تیرماه 1398 در اوج تحریم‌های نفتی ایران، مجلس شورای اسلامی طرحی را با نام «توسعه صنایع پایین دستی نفت و میعانات گازی با استفاده از سرمایه گذاری مردمی» ارائه و تصویب کرد که در آن به وزارت نفت اجازه می‌داد به روش‌های خاصی مقداری از نفتِ تحریم شده را به عنوان اهرمی برای تأمین مالی احداث پروژه‌های پتروپالایشگاهی استفاده کند. در این طرح از «تنفس خوراک» برای سهامدارانی که در احداث پتروپالایشگاه‌ها سرمایه گذاری می‌کنند نام برده شده و درواقع به دولت برای این کار اجازه قانونی داده شده است.

آئین‌نامه اجرایی این قانون نیز پس از تصویب هیأت وزیران، در تاریخ ۲۹ دی ماه ۹۸ توسط رئیس جمهوری ابلاغ شد و وزارت نفت نسبت به اعلان فراخوانِ جذب سرمایه‌گذار احداث پتروپالایشگاه‌ها طی یک ماه مکلف شد.

تا پایان اسفندماه ۹۸ بیش از ۸۰ حوزه نفت و گاز درخواست اولیه خود برای ساخت انواع پالایشگاه، پتروپالایشگاه و مینی پالایشگاه‌ها را به وزارت نفت ارسال کردند. پس از بررسی درخواست‌ها، ۷۴ متقاضی توسط این وزارتخانه واجد شرایط شناخته شدند و در نهایت وزارت نفت از این تعداد، اطلاعات حدود ۲۴ شرکت را تا تیرماه ۹۹ از لحاظ توانمندی مالی و مطالعات فنی و اقتصادی مورد تأیید قرار داد.

در همین ارتباط، مصطفی نخعی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در مورد اصلاحات این قانون گفته است: این قانون که از مجلس قبل هم تصویب شده بود، دارای بندهایی بود که مورد ابهام و اختلاف شده بود و همین اختلاف موجب «سرباز زدن» برخی از مسئولین از انجام تکالیف‌شان شده بود و به همین دلیل ما اصلاحیه این قانون را در مجلس مصوب کردیم تا خلاء قانونی برای اجرایی کردن قانون نداشته باشیم.

گفتنی است شهریور ۹۹ بیژن زنگنه، وزیر نفت با حضور در برنامه گفت و گوی ویژه خبری گفت: وزارت نفت می‌تواند همین فردا مجوز تأمین مالی این طرح‌ها از بازار بورس را صادر کند اما درحال حاضر منتظر هستیم هیأت امنای صندوق توسعه ملی جلسه‌ای تشکیل دهند و زمان‌بندی تعهدات صندوق را در آن جلسه برای اعطای تنفس خوراک به پالایشگاه‌ها اعلام کنند.

در همین زمینه عضو هیات رئیسه کمیسیون انرژی مجلس، ایجاد ارزش افزوده، فروش آسان‌تر محصولات پالایشی و درآمدزایی بیشتر را به‌عنوان فواید پالایشگاه‌سازی برشمرد و آلودگی هوا را ازجمله مضرات آن دانست.

**فواید و مضرات پالایشگاه‌سازی

هادی بیگی‌نژاد، عضو هیات رئیسه کمیسیون انرژی مجلس، در گفت‌وگو با خبرنگار جهان اقتصاد درباره تحلیل فواید و مضرات پالایشگاه سازی اظهار کرد: توسعه پالایشگاه‌‌ سازی محاسنی همچون ایجاد اشتغال و گریز از تحریم را به دنبال دارد چراکه فرآورده های پالایشگاهی، فروش بیشتر و بهتر از نفت داشته و برای کشور درآمدزایی می‌کند.

نماینده مردم ملایر در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: همچنین از آنجا که تعداد کشورهایی که پالایشگاه‌های خود را با نفت ایران سازگار کردند بسیار محدود هستند و حتی به تعداد انگشت‌های دست نمی‌رسند بنابراین ما می‌توانیم به تعداد محدودی از کشورها نفت صادر کنیم لذا نفت ایران قابل شناسایی و تحریم است اما درصورت تبدیل نفت به فرآورده این مشکل حل خواهد شد چراکه بنزین، گازوئیل و مازوت ایران با کشورهای دیگر تفاوتی ندارد.

بیگی نژاد تاکید کرد: از آنجا که فرآورده نفتی قابل تحریم و ردیابی نیست لذا می‌توان آن را به تعداد کشورهای بیشتری صادر کرد و تقریبا همه کشورهای جهان مشتری فرآورده ایران هستند.

وی ایجاد ارزش افزوده را حسن دیگر صادرات فرآورده‌های نفتی از طریق پالایشگاه‌سازی عنوان کرد و افزود: ایجاد ارزش‌افزوده به‌معنای فروش فرآورده‌های نفتی با قیمتی بیشتر از فروش خود نفت است در حالی که به دلیل تحریم مجبور به فروش نفت با قیمت کمتر و با تخفیف هستیم تا مشتری به خرید ترغیب شود اما فروش فرآورده نیاز به تخفیف ندارد.

این نماینده مجلس در ادامه به برخی از معایب پالایشگاه سازی اشاره کرد و گفت: پالایشگاه سازی آلودگی هوا را به دنبال دارد اما باید برای کاهش این آلودگی تلاش کرد.

به گفته وی پساب‌های نفتی و شیمیایی، آلودگی صوتی و مواردی از این دست که معمولاً در کنار واحدهای پتروشیمی پدید می‌آیند چالش‌های‌ زیست محیطی ایجاد می‌کنند بنابراین اگر مورد بررسی‌های دقیق و استانداردساز قرار نگیرند می‌توانند چالش آفرین باشند.

عضو هیات رئیسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی معتقد است با وجود آنکه پالایشگاه سازی مضراتی دارد اما به دلیل آنکه محاسن آن به مضرات‌ آن به اصلاح می‌چربد نباید ساخت پالایشگاه و پتروپالایشگاه را متوقف کرد.

بیگی نژاد ازجمله مزایای مهم این قانون تنفس خوراک دانست و گفت: تنفس خوراک موجب می‌شود پروژه تأسیس شده بلافاصله پس از بهره‌برداری، خوراک رایگان دریافت کند تا آنجایی که مجموع هزینه سرمایه پروژه بازگشت داده شود، سپس هزینه خوراک به صورت اقساط یک وام ۸ ساله به صندوق توسعه ملی برگردانده می‌شود.

عضو هیات رئیسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: همچنین از دیگر مزایای مهم قانون اجازه صادرات فرآورده‌های پتروپالایشی به شرکت‌هایی است که طبق این قانون تصویب می‌شوند و وزارت نفت موظف است مجوز تأمین پایدار خوراک را حداقل ۲۰ سال صادر کند.