بازاریابی، برندسازی و حفظ بازار به عنوان سه اصل مهم در تجارت هستند، اعم از اینکه مقصد کالای تولیدشده بازار داخل باشد یا برای صادرات به بازارهای هدف تولید شده باشد و در میان آنها برندسازی به واسطه امتیازاتی که برای محصول و تولیدکننده آن به ارمغان می‌آورد که از آن جمله می‌توان به ایجاد ارزش افزوده اشاره کرد، در جایگاهی متفاوت قابل بحث و بررسی است.

یکی از تولیدات ایرانی که می تواند سهم اثرگذاری در تولید ناخالص داخلی، ایجاد اشتغال و صادرات و ارزآوری داشته باشد، صنایع دستی ایرانی است که به واسطه اینکه تولید آن در اختیار هنرمندانی ایرانی است، برندسازی در این حوزه خصوصا در بازارهای جهانی علاوه بر ایجاد ارزش افزوده به انحصار بازار برای تولیدکنندگان ایرانی و حذف رقبا کمک می‌کند.

ایران به واسطه داشتن فرهنگ کهن و توانمندی هنرمندان و صنعتگران، از صنایع دستی متنوع و ارزشمندی بهره می برد که البته به دلیل اینکه به این حوزه توجه نشده و برای تجاری سازی بخش عمده این محصولات سرمایه گذاری نشده است، همچنان صنایع دستی ایران به صورت سنتی تولید شده و صادرات آن بسیار محدود است.

بی‌اعتنایی به برندسازی، ضعف در تبلیغات، بازاریابی و بازارسازی برای صنایع دستی ایران موجب عدم موفقیت یکی از مرغوبترین صنایع دستی در بازارهای جهانی شده است و در حالی که از کشورهای پیشرو در تولید صنایع دستی هستیم اما این هنر – صنعت ارزشمند از ضعف تخصص‌‌های مورد نیاز تجارت امروز رنج می‌برد و همین موضوع باعث شده هیچگاه در حوزه صنایع صنایع دستی به عنوان یک صنعت ارزآور سرمایه‌گذاری نکنیم.

ایران در بسیاری از شاخه‌های صنایع دستی در جهان دارای رتبه برتر است، اما محصولات کشورمان بدون نام و نشان در بازارهای هدف عرضه می‌شود و خلا شرکت‌های معتبر تولیدی و صادراتی موجب شده تا این محصولات توسط واسطه‌های خرده‌پا صادر و شرکت‌هایی در بازارهای حدف با ثبت برند خود، ضمن انتفاع مالی، مالکیت معنوی این محصولات را نیز در اختیار بگیرند.

این شرایط موجب شده، بسیاری بدون پرداخت هزینه، از طرح و ایده‌های ناب صنایع دستی ایرانی کپی برداری و در تولیدات خود استفاده کنند و جالب توجه است اگر بدانیم که حتی برندهای بزرگ و صاحب نام نیز چنین رفتاری دارند.

این در حالی است که کشورهایی چون ترکیه، سوریه، عراق و یمن در عرضه و صادرات صنایع دستی ایرانی به نام خودشان موفق هستند، که به این معنی است که صنایع دستی ایران ظرفیت عرضه به بازارهای جهانی را دارد و نقطع ضعف در تولید نیست باید در حوزه تجارت تغییر رفتار بدهیم.

آنچه مسلم است در شرایطی که کشورهای مختلف جهان بر سر تولیدات صنعتی و کشاورزی رقابت می کنند، سرمایه گذاری برای صادرات محصولات منحصر به فردی چون صنایع دستی که متعلق و منحصر به کشوری خاص هست، می تواند فرصتی ارزشمند برای توسعه صادرات و ارزآوری باشد که به رغم وجود پتانسیل بالای این بخش در ایران متاسفانه همچنان سهم صادرات صنایع دستی بسیار اندک است.

احسان محمدی - کارشناس و طراح صنایع دستی