از زمانی که‌ادم آفریده شد ابلیس بنای دشمنی با او و فرزندانش را گذاشت و قسم یاد کرد که‌انها را گمراه خواهد نمود، جنگ روانی آغاز گردید. فریب آدم و حوا با سخنان زیبا و وعده ی حیات ابدی به واسطه خوردن از شجره ممنوعه، نابودی حق آغازشد. بنابراین آنچه مسلم است عملیات روانی سابقه‌ای به قدمت تاریخ انسان‌ها دارد. چرا که‌انسان‌ها برای تحت تاثیر قراردادن طرف مقابل به شیوه‌ها و ترفندهایی متوسل می‌شده‌اند و این فعالیت از ارتباط چهره به چهره گرفته تا اجتماعات بزرگتر و همینطور در زمان‌های خاص همچون جنگ‌ها و بحران‌ها، فتنه‌ها و نزاع‌های داخلی اتفاق می‌افتاده‌است. امروزه کاربرد برخی لغات نظیر، تبلیغ تهییج، تحریک و اصطلاحات عملیات روانی، جنگ سرد، جنگ سیاسی، جنگ افکار، تبلیغات بین المللی، عملیات کنترل افکار و پاره‌ای عناوین دیگر، هرچند در دامنه تعلیق و زوایه نگرش و نوع تعریف باهم تفاوت هایی دارند لیکن همه‌این مفاهیم زیر مجموعه یک موضوع و دیدگاه بزرگی هستند که تحت عنوان عملیات روانی از آن یاد می‌شود.‏ در طول تاریخ در برابر همه‌انبیای الهی و صالحان، این نوع مبارزه نرم وجود داشته‌است. در زمان بسیاری از پیامبران، فقط مبارزه نرم بوده و هرگز از جنگ‌های نظامی ‌برای شکست دادن استفاده نشده بود؛ برای مثال، حضرت نوح علیه‌السلام هرگز در طول ۹۵۰ سال پیامبری وارد درگیری‌های نظامی‌نشده‌است و مخالفان او همواره در نبرد نرم با ایشان مقابله می‌کردند؛ و برای تاثیرگذاری بر افکار مردم و پراکندن افراد از اطراف ایشان به تهمت زدن و تمسخر و تحقیر متوسل شدند تا آن حضرت و مومنان را به زانو در آورند. در ماجرای حضرت ابراهیم علیه‌السلام گرچه به‌اتش انداختن ایشان یک نبرد سخت محسوب می‌شود؛ اما نبردهای فکری و روانی، بسیار گسترده تر بود که در قرآن به آنها اشاره شده‌است.‏ یکی از ابزارهای که در جنگ روانی مورد استاد قرار می‌گیرد، رسانه‌ها (تلویزیون، رادیو، مطبوعات و ...) هستند.امروزه رسانه‌های جمعی و خصوصا تلویزیون نقش بی بدیلی در اثر گذاری بر افکار، ادراکات، نگرشها و نیز رفتارهای افراد جوامع دارند.‏ رهبر فرزانه‌انقلاب، در باب اهمیت رسانه می‌فرمایند: امروز مهم ترین ابزار جنگ بین قدرت ها در دنیا، رسانه‌است و حتى قدرت های بزرگ هم با رسانه کار می‌کنند. تأثیر رسانه‌ها و این شبکه‌های عظیم اطلاع رسانی از بمب اتم بیشتر است. دنیای امروز، یک چنین دنیایی است. روز به روز هم دارند این میدان را گسترش می‌دهند. امروز آرایش رسانه‌ای و فرهنگی که در مقابل جمهوری اسلامی‌قرار دارد، آرایش پیچیده، متنوع، متکثر، کارآمد و فنی و پیشرفته‌است. از سوی دیگر، اینترنت و رسانه‌های مجازی سرعت تاثیر گذاری بر افکار عمومی‌را دو چندان کرده‌اند؛ چرا که فضاهای مجازی مراجعه کننده و مخاطبین زیادی را از تمامی‌اقشار در برمی‌گیرد. ‏ ‏*** عملیات روانی چیست‏ عملیات روانی در بدو پیدایش در عملیات های نظامی‌و به منظور اغفال، فریب، ترس، تخریب و تزلزل در روحیه نظامی‌طرف مقابل به کار می‌رفت. کم کم با پیشرفت ارتباطات و پیدایی ابزار و رسانه‌های جمعی مانند روزنامه، تلگراف، تلفن، رادیو، تلویزیون و... که مرزهای جغرافیایی را در هم شکسته و جهان را به یک دهکده کوچک تبدیل کرده‌است، انجام می‌گیرد.