کالیفرنیا انجام گرفته نشان می‏دهدکه افزایش گرما در تابستان باعث می‏شود که ابرهایی که در این فصل صبح‏ها (تا قبل از ظهر) دیده می‏شد دیگر تشکیل نشوند و این خود باعث می‏شود که میزان تشعشات خورشید بیشتر به زمین رسیده و زمین گرمتر شود، همچنین افزایش دما باعث افزیش میزان آتش سوزی‏ها در جنگل‏ها می‏شود؛ البته باید گفت که فقط کاهش بارش و خشک شدن هوا و خاک نیست که اثرات نامطلوبی بر میزان منابع آبی کشور ایجاد می‏کند بلکه برداشت‏های بی رویه از منابع آبی کشور (به ویژه آب‏های زیرزمینی) می‏تواند تاثیر به مراتب بدتری ایجاد کند و امنیت آبی را به مخاطره می‏اندازد.کاهش امنیت آبی باعث کاهش امنیت غذایی می‏شود.

قنادی اسلامی بیان کرد: در حال حاضر در کشور میزان متوسط کل بارش تقریبا چهارصد میلیارد متر مکعب است که حدود هفتاد درصد آن تبخیر می‏شود و میزان آب‏های تجدیدپذیر در کشور حدود 120 میلیارد متر مکعب برآورد می‏شود. مطابق برخی آمارها که با افزایش دما طی سالیان آینده، توان تبخیری هم افزایش قابل ملاحظه‌ای پیدا می‏کند و در نهایت میزان آب تجدید پذیر کاهش می‏یابد.

**خطرات افزایش دما و اثرات مخرب آن روی اکوسیستم طبیعی

وی اظهار کرد: مطابق برخی برآوردها، افزایش هریک درجه سانتیگراد دمای کره زمین می‏تواند هفت درصد جمعیت جهان را با کاهش بیست درصدی منابع آب‏های تجدید پذیر روبرو کند.  اثرات افزایش دما اصلا خطی نبوده و  این افزایش دما اگر از حد خاصی بالاتر رود عملا به نقطه بی بازگشت رسیده و در این حالت حتی  اثرات مخرب آن روی اکوسیستم و کل حیات کره زمین، غیر قابل پیش‌بینی برای دانشمندان است.

این کارشناس حوزه آب و انرژی اظهار کرد: اقیانوس‏ها دارای رابطه ای دو طرفه با هوا(weather) و اقلیم( climate) هستند، منظور از هوا، اشاره به اثرات دمای هوا، فشار، رطوبت، باد و بارش دارد اما منظور از اقلیم به مواردی در پریودهای زمانی بسیار طولانی  اشاره دارد که این تاثیرات دو طرفه می‏تواند باعث طوفان‏های گرمسیری شود. اگرچه اقیانوس‏ها می‏توانند باعث جذب دی اکسید کربن زیادی از محیط شوند اما این افزایش میزان دی اکسید کربن خود باعث تغییر شیمی آب و اسیدی شدن آب می‏شود که برای موجودات دریایی مضر است. همچنین مطابق برخی برآوردها از سال 1980 تاکنون، در هر دهه تقریبا حدود شش دهم اینچ سطح آب اقیانوس‏ها بالاتر آمده است.

قنادی اسلامی بیان کرد: از اثرات مهم دیگری که گرمایش جهانی دارد، افزایش مقدار آبی است که اتمسفر زمین می‏تواند در خود نگه دارد، هر چقدر دما بیشتر افزایش یابد میزان آبی که اتمسفر در خود نگه می‏دارد، بالاتر می‏رود که این خود باعث سنگین تر شدن هوای محیط و در نتیجه هنگام سرد شدن هوا باعث ایجاد باران‏های شدیدتر می‏شود؛ اگرچه باران‏های شدیدتر می‏تواند باعث افزایش به ظاهر منابع اب شیرین شود اما بارش شدید می‌تواند باعث حرکت تندتر جریان آب از اتمسفر به اقیانوس شده و امکان ذخیره و بهره‌برداری از آن‏را کمتر کند.

** فاجعه‌های دیگر تغییرات اقلیمی

به گفته وی، از اثرات مهم دیگر افزایش دما باعث کاهش بارش برف و افزایش بیشتر باران شده که عدم امکان نگه داری و ذخیره آب در کوهستان‏ها برای فصول گرم و نیز تبخیر بیشتر آن‏را ایجاد می‏کند همچنین با آب شدن یخچال‏های طبیعی کره زمین، باعث افزایش شدید میزان جریان رودخانه‏ها در مدت زمان کوتاهی شده که مشکلاتی را به همراه دارد. (تغییرات اقلیمی باعث کاهش باران و خشکی هوا در مناطق نیمه گرمسیری نیز می‏شود.)

این کارشناس آب و انرژی  افزود: افزایش دمای کره زمین،  با وجود اینکه در نهایت باعث افزایش میزان باران در کره زمین می‏شود اما در برخی مناطق کره زمین باعث خشکسالی شدید و نیز تبخیر بسیار بالای آب خواهد شد که منجر به تنش‏های آبی شدید می‏شود.

** تشدید بیابان زایی باعث مهاجرت‏های درون سرزمینی

قنادی اسلامی، افزایش دما که باعث افزایش تبخیر و درنتیجه کاهش میزان رطوبت سطح خاک می شود را موجب تشدید بیابان زایی   دانست و گفت: بیابان زایی هم خود باعث مهاجرت‏های درون سرزمینی شده که درنهایت می‏تواند منجر به افزایش حاشیه نشینی شهرها همراه با تبعات اقتصادی-اجتماعی و حتی امنیتی شود.

وی با بیان این که افزایش دمای کره زمین به صورت دومینووار باعث افزایش بیشتر دما می شود، گفت:  به دنبال افزایش دما چون تبخیر آب بیشتر شده و در نتیجه بخار آب موجود در هوا بیشتر می‏شود، می‏تواند همچون گازهای گلخانه ای عمل کند.

این کارشناس آب و انرژی ادامه داد: افزایش هر یک درجه دمای کره زمین باعث افزایش حدود هفت درصد میزان بخار آب در اتمسفر می‏شود اما میزان باران را به میزان حدودا یک تا دو درصد افزایش می‏دهد.

وی افزود: افزایش دما روی بازدهی و راندمان کشاورزی هم تاثیرات زیادی خواهد گذاشت و می‏تواند توانایی تامین محصولات کشاورزی، در دسترس بودن محصولات و نیز پایداری تولید محصولات را به مخاطره اندازد چرا که امنیت غذایی بشر مستقیما به امنیت آبی مرتبط است.

قنادی اسلامی یادآور شد: بیشترین مصرف آب در کره زمین برای تهیه محصولات کشاورزی-غذایی است که افزایش دمای کره زمین می‏تواند تاثیرات نامطلوبی بر آن بگذارد.