علی شفائی
ali.shafaee@jahaneghtesad.com
توسعه صادرات غیرنفتی بی‌شک کلید ورود اقتصاد به مسیر توسعه و محور خروج از اقتصاد تک محصولی وابسته به نفت است.
به گزارش خبرنگار جهان اقتصاد، وابستگی اقتصاد به نفت موجب شد تا ایران نیز چون بسیاری دیگر از کشورهای تولید و صادرکننده نفت بسیار دیر متوجه آسیب‌های اقتصاد تک محصولی شده و به‌رغم برخورداری از ظرفیت‌های بالقوه در بخش‌های مختلف اقتصادی بهره‌بردای از آنها را به کندی پیش ببرد.
از اواخر دهه ۷۰ به تدریج نگرش مدیران ارشد اقتصادی کشور تغییرکرده و سرمایه‌گذاری در زیرساختهای لازم برای توسعه صادرات غیرنفتی آغاز شد.
روند تغییر ترکیب سبد صادراتی کشور که البته همچنان بیشترین سهم آن به نفت، گاز و فرآورده‌ها تعلق دارد، در بخش غیرنفتی به مرور تنوع بیشتری پیدا کرده و از انحصار صادرات سنتی کشور که به چند محصول خاص تعلق داشت، خارج شد.
جهش ارقام صادررات غیرنفتی و تلاش بخش خصوصی برای نقش آفرینی در این بخش، موجب شد تا دولت نیز وارد میدان شده و طرح و برنامه‌هایی برای حمایت از توسعه صادرات غیرنفتی ارائه داده و با جدیت پیگری آن باشد.
هرچه صادرات غیرنفتی توسعه بیشتری یافت، حمایت‌های دولتی از آنچه به گفته اقتصاددانان برآیند اقتصاد کشور است کمتر شده و کاهش یافت و تا به آنجا پیش رفت که میزان حمایت از صادرات غیرنفتی به صفر نزدیک شد.
اما گویی نهادهایی که مسولیت حمایت از صادرات غیرنفتی را دارند، به این بسنده نکرده و گویی برخی از مدیران که اخیرا عهده‌دار مسولیت شده‌اند برای اینکه کارنامه‌‌شان در حمایت از صادرات از همتایان قبلی کم نداشته باشد و از آنجاییکه از اقبال بد ایشان حمایتی برای متوقف کردن باقی نمانده، به ناچار مجبور شده‌اند تا با اندکی مانع تراشی، نام خود را در جمع مدیرانی که به صادرات غیرنفتی خدمت نکرده‌اند ثبت کنند.
یکی از نمودهای صاردات غیرنفتی کشور نمایشگاه‌ها هستند که به عنوان ویترین اقتصاد کشور تلاش می‌کنند توانمندی‌ها را به نمایش گذاشته و برای بقا در بازارهای هدف، بازاریابی جدید، جلب مشارکت و سرمایه‌گذار به صادرات غیرنفتی کشور کمک کنند.
به دنبال تنگ شدن حلقه تحریم‌های اقتصادی علیه ایران یکی از بخش‌هایی که آسیب جدید دید صنعت نمایشگاهی کشور بود کهد در بخش نمایشگاه‌های داخلی با کاهش و یا عدم حضور مشارکت‌کنندگان خارجی روبرو شد و در حوزه نمایشگاه‌های برون مرزی با لغو مجوز و یا کارشکنی و بهانه تراشی‌های مختلف روبر شد.
کشورهای تحریم کننده ایران به اضافه دولت‌هایی که اتفاقات متعدد عداوت ایشان نسبت به ایران را اثبات کرده از جمله رژیم صهیونیستی و رژیم آل‌سعود،تلاش می‌کنند در کشورهایی که بازار هدف صادراتی ایران هستند و یا بازارهایی که صادرکنندگان ایرانی برای ورود به آنها سرمایه‌گذاری کرده‌اند، نفوذ کرده و مانع از حضور محصولاتی ایران در این کشورها شو.ند.
در چنین شرایطی قطعا صادرکنندگان و برگزارکنندگان و مشارکت‌کنندگان در نمایشگاه‌ها توقع دارند تا مدیران و مسولان دولت از ایشان حمایت کرده و از جایگاه سیاسی خود برای رفع موانع تحمیلی استفاده کنند، اما متاسفانه شواهد حکایت از روند دوگانه داشته و نه تنها حمایتی صورت نگرفته که عدم همکاری و کارشکنی ایشان، مشکلات تحمیل شده را دوچندان کرده‌است.
در این خصوص مهدی سعیدالذاکرین مدیر و مجری برگزاری نمایشگاه اختصاصی ایران در نیجریه از کارشکنی برخی مدیران دولت این کشور برای ترخیص کالاهای صادره برای برگزاری نمایشگاه جمهوری اسلامی ایران خبرداد و گفت: به‌رغم تمام هماهنگی‌های قبلی کارشکنی‌های متعدد در گمرک و برخی دستگاه‌های دیگر، نمایشگاه با تاخیر آغاز شد.
وی با اشاره به تاکید رئیس‌جمهور مبنی بر حضور پررنگ‌تر تجار ایرانی در کشورهای آفریقایی و سرمایه‌گذاری ایران برای تعریف بازاری جدید پیش روی محصولات ایران گفت: سفر وزیر صنعت، معدن و تجارت به نیجریه از جمله اقدامات مهم دولت در ایجاد یک فرصت مناسب برای توسعه و ارتقای سطح روابط با یکی از کشورهای مهم آفریقایی به ویژه در غرب آفریقا بوده است، چراکه نیجریه با دارا بودن ۱۸۰ میلیون نفر جمعیت، یکی از کشورهای مهم آفریقا برای حضور کالاهای ایرانی و تجار ما محسوب می‌شود.