‏ صلاح نصر از نویسندگان مصری در تعریف عملیات روانی می‌گوید: "عملیات روانی همان جنگ کلمه و عقیده‌است، خواه به صورت مخفی، آشکار، شفاهی و یا کتبی باشد. اساسأ سلاحی است که به‌انسان و عقل او توجه دارد و هرگاه‌امکان برقراری ارتباط عاطفی با مخاطب را داشته باشد، می‌تواند به‌اعماق او نفوذ کند".‏ محققان زیادی در پی یافتن قدیمی‌ترین نمونه‌های استفاده‌از جنگ روانی بوده‌اند که در این میان پل لاین بارگر (‏line barger paul‏) سابقه‌استفاده‌از جنگ روانی را به جنگ کیدئون ها با مادها نسبت می‌دهد.‏ در این جنگ کیدئون برخلاف رسوم نظامی‌زمان خود که هر دسته صد نفره یک مشعل داشتند، به هریک از سپاهیان مشعلی داد و این توهم در ذهن دشمن ایجاد شد که تعداد افراد مقابل، صد برابر میزان واقعی است. در نتیجه توانست بدون هیچ درگیری به پیروزی دست یابد. در تاریخ اسلام روشن کردن آتش توسط سپاهیان اسلام در فتح مکه و ایجاد رعب در مکیان از این طریق، نقش مهمی‌در شکستن مقاومت آنها داشت و حیله قرآن بر سر نیزه کردن عمروعاص و شکست دادن سپاه حضرت علی که در حال پیروزی بود، نمونه‌های برجسته ( البته با ارزش های متفاوت ) از جنگهای روانی است که به‌اقتضای فرصت و براساس ذوق و نبوغ طراحان آن به‌اجرا در آمده‌اند. ‏ ‏***رسانه‌های معاند نظام جمهوری اسلامی‌ایران بنا بر ماهیت و موقعیت خود دشمنان بی شماری دارد. آنها با همدستی یکدیگر خطوط گوناگونی را در تاریخ ۴۰ ساله‌انقلاب اسلامی‌طراحی و پیگیری کرده‌اند. در سال های اخیر، کشورهای خارجی برای جنگ نرم و رسانه‌ای در مقابله با جمهوری اسلامی‌ایران اولویت بیشتری قائل شده‌اند. فقط شبکه‌های تلویزیونی ماهوارهای فارسی زبان با بهره گیری از ۱۰۰ کانال فعال که در ایران قابل دریافت است، همسو با سایر رسانه‌ها به پخش برنامه برای مخاطبان داخلی می‌پردازند. مسئله تأمل برانگیز این است که‌این شبکه‌ها با کسب تجربه‌ها و به کار گیری آزمون های مختلف و شگردهای چون مجذوب کردن و منقلب کردن سعی می‌نمایند اعتماد مردم را جلب کرده تا بتوانند افکار، باورها، ارزشها و نگرش ها مخاطبان را هدف قراردهند.‏ این شبکه‌ها در یک تقسیم بندی معمول، به شبکه‌های سیاسی و غیر سیاسی تقسیم می‌شوند که بر اساس تحقیقات به عمل آمده تمامی‌این شبکه‌ها، با وجود هدف ها و سلیقه‌های گوناگون، در هجوم به مبانی دینی به طور جدی اشتراک دارند و هر کدام با مأموریتی خاص به مقابله با اسلام برخاسته‌اند. این هجوم اکنون شکل وسیع و جدی تری یافته‌است و بسیار حساب شده، اصول و پایه‌های اعتقادی مردم را هدف قرار داده و با دقت ماهرانه‌ای تمام گروه‌های مختلف جامعه را در برگرفته‌است‎.