«فاجعه سقوط آبهای زیرزمینی و صعود فرونشست» در گفتگوی جهان اقتصاد با کارشناس آب
فریده خدادادی-تَرَکها و شکافهای زمین در گوشه و کنار کشور بسیار مشاهده میشود و مصداق واقعی فریاد زمین است، فریادی از تشنگی به خاطر برداشت بیرویه آبهای زیرزمینی توسط عوامل انسانی؛ اقدامی نابخردانه که به بهای از دست رفتن دشتها و گسترش پدیده فرونشست شکل گرفته است.
به گزارش جهان اقتصاد، با توجه به وضعیت نگرانکننده منابع آبی در کشور پدیده فرونشست اکثر دشتهای کشور را تهدید میکند و این نشست زمین باعث ایجاد شکافهای عمیق در سطح زمین، خرابی ساختمانها و... می شود.
در این زمینه خبرنگار جهان اقتصاد با علی قنادی اسلامی، کارشناس آب و انرژی به گفتوگو پرداخته است که درادامه میخوانید:
**تاثیرات برگشتناپذیر برداشت بیرویه آبهای زیرزمینی بر فرونشست زمین
این کارشناس حوزه آب و انرژی اظهار کرد: آبهای زیرزمینی منبع اصلی تامین آب برای بیش از دو میلیارد نفر در دنیا هستند که این رقم میتواند با افزایش جمعیت و تغییرات اقلیمی، دستخوش تغییر و بیشتر از میزان فعلی شود.
قنادی اسلامی افزود: امروزه مطابق آمار فائو پیشبینی میشود که حدودا 36درصد آب آشامیدنی خانوادهها از آب زیرزمینی،42 درصد از کل آبیاری برای کشاورزی از آب زیرزمینی و 24 درصد از کل آب مصرفی در صنعت از آبهای زیرزمینی تامین میشود. البته آبهای زیرزمینی در برخی نقاط ممکن است، تنها منبع آب شیرین موجود باشد و حتی روی اکوسیستم و اقلیم منطقهای هم تاثیربسیاری بگذارد. به طور مثال میتوان مناطق سرسبزی در وسط کویر کشور را مشاهده کرد که به دلیل وجود آبهای زیرزمینی است و از این جهات، حکمرانی آبهای زیرزمینی اهمیت خاصی دارد.
به گفته وی، اهمیت آبهای زیرزمینی به حدی است که پنج سازمان بینالمللی ازجمله فائو، بانک جهانی و یونسکو جهت ایجاد و راهاندازی حکمرانی آبهای زیرزمینی اقدام کردهاند.
این کارشناس حوزه آب و انرژی گفت: یکی از بزرگترین مشکلات برداشت آبهای زیرزمینی بازیابی بیش از حد آن و ایجاد پدیده فرونشست است.
وی فرونشست را نوعی فاجعه خاموش برشمرد که تفاوت آن با زلزله در این است که زلزله در یک زمان کوتاه اتفاق میافتد و پس از ویرانی میتوان دوباره و بهتر از گذشته ساخت اما در فرونشست زمین، متاسفانه ما با پایان یافتن حادثه، خبردار میشویم و به دلیل تدریجی بودن و زمانبر بودن آن، امکان ساخت مجدد زیرساختها تخریب شده را با مشکل جدی مواجه میسازد و کاهش توان ذخیره آبی سفرههای زیرزمینی را هم به دنبال دارد.
این کارشناس حوزه آب و انرژی، افزایش جمعیت و متناسب با آن افزایش مصرف آب در اکثر نقاط جهان به همراه توانایی بشر برای برداشت بیشتر از آبهای زیرزمینی با استفاده از پمپهای قویتر و دسترسی به انرژی را از عوامل کاهش سطح آبهای زیرزمینی برشمرد.
قنادی اسلامی عنوان کرد: رشد جمعیت همراه با خشکسالیهای اخیر و تغییرات اقلیمی در خاورمیانه حتی بحرالمیت را با نابودی مواجه کرده و این در حالیست که این دریا توسط رود اردن تغذیه میشود و اکنون به دلیل کاهش بارشها و خشکسالی، با نابودی مواجه شده و در اطراف آن، فرونشستهای بزرگ مشاهده شده است.
وی یادآور شد: درکشور ما علاوه بر مشکلاتی همچون سیل، زلزله و خشکسالی با پدیده فرونشست هم روبرو هستیم که به جز زلزله، تقریبا در سایر موارد به صورت مستقیم و غیرمستقیم، میتواند بر فعالیتهای انسانی تاثیرگذار باشد.
فرونشست زمین میتواند زمانی رخ دهد که مقدار زیادی آب زیرزمینی از لایههای زمین برداشت شود البته فرونشستهای زمینی میتواند به دلایل طبیعی و یا فعالیتهای انسانی باشد که بعد انسانی آن مد نظر است. همچنین فرونشست به دلیل برداشتهای نفت و گاز هم میتواند اتفاق افتد.
وی بیان کرد: میزان فرونشست حتی پنج میلیمتر در سال را در کشورهای توسعه یافته بحرانی میدانند.
این کارشناس حوزه آب و انرژی اظهار کرد: فرونشستهای زمین معمولا زمانی اتفاق میافتند که سرعت برداشت آبهای زیرزمینی بیشتر از سرعت احیاء آنها باشد.
قنادی اسلامی افزود: فرونشست از پدیدههایی است که از چند دهه قبل ساز آن زده شده است و امروز صدای آن شنیده میشود و آثار و پیامدهای آن دیده میشوند و به همین دلیل شاید درک روشنی از آنچه در سالهای آینده در مناطق مختلف کشور اتفاق میافتند، نداریم.