مجری برگزاری نمایشگاه اختصاصی جمهوری اسلامی ایران در نیجریه افزود: نیجریه تنها کشور آفریقایی عضو اوپک است و سالانه بیش از ۹۰ میلیارد دلار درآمد ارزی دارد. در این راستا نداشتن زیرساختهای مناسب در آن کشور و همکاری کشورهای ایرانی با بخش‌های مختلف نیجریه به ویژه در بخش‌های انرژی، نفت و گاز، صدور خدمات فنی و مهندسی و تامین مصالح ساختمانی، می تواند زمینه‌ساز ارتقای سطح تعاملات تجاری دو کشور باشد.
وی تصریح کرد: انتخاب نیجریه از سوی دولت به عنوان سری اول کشورهای بازار هدف برای شرکت‌های ایرانی، انتخابی به جا و دقیق به شمار می‌رود، در عین حال حاصل سفر وزیر صنعت نیز، تدوین و امضای یک تفاهم نامه مشترک در زمینه توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری بین دو کشور بود که از جمله مفاد این تفاهم‌نامه، برگزاری نمایشگاه اختصاصی جمهوری اسلامی ایران در نیجریه است که مقرر شد این نمایشگاه خردادماه سال جاری در این کشور برگزار شود.
به گفته سعیدالذاکرین، متاسفانه این نمایشگاه علیرغم هماهنگی‌های صورت گرفته از سوی جمهوری اسلامی ایران، به دلیل کارشکنی برخی مقامات نیجر، مشکلاتی را برای ترخیص کالاهای ایرانی که در نمایشگاه قرار بود عرضه شود، ایجاد کرد، این در حالی است که این نمایشگاه به مدت یک روز به صورت نیمه کاره، به کار خود ادامه داد.
وی توضیح داد: در هر کشوری وقتی بین مسئولان دو کشور تفاهم بر سر توسعه مبادلات تجاری می‌شود، این بدان مفهوم است که حتی موانع دست و پا گیر بر سر راه تجارت از جمله بروکراسی گمرکی تسهیل شود، اما هنگام برگزاری نمایشگاه اختصاصی ایران که همزمان با تغییر دولت این کشور بود با کارشکنی‌ها و دست‌های پشت پرده‌ای در این کشور مواجه شدیم که حاکی از آن بود که رژیم صهیونیستی یا عوامل دست نشانده آنها و همچنین برخی سنگ اندازی‌ها توسط وابستگان رژیم آل‌سعود مایل به برپایی این نمایشگاه نبودند و نمی خواستند اجازه دهند نمایشگاه اختصاصی ایران برپا شود.
وی به این نکته اشاره می‌کند که کانتینر نمونه کالای شرکت‌های ایرانی حتی تا روز اول برگزاری نمایشگاه از گمرک این کشور اجازه ترخیص نداشت و با بررسی‌ها متوجه شدیم که دستور از بالا برای توقف ترخیص داده شده است و کار به جایی رسید که روز اول نمایشگاه نیمی از غرفه‌ها خالی بود.
برگزار کننده نمایشگاه ایران در نیجریه به این نکته اذعان کرد: با پیگیری و پرداخت مبالغ چند برابر تعرفه گمرک و واسطه کردن دو سه نفر توانستیم نمونه‌ها را ترخیص کنیم و روز دوم ، نمایشگاه آماده شد. اما شیطنت‌های معاندان جمهوری اسلامی ایران همچنان ادامه داشت.
سعیدالذاکرین در بخش دیگری از سخنان خود گلایه‌ای هم از متولیان تجارت کشورمان کرد و افزود: در این دوره صنعتی‌ها بر مسند بازرگانی کشور تکیه زده‌اند و سیاستگذاری‌ها در زمین تجارت آن طور که باید پیش نمی رود و مبادلات خارجی و روابط سیاسی با دو دو تا ۴ تا پیش نمی‌رود.
وی با بیان اینکه فعالان اقتصادی توقع حمایت از جانب مدیران دولتی دارند، اظهارداشت: مسئولان باید با تعامل زمینه برگزاری چنین نمایشگاهی را پیش ببرند تا با سنگ اندازی این چنینی مواجه نشویم نه اینکه خود نیز چون مانعی بزرگ پیش روی بخش خصوصی قرارگیرند.
وی به آثار مثبت برگزاری نمایشگاه اشاره کرد و گفت: محصولات شیرینی و شکلات،خودرو،قطعات و دارویی ایران در این نمایشگاه به نمایش گذاشته شد و بازرگانان نیجریه اظهار تعجب می کردند و می گفتند، فکر نمی‌کردیم ایران چنین توانمندی داشته باشد.
وی اظهار داشت: جهان شاهد این واقعیت است که ایران بازیگر قابل اعتمادی است؛ به خصوص اینکه نیجریه بعد از سال‌ها حکمرانی که باعث فساد افسار گسیخته و زیرساختهای ضعیف برای کشور شد، نیاز دارد مجدد ساخته شود، بنابراین این نمایشگاه می توانست مشکلات اصلی نیجریه را پوشش دهد که متاسفانه با برخی از محدودیتها مواجه شد.
سعیدالذاکرین ادامه داد: علیرغم تمامی این کارشکنی‌ها، اما این نمایشگاه برگزار و با استقبال زیادی مواجه شد که در نهایت توانست بسیاری از ظرفیتها و توانمندی های بازار ایران را در معرض نمایش تجار، بازرگانان و بازدیدکنندگان نیجریه قرار دهد؛ به خصوص اینکه ۱۵ تا ۲۰ درصد از مردم نیجریه ثروتمند هستند و درآمد بسیار بالا دارند که ایران می تواند در این بازار مناسب، به کار خود ادامه دهد.