‎‏ این رسانه‌ها به طور اختصار به رسانه‌های معاند تعبیر می‌شودند. رسانه‌هایی که با انقلاب، نظام و کشورمان دشمنی می‌نمایند و با شگردهای ماهرانه تلاش در جهت ضربه زدن به‌ارمانهایمان هستند. در ذیل توضیحاتی مختصر در خصوص پاره‌ائی از این شبکه‌ها (بی بی سی فارسی و صدای فارسی امریکا) ارائه می‌گردد.‏ ‏***‏BBC persian‏ (بی بی سی فارسی) : ‏ بی بی سی بزرگترین شبکه خبررسانی جهان است که در سال ۱۹۲۲ میلادی تاسیس شد. این شبکه‌ابتدا برنامه‌های رادیویی پخش میکرد و از سال ۱۹۳۲ برنامه تلویزیونی بی بی سی نیز آغاز به کار کرد. علاوه بر رادیو و تلویزیون، از طریق اینترنت نیز اخبار و مطالب خود را انعکاس داد.‏ شبکه بی بی سی فارسی چندین ماه پیش از انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۸ شمسی در کشور انگلیس فعالیت خود را با هدف تاثیرگذاری بر رویدادهای داخلی ایران آغاز کرد و از همان ابتدا بر این موضوع متمرکز شد. ایجاد اغتشاش در انتخابات سال ۱۳۸۸ و شکاف های سیاسی فعالیتهایی بوده که‌این شبکه با راه‌اندازی برنامه‌های مختلف هدایت های گوناگونی ازاین موضوع می‌نمود. در کتاب دستورالعمل برنامه سازی ‏BBC‏ به ۶ گروه توجه ویژه شده‌است، که عبارتند از: ۱- زنان ۲- اقلیتهای دینی ۳- معلولین ۴-گروههای مذهبی ۵-کسانی که گرایشات جنسی غیرمتعارف دارند ۶-کهنسالان‏ ‏***‏VOA persian‏ (صدای فارسی آمریکا): ‏ صدای آمریکا بزرگترین شبکه خبر رسانی عمومی‌در این کشور است که با ارائه برنامه‌ها به ۴۳ زبان به گسترهای ۱۳۵ میلیونی از مخاطبان دسترسی دارد. این شبکه با نظارت سرویس اطلاعات خارجی آمریکا‏‎(FIS) ‎‏ فعالیت می‌نماید. این رسانه بیش از هزار و ۵۰۰ ایستگاه رادیویی و تلویزیونی در سراسر جهان را در اختیار دارد. نظارت این مرکز بر صدای آمریکا پیامد و موجد این واقعیت است که مردم در درون و بیرون از جامعه‌امریکا، هنوز هم آن را ابزاری برای تبلیغ های دولت آمریکا تلقی می‌کنند.‏ بخش فارسی‎ صدای آمریکا ‎از اول آذر ۱۳۵۸ شمسی تنها بعد از ۱۰ ماه‌از پیروزی انقلاب اسلامی‌فعالیت خود را با هدف جهت دهی به‌انقلاب ایران و در پی ناکامی، با هدف مقابله با انقلاب اسلامی‌و به چالش کشیدن آن آغاز کرد. این شبکه‌اکنون مدعی است دارای ۲۶ درصد مخاطب در کشور ایران می‌باشد. ‏ جالب است بدانید در شبکه های ذکر شده به هیچ عنوان تبلیغ پخش نمی‌گردد و بودجه‌انها توسط کشورهای انگلیس و امریکا تامین می‌شود. پرسنل این شبکه‌ها مستقیم با مصاحبه و دخالت دستگاههای اطلاعاتی این کشورها جذب می‌گردند. در ضمن اطلاعات مندرج در شبکه‌های مجازی، مرورگرها، میل ها و ... جمع آوری و پس از تحلیل توسط روانشناسان مستقر در این دستگاه‌ها، موضوعات به‌این شبکه‌ها دیکته شده تا مطالب مورد نظر با آهنگ و ریتمی‌ملایم و گاه تند بر صفحه ذهن مخاطبان نقش ببندند و با ظرافت هر چه تمام تر و با توسل به شیوه‌ها و روش های خود این خدمت با ارزش را ارائه دهند. یعنی رسانه‌ها در یک مقطع چند ساعته توجه همه مخاطبان دنیا