پنج شنبه 09 فروردین، 1403

کدخبر: 129550 19:19 1399/10/29
صعود «شدت مصرف انرژی» معیار ناکارآمدی اقتصاد

صعود «شدت مصرف انرژی» معیار ناکارآمدی اقتصاد

دسته‌بندی: بدون دسته‌بندی
صعود «شدت مصرف انرژی» معیار ناکارآمدی اقتصاد

صعود «شدت مصرف انرژی» معیار ناکارآمدی اقتصاد

دسته‌بندی: بدون دسته‌بندی

در گفتگوی جهان اقتصاد با کارشناس آب و انرژی مطرح شد

مهناز اسماعیلی-سوالی که ذهن بسیاری از ایرانی‌ها را به خود مشغول می کند این است که که واقعا ما مردم ایران نسبت به سایر کشورهای دنیا، انرژی زیادی مصرف می کنیم؟! آیا جهت مقایسه باید میزان عرضه انرژی اولیه در کشور مدنظر قرار گیرد و به حساب مردم گذاشته شود و یا اینکه میزان مصرف نهایی توسط آخرین مصرف کننده باید در نظر گرفته شود؟

در همین راستا، علی قنادی اسلامی در گفتگو با جهان اقتصاد یکی از شاخص های مهم اقتصادی در کشورها را شاخص بهره وری دانست و گفت: شدت مصرف اقتصاد انرژی (یا همان شدت مصرف انرژی) از شاخص های مهم اقتصاد انرژی است.

این کارشناس آب و انرژی با مقایسه سرانه مصرف انرژی و شدت مصرف انرژی در ایران و متوسط جهانی یا کشورهای دیگر تصریح کرد: اگر از نظر آماری نگاهی به میزان مصرف انرژی در کشور داشته باشیم طبق آمار سال 2014  بانک جهانی (برگرفته از سازمان بین المللی انرژی iea)، سرانه مصرف انرژی در ایران حدود 3060 کیلوگرم معادل نفت خام است که این رقم برای متوسط جهانی 1922 کیلوگرم معادل نفت است. (در نمودار یک آمده است) پس میزان سرانه مصرف انرژی در کشور حدودا 60 درصد بیشتر از سرانه متوسط جهانی است. این رقم برای آلمان 3800، برای ایالات متحده 6800، برای ژاپن 3500 و برای ایسلند 17400 است.

وی ادامه داد: به عبارت دیگر، سرانه مصرف انرژی در ایران از کشورهای توسعه یافته کمتر است. (باید توجه کرد که طبق آمار 2018 بانک جهانی حدود 900 میلیون نفر در جهان حتی دسترسی به برق نداشته و همچنین سه میلیارد نفر یا حدود چهل درصد مردم کره زمین به سوخت پاک برای پخت و پز غذا دسترسی ندارند که این خود باعث پایین آمدن میزان سرانه مصرف جهانی شده است و مقایسه سرانه مصرف انرژی در ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه با سرانه جهانی، منطقی نییست.)

قنادی اسلامی با اشاره به اینکه از شاخص‌های مهم دیگر، شدت مصرف انرژی است، اظهار کرد: شدت مصرف انرژی یا شدت عرضه انرژی اولیه، بنا به تعریف از تقسیم میزان عرضه انرژی اولیه و یا مصرف نهایی انرژی بر میزان تولید ناخالص داخلی یک کشور به دست می آید. به این معنی که برای تولید مقدار معینی کالا یا خدمات، چقدر انرژی مصرف شده است. (مثلا برای تولید هر تن سیمان یا فولاد چقدر انرژی مصرف می شود.) هدف ازتعریف و محاسبه شدت مصرف انرژی در ابتدا، کاهش انتشار گازهای گلخانه ای تا سال 2050 بود. بعدها شدت مصرف انرژی به عنوان معیاری از کارآمدی یا ناکارآمدی اقتصاد انرژی کشورها هم در نظر گرفته شد.

وی ادامه داد: اما اگر مقایسه ای مستقیم بین شدت مصرف انرژی در کشورمان با کشورهای دیگر انجام دهیم، کار اشتباهی کرده ایم.( نمودار شماره دو) آمار به دست آمده از مقایسه مستقیم، گرچه به ظاهر صحیح است اما دارای ابهامات زیادی است. مقایسه مستقیم بین شدت مصرف انرژی در کشور با کشورهای توسعه یافته دارای ایرادات اساسی است. برای محاسبه شدت مصرف انرژی باید پارامترهایی چون فناوری و تکنولوژی های مورد استفاده در کشور، شرایط آب و هوایی، ساختارهای صنعتی و تکنولوژی موجود در تولید کالا( حتی نوع صنایع موجود در کشور)، وضعیت پراکندگی جمعیتی و توزیع سنی جمعیت و وسعت کشور حتما لحاظ گردد.

این کارشناس آب و انرژی با اشاره به اینکه اگر این پارامترهای تاثیرگذار، در محاسبه شدت مصرف انرژی در نظر گرفته نشود، طبیعی است که میزان شدت مصرف انرژی در کشور ما بالاتر از کشورهای توسعه یافته و حتی برخی کشورهای درحال توسعه به دست می آید، گفت: به عنوان مثال صنایعی همچون فولاد وسیمان به عنوان صنایع پرمصرف انرژی در دنیا شناخته می شوند. به عبارت دیگر ماهیت این نوع صنایع ، انرژی بر است یا مثلا در کشور ما هنوز از بخاری‌های گازسوز معمولی استفاده می شود که راندمان پایینی دارند. راندمان نیروگاه‌ها و نیز درصد تلفات برق در شبکه های انتقال نیز میتواند روی شدت مصرف انرژِی در کشور تاثیر داشته باشد.

وی ادامه داد: استفاده از اتومبیل‌های با تکنولوژی قدیمی و مصرف بالا و نیز حمل و نقل ریلی کم در مقایسه با کشورهای توسعه یافته و بسیاری مثال های دیگر، در این زمینه نشان می دهند که نقش مردم در بالا بودن مصرف انرژی و نیز شدت مصرف انرژی، کم رنگ بوده که عمدتا نبود فناوری و یا گرانی تکنولوژی و همچنین ماهیت برخی صنایع تولیدی در کشور، تاثیر بسزایی در میزان شدت مصرف انرژی و حتی سرانه انرژی دارد.

.نمودار یک- منبع- بانک جهانی و آژانس بین المللی انرژیiea -سرانه مصرف انرژی بر حسب کیلوگرم معادل نفت خام

قنادی اسلامی افزود: اگر به آمار سایت بانک جهانی که برگرفته از آژانس بین المللی انرژی iea است، رجوع کنیم، شدت مصرف انرژی در سال 2018 برای ایران 0.234 کیلوگرم معادل نفت خام به ازاء هر دلار ( بر حسب قدرت برابری خرید سال 2017 ) و این عدد برای کشور ژاپن 0.081 کیلوگرم معادل نفت به ازاء هر دلار و برای ایالات متحده آمریکا 0.115  وبرای آلمان 0.073 و برای ترکیه 0.063 است.(مطابق نمودار شماره دو) به عبارت دیگر، میزان شدت مصرف انرژی در ایران نسبت  به کشورهای ژاپن، آلمان و ترکیه بیش از سه برابر و نسبت به آمریکا دو برابر است. نکته جالب اینکه میزان شدت مصرف انرژی برای کشورهای اندونزی و غنا حدودا 0.072  است و در رتبه بهتری از کشورهای آمریکا، ژاپن و آلمان قرار گرفته اند ولی آیا بدین معنی است که بهره وری اقتصاد انرژی در غنا و اندونزی بهتر از ژاپن، آلمان و آمریکاست؟؟!! پاسخ قطعا منفی است و این یکی از همان ابهاماتی است که در مقایسه مستقیم پیش می آید. همچنین نکته اصلی اینکه مصرف کننده نهایی در کشور ایران،نقش مستقیمی در بالا بودن مصرف انرژی خود نداشته و حتی راضی به مصرف بالا هم نیست.

