محمدباقر فرهمند، دکترای تخصصی علوم سیاسی

چندی پیش به دلیل کاری در جلسه ای شرکت کردم که اعضای جلسه به لحاظ تحصیلاتی علاوه بر تفاوت سطوح تکمیلی و عالی دانشگاهی، هر کدام رشته های متفاوتی را خوانده بودند و یکی از اعضا نیز از جامعه نخبگان بود . مهمان جلسه کوچک اما عمیق اندیشه ای، به ارایه طرح خود پرداخت «که به دلایل حرفه ای نمی توانم درباره آن مطلبی عرض کنم چرا که تخصصی هم ندارم»؛ فقط در لابه لای ارایه طرح که ماهیت علوم انسانی داشت، مجری در تلاش بود تا خلاقانه (که واژه ای مبهم است!) به عمومی کردن علوم برای همگان بپردازد؛ نکته جالب اینکه اعضای حاضر نیز به انجام طرح موافق بودند .

بگذریم ؛ مدیر جلسه که از تحصیلکردگان مقطع عالی و خود از نخبگان بود و معمولا در جلسات امکان ارایه نظر را بر خلاف خیلی از مدیران دیگر می دهد به بنده فرصتی داد که نظری بدهم ، من نیز به مجری طرح و جمع حاضر تهدید خطرناک عمومی کردن علوم را برای جوامع بشری عرض کردم .

عمومی نمودن علوم بر پایه عرفی کردن، نشر گسترده بدون عمق بخشی جامعه و سطحی سازی منجر به نوعی پوپولیسم علم نما می شود و نه تنها به نظر می رسد باعث تقویت فرهنگ توسعه درجامعه نخواهد شد بلکه مثل یک تهدید، منجر به کاهش سرمایه اجتماعی در قالب از بین رفتن شبکه های اجتماعی نرم خواهد شد که نتیجه آن می تواند حتی یک مسئله امنیتی جدید را در ابعادی ناشناخته به جامعه تحمیل نماید.

اما رویکرد درست پژوهش های کاربردی به نظرعمومی کردن آن نیست بلکه ساده سازی ست، در این نگاه، علوم ساده و قابل فهم بدون از بین رفتن چارچوب های هستی شناسی و معرفت شناسی اش به کار برده می شود، دارای عمق ست اما شفاف تر می شود مثل یک دریای عمیق و تمیز، همه فهمی آن به معنای اسیب دیدن ساختارش نیست، کماکان تخصص محور است، از عرفی گرایی به شدت پرهیز می کند، منجر به افزایش شبکه های اجتماعی همسو و مولد در جامعه شده و در یک کل به یکپارچگی معنایی در سرمایه اجتماعی منجر می شود، ساده سازی علوم آن چیزی ست که دنیای فراتر از پست مدرنیزم در فلسفه علم به آن توجه می کند.

ساده سازی علوم ، شاید یکی از راهبردهای مهم به جهت تقویت فرهنگ توسعه در هزاره ای باشد که به همین تلاش نشان گذاری جهانی شده است و جدی نگرفتن تهدید اشاره شده حرکت سریعتر بر لبه تیز تیغ علم است . لبه ای که یک رویش عمومی کردن و خودپنداری تلاش علمی حتی در میان نخبگان است و روی دیگرش جهاد علمی برای  پیشرفت و توسعه جامعه .