را به موضوع انرژی هسته‌ای در ایران یا آنفلونزای مرغی در جنوب آسیا یا هر موضوع دیگر جلب می‌کنند. این جلب توجه به صاحبان قدرت امکان میدهد که وقتی اذهان مخاطبان آماده و مشتاق شنیدن و دریافت اطلاعات شد پیام و بسته سیاسی خود را به‌انها ارائه دهند و مخاطبان نیز که‌از قبل دستگاه گوارش ذهنی خود را برای بلعیدن این بسته‌اماده کرده‌اند، به راحتی موضوع مورد نظر را هضم و جذب می‌کنند. به عبارت ساده تر اگر مخاطبان آمادگی ذهنی لازم برای شنیدن و دریافت اطلاعات را نداشته باشند، ارسال بسته‌های خبری نه برای مخاطبان عام و نه برای نخبگان سود چندانی ندارد و اصطلاحا پیام به گروه هدف اصابت نمی‌کند. رسانه‌ها برای انجام این مرحله‌اموزش های لازم را طی کرده‌اند. به همین دلیل در مواقع نیاز بدون فوت وقت و با کمترین هزینه‌این مقصود حاصل می‌شود.‏ جالب است بدانید در شبکه های ذکر شده به هیچ عنوان تبلیغ پخش نمی گردد و بودجه آنها توسط کشورهای انگلیس و امریکا تامین می شود. پرسنل این شبکه ها مستقیم با مصاحبه و دخالت دستگاههای اطلاعاتی این کشورها جذب می گردند. در ضمن اطلاعات مندرج در شبکه های مجازی، مرورگرها، میل ها و ... جمع آوری و پس از تحلیل توسط روانشناسان مستقر در این دستگاه ها، موضوعات به این شبکه ها دیکته شده تا مطالب مورد نظر با آهنگ و ریتمی ملایم و گاه تند بر صفحه ذهن مخاطبان نقش ببندند و با ظرافت هر چه تمام تر و با توسل به شیوه ها و روش های خود این خدمت با ارزش را ارائه دهند. یعنی رسانه ها در یک مقطع چند ساعته توجه همه مخاطبان دنیا را به موضوع انرژی هسته ای در ایران یا آنفلونزای مرغی در جنوب آسیا یا هر موضوع دیگر جلب می کنند. این جلب توجه به صاحبان قدرت امکان میدهد که وقتی اذهان مخاطبان آماده و مشتاق شنیدن و دریافت اطلاعات شد پیام و بسته سیاسی خود را به آنها ارائه دهند و مخاطبان نیز که از قبل دستگاه گوارش ذهنی خود را برای بلعیدن این بسته آماده کرده اند، به راحتی موضوع مورد نظر را هضم و جذب می کنند. به عبارت ساده تر اگر مخاطبان آمادگی ذهنی لازم برای شنیدن و دریافت اطلاعات را نداشته باشند، ارسال بسته های خبری نه برای مخاطبان عام و نه برای نخبگان سود چندانی ندارد و اصطلاحا پیام به گروه هدف اصابت نمی کند. رسانه ها برای انجام این مرحله آموزش های لازم را طی کرده اند. به همین دلیل در مواقع نیاز بدون فوت وقت و با کمترین هزینه این مقصود حاصل می شود.‏ ‏***شیوه های جنگ روانی ‏ اجرای طرح ها و برنامه های جنگ روانی، مستلزم به کارگیری ابزار، شیوهها و مکانیسم هایی است. اگر این مؤلفه ها به درستی و به طور منظم و دقیق مورد استفاده نیروهای اجرایی جنگ یا عملیات روانی قرار نگیرد، نتایج مورد نظر محقق نخواهد شد. یک جنگ یا عملیات روانی، در قالب شیوه هایی که عموما ریشه روان شناختی و جامعه شناختی دارند، اجرا می شود. لازم به ذکر است که در متون رسانه ای این شیوه ها یا به تنهایی و یا در کنار هم می توانند وجود داشته باشند.