وی با بیان اینکه در خصوص ماهیت صنایع از نقطه نظر انرژی باید بگوییم که مثلا صنایع هایتک (high tech) بر چند محور اصلی از جمله فناوری و نیز نوآوری استوار بوده و سهم انرژی در قیمت تمام شده این نوع کالاها  و خدمات بسیار ناچیز است، تصریح کرد: اما سهم تکنولوژی و فناوری در آنها  بسیار بالاست. یعنی ارزش افزوده بالای ایجاد شده در محصول نهایی( یا خدمات)، به دلیل وجود تکنولوژی برتر نسبت به نقش سایر مولفه های تولید همچون انرژی و مواد اولیه است. (انرژی و مواد اولیه سهم بسیار ناچیزی در ارزش افزوده کالا دارند.)

این کارشناس آب و انرژی این گونه صنایع هایتک، در کشورهای توسعه یافته سهم نسبتا زیادی در تولید ناخالص داخلی این کشورها دارند و به دلیل پایین بودن شدت مصرف انرژی در این صنایع، میزان شدت مصرف انرژی در بخش صنعت و حتی کلی این کشورها، کاهش زیادی پیدا کرده است، گفت: جالب اینکه با وجود افزایش نسبی سطح رفاه عمومی در این کشورها، باز نسبت به دو دهه گذشته شدت مصرف انرژی کاهش چشمگیری داشته است اما در کشور ما در چند دهه گذشته،  افزایش شدت مصرف انرژی داشته ایم. البته تولید اتومبیل های کم مصرف در کشورهای توسعه یافته و سایر تجیهزات کم مصرف انرژی نیز سهم بسزایی در این امر داشته است.(نمودار دو نشان می دهد که طی چند دهه گذشته، چگونه شدت مصرف انرژی در کشورهای توسعه یافته کاهش یافته و برای ایران افزایش داشته است.)

نمودار دو-منبع بانک جهانی برگرفته از iea –شدت مصرف انرژی بر حسب کیلوگرم معادل نفت به ازاء هزار دلار تولید ناخالص داخلی (برحسب قدرت برابری خرید سال 2017)

وی ادامه داد: سهم صنایع هایتک در کشور ما نسبت به کل صنایع در ایران، بسیار کم است. که این یکی از عواملی است که  باعث بالا رفتن میزان شدت مصرف انرژی در بخش صتعت و حتی کل کشور شده است.

قنادی اسلامی افزود: محاسبه  شدت مصرف انرژی در هر یک از صنایع مختلف کشور بصورت جداگانه، می تواند باعث ایجاد یک روند مثبت برای بهبودی این صنایع در کمک به کاهش مصرف انرژی آنها داشته باشد ولی به صورت کلی نمی تواند یک شاخص مناسب با تاثیرگذاری بالا برای مصرف انرژی در کل کشور باشد.

این کارشناس آب و انرژی با بیان اینکه عموما در اکثر رسانه ها شنیده می شود که سهم مصرف انرژی در بخش خانگی کشور بالاست و این در حالی است که نقش زیادی در تولید ناخالص داخلی ندارند، اظهار کرد: این مطلب در یک نگاه ساده درست است ولی این افزایش مصرف متناسب با بالا رفتن سطح رفاه نبوده بلکه بیشتر به دلیل هدرروی انرژی تجهیزات مصرف کننده، وسایل نقیله و نیز ساختمان ها  میباشد که نقش مصرف کننده نهایی کم رنگ است.(البته در مواردی هم ، مصرف بالا بدلیل فرهنگ نامناسب در مصرف میباشد.) همانگونه که هیچ فردی در کشور از اینکه اتومبیلش بیشتر از برندهای معتبر حهانی سوخت مصرف کند راضی نیست.

وی در پایان گفت: خلاصه مطلب اینکه میزان سرانه مصرف انرژی در ایران از کشورهای توسعه یافته کمتر است ولی میزان شدت مصرف انرژی به دلیل وجود مولفه هایی که در بالا عنوان شد از کشورهای توسعه یافته بیشتر است و این در حالی است که نقش مردم در بالا بودن شدت مصرف انرژی به صورت مستقیم و حتی غیرمستقیم بی رنگ و گاها کم رنگ است.



  • دیدگاهی برای این نوشته ثبت نشده است.
  • افزودن دیدگاه


JahanEghtesadNewsPaper

جستجو


  |