وی در ارتباط با پیامدهای کاهش سطح آبهای زیرزمینی گفت: خشک شدن چاهها، افزایش هزینههای پمپهای آب، فرونشست زمین، کاهش کیفیت آب و حتی شور شدن آب باقیمانده در زیر زمین از جمله این پیامدها محسوب میشود. از سوی دیگر یکی از مهمترین مشکلاتی که کاهش سطح آبهای زیرزمینی میتواند ایحاد نماید، به مرور زمان پوشش گیاهی کاهش و در نهایت نیز باعث گرد و خاک در سالیان بعد خواهد شد و از بین رفتن گونههای جانوری را نیز به دنبال دارد.
** مزایای استفاده از آبهای زیرزمینی
این کارشناس حوزه آب و انرژی به مزایای استفاده از آبهای زیرزمینی اشاره کرد وگفت: زمین همچون یک فیلتر طبیعی برای آب عمل میکند، از تبخیر آب تا حد زیادی جلوگیری میشود و از آن مهمتر نیاز به ایجاد سد که با هزینه بالا و تحمیل آسیب به محیط زیست ساخته میشود هم کمتر میشود.
قنادی اسلامی گفت:از معایب استفاده از آبهای زیرزمینی فرونشست است که به دلیل برداشت زیاد آب و ماندگاری آلودگی برای مدت طولانی در آبهای زیرزمینی در صورت آلوده شدن به وجود میآید.
** مشکلات ناشی از ایجاد فرونشستهای زمین
وی در ادامه به مشکلاتی ناشی از ایجاد فرونشستهای زمین اشاره کرد و گفت: فرونشست میتواند به تغییر در شیب زمینهای مسطح، کانالها و محلهای خروج آب که منجر به تغییر مسیر جریان میشود، منجر شود.
وی افزود: صدمه و آسیب به زیرساختهای بشری همچون پلها، راه آهن، بنادر، کانالها، سدها و مسیرهای فاضلاب، اماکن تاریخی، خطوط انتقال نیرو و...،آسیب و صدمه به ساختمانها و مکانهای عمومی و خصوصی،ایجاد مشکل در چاههای حفر شده به دلیل تغییر مسیر آبخوان ها از دیگر مشکلات ناشی از فرونشست زمین است.
قنادی اسلامی گفت: با فرونشست زمین، عملا پتانسیل آبخوانها و سفرههای زیرزمینی برای ذخیره و نگهداری آب، میتواند شدیدا کاهش یابد یا حتی باعث ازبین رفتن آنها و در نتیجه ایجاد روانآب درسطح زمین و در نهایت سیلاب شود.
به گفته وی، ایجاد پتانسیل بالایی از تنشهای اجتماعی درپی خشکی و کاهش منابع آب زیرزمینی برای کشاورزانی که تنها راه امرار معاش آنها است از دیگر مشکلات ناشی از فرونشست زمین محسوب میشود.
این کارشناس حوزه آب و انرژی عنوان کرد: تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی در مناطق خشک و نیمهخشک سبب میشود که میزان برداشت آب از چاههای زیرزمینی توسط پمپ، بیشتر شده و فرونشست را تشدید سازد.
قنادی اسلامی ادامه داد: تبدیل جنگلها به زمینهای کشاورزی هم به دلیل بازدهی اقتصادی بالاتر( با فرض یک بعدی دیدن اقتصاد)، باعث مصرف بیشتر آبهای زیرزمینی شده است؛ یکی از مشکلات در این خصوص، تکیه بسیار زیاد جمعیت بر استفاده از چاههای آب برای مصارف کشاورزی در کشور است که اقدام برای کنار گذاشتن و استفاده نکردن از آب چاه را با مشکل مواجه میسازد. متاسفانه آبخوانهای کشور به دلیل استفاده بیش از حد دارای تراز منفی بالایی هستند یعنی بیشتر از حدی که آب به داخل زمین نفوذ کند، از زمین برداشت میشود از سوی دیگر تبدیل زمینهای دیم به آبی در راستای اشتغال، بیشترین آسیب را به منابع آب وارد کرده است.
به گفته این کارشناس حوزه آب و انرژی بیان کرد: کشاورزی ناکارآمد در مناطق خشک و نیمهخشک در راستای استراتژی اشتباه خودکفایی در بخش کشاورزی( در اغلب نقاط کشور)، عملا باعث مرگ خاموش و تدریجی تمامی منابع آب زیرزمینی در کشور خواهد شد و این مشکلات حل نخواهند شد مگر اینکه مدل توسعه اقتصادی کشور تغییرات اساسی پیدا کند تا ضریب اشتغال در بخش کشاورزی به کمترین مقدار خود برسد، در این صورت باید امکان رساندن میزان برداشت آب از منابع تجدیدپذیر به حد مجاز برسد که دیگر نیازی به برداشتهای بی رویه از منابع آب زیرزمینی نخواهد بود.
وی گفت: باید قبول کنیم که هرکشوری دارای مزیتهای نسبی خاصی است، به عنوان مثال برخی کشورها دارای مزیت نسبی در صنعت توریسم و برخی همچون هلند در کشاورزیِ پیشرفته و گلخانهای و برخی همچون آلمان دارای صنایع سنگین و برخی دیگر صنایع نفت و گاز هستند، اما به دلیل قرارگیری اکثر نقاط کشور ما در منطقه خشک و نیمهخشک کره زمین، دارای مزیت نسبی برای توسعه کشاورزی ناکارآمد با بهرهوری پایین و مصرف بالای آب نیستیم.
-
دیدگاهی برای این نوشته ثبت نشده است.
-
افزودن دیدگاه