‏ اخبار و مصاحبه ها و گزارش هایی که عمدتا از این شبکه ها پخش می شود، به دنبال اهداف خاص بحران سازی، در محورهای زیر است: بزرگنمایی آسیب پذیری ها و مشکلات کوچک در جهت اختفای واقعیت و حقیقتی بزرگ تر، برجسب زدن، تضعیف جایگاه حجاب، تحریک افکار عمومی، تخریب شخصیت، ‏ تضعیف جایگاه خانواده، حمایت و پشتیبانی از نافرمانی‌های مدنی و اجتماعی، شبهه افکنی، تحریف یا انکار بعضی از موضوعات و واقعیت‌ها، متهم سازی، اظهار یک حقیقت در راستای اهداف خاص خود با تحلیل های ویژه و هدفمند سیاسی، بیان و به کارگیری واژه های منفی برای قلب حقایق و جلوگیری از جاذبه های ارزشی آن و ایجاد دافعه در مخاطبان نسبت به موضوع، ترویج طرفداری از عناصر فاسد و نامطلوب ترویج بی بندوباری های اخلاقی و مفاسد اجتماعی، ایجاد جو بی اعتمادی و بدبینی بین مردم و مسئولان نظام حکومتی و ایجاد التهاب، اغتشاش، بی ثباتی به منظور نیل به بی ثباتی و بحران.‏ از دیدگاه امام و مقام معظم رهبری آنچه یک ملت را می تواند به مرور زمان از پای در آورده و نابود کند و سرمایه های ملی و انسانی ملتها را چپاول و مورد تاخت و تاز بیگانگان قرار دهد استعمار؛ شبیخون ؛ تهاجم و جنگ فرهنگی (جنگ نرم ) است.در این راستا براساس رهنمودهای امام و مقام معظم رهبری شناخت مواضع دشمن ؛ دشمن شناسی شیوه ها و عملکردها و برخورد آنها باید بدقت مورد توجه قرار گرفته و راهکارها مقابله با آن مورد تمهید مسئولین و برنامه ریزان و مهندسین فرهنگی و اجتماعی باشد . ‏ آگاهی مردم بخش اعظمی از خصومت دشمن را خنثی خواهد کرد . مردم باید بدانند که این همه دشمنی کشورهای استعمارگر فقط به این دلیل است که رژیم صهیونیست در منطقه تقویت شود. دشمن می داند ستون های اصلی نظام و کشور ما روحانیت و سپاه می باشند و به همین خاطر تلاش دارند این دو نهاد را تضعیف نمایند. ما فراموش نکردیم که در دوران حکومت پهلوی نظامیان آمریکائی مستقر در کشورمان مبلغی به عنوان حق توحش دریافت می کردنند، این بود نگاه آمریکائی ها به مردم ایران . بودجه نظامی آمریکا سالانه بیش از ۷۵۰ میلیارد دلار بوده و مسئولان پنتاگون یکی از توجیهات اقتصادی این بودجه را تهدیدات ایران اعلام می نمایند. به عبارتی با این دشمنی ها است که می توانند گاوهای شیرده شیوخ عرب را بدوشند. لذا هیچ زمانی شاهد نخواهیم بود که آمریکا دشمنیش را با ایران کنار بگذارد. بعضا اعلا می نمایند که می خواهیم مذاکره کنیم و صحبت ها در زمانهای خاصی توسط این شبکه ها ارائه و به صورت وسیع پوشش داده می شود، ولی هدف این کشور از ارائه این موضوع، تحریک مردم به جهت این خواسته است. کشوری که به هیچ عهدی پایبند نیست و نخواهد بود. کشور ایران، به تنهایی ۵۶ برابر کل قاره اروپا نفت و گاز و ۳۸ برابر این قاره ذخایر معدنی دارد. لذا اگر چه با شروع تحریم مشکلاتی ایجاد گردید ولی ما می توانیم از سد این مشکلات عبور کنیم. ما سخت تر از اینها را پشت سر گذاشتیم. ‏ در پایان سