ردپای بحران مسکن در حاشیه نشینی

جهان اقتصاد: وضعیت مسکن شهروندان به نظر می رسد از آن چه که تصور می شد نیز بدتر است. طبق اعلام رسمی یک مقام وزارت راه و شهرسازی، 16 میلیون نفر در وضعیت نامطلوبی سکونت دارند. معاون وزیر راه و شهرسازی در آنتن زنده صدا و سیما اذعان کرد: ۷ میلیون نفر در مناطق حاشیه نشین و ۹ میلیون نفر در بافت‌های فرسوده ساکن هستند.

 اصغر نظریان، پژوهشگر حوزه شهرسازی در این رابطه به روزنامه جهان اقتصاد می گوید: وجه مشخصه شهرنشینی، ناموزونی و نابرابری است. اشاعه قابل توجهی از ثروت و از سوی دیگر اقلیت هایی که در فقر زندگی می کنند، از ناکامی های خط مشی شهری قلمداد می شوند. 

وی افزود: حاشیه نشینی از پیامدهای توسعه ناهمسو و بدریخت در نظام شهرنشینی است. کاربریهای شهری در قشربندی اجتماعی و اقتصادی تاثیرگذار است و وقتی حاشیه نشینان خود را ناتوان از بهبود موقعیت اقتصادی- اجتماعی خویش احساس کردند, نوعی محرومیت در آنها بوجود آمده و آنها را به ارتکاب جرائم اجتماعی وادار کرده است.

مساله محله های ناکارآمد ناشی از موضوع اسکان های غیررسمی در چند استان وضعیت بحرانی تری نسبت به سایر استان ها دارد که استان های خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خوزستان و استان تهران از جمله این استان ها هستند که وضعیتی بحرانی تر در زمینه حاشیه نشینی دارند.

در برخی از شهرهای استان تهران عدد، رقم و آمار اسکان های غیر رسمی بسیار بالا است و در درون شهر تهران هم شاهد حاشیه نشینی هستیم و حاشیه نشینی وارد محدوده شهر تهران شده است. همچنین در دره اسلام آباد و دره فرحزاد، محله اوقاف، خاک سفید و جنوب شرق تهران و بخشی در منطقه 19 تهران شاهد رشد محدوده حاشیه نشینی هستیم.

در استان تهران مساله حاشیه نشینی بحرانی تر است، در شهری مانند اسلامشهر جمعیت بسیار بالایی اسکان غیررسمی دارند و در تعریف اسکان غیررسمی یکی از معیارها این است که این واحدها سند مالکیت و سکونت رسمی و قانونی ندارند. ساخت و ساز در حاشیه نشینی به هنجار و مطابق ضوابط و مقررات شهری نبوده و ساخت و ساز عمدتا ناپایدار است بنابراین این سازه ها با کمترین زلزله آسیب جدی می بینند.  

حاشیه نشینی نه تنها یک مشکل مرتبط با مسکن است، بلکه عواقب اجتماعی و اقتصادی گسترده ای را به همراه دارد. مشکلاتی مانند عدم دسترسی به مسکن با کیفیت، عدم نظارت بر ساخت و سازها، و ضعف زیرساخت ها از جمله چالش هایی است که ساکنان این مناطق با آن مواجه اند.

بدون شک حل مسئله حاشیه‌نشینی به‌تنهایی از عهده وزارت راه و شهرسازی خارج است، دستگاه‌های مختلفی متولی این پدیده هستند که همه باید اهتمام لازم را در رفع مشکل و مدیریت آن داشته باشند.

پس زمانی می‌توان به کاهش حاشیه‌نشینی در کشور امیدوار بود که عدالت اقتصادی در تمامی نقاط برقرار شود. حال سوال این است که آیا از سال ۱۳۹۹ که وزارت راه و شهرسازی اعلام کرد حدود ۲۶ میلیون نفر در ایران در حاشیه شهرها زندگی می کنند برنامه های ویژه ای اجرا شده است که حالا آمار همین وزارتخانه نشان می دهد این عدد به ۷ میلیون نفر کاهش یافته است؟ یا اساسا شهرها به قدری به شکل بی ضابطه گسترش پیدا کرده اند که عملا حاشیه ها به قسمتی از شهر بدل شده اند؟

رضا خباززاده کارشناس برنامه‌ریزی شهری با اشاره به اینکه حاشیه‌نشین‌ها مشکلات بسیاری برای مدیریت شهری به وجود آورده‌اند، گفت: به رغم اینکه در دنیا از هر هفت نفر یک نفر حاشیه‌نشین است، در مشهد بر اساس برخی آمارها از هر سه نفر یک نفر حاشیه‌نشین داریم.

وی با اعلام اینکه یک سوم جمعیت شهر مشهد به عنوان دومین کلانشهر کشور حاشیه‌نشین هستند و از بسیاری امکانات و خدمات شهری بی‌بهره و محروم‌اند، بیان کرد: حاشیه‌نشینی پدیده‌ای جهانی است که در دنیا با انقلاب صنعتی و در ایران با انقلاب مشروطه و ورود به عصر مدرنیزم آغاز شد اما این روند در بسیاری از کشورها کنترل شد اما در ایران روندی نگران کننده دارد.

روندی که ریشه اقتصادی دارد و بحران مسکن بر آن دامن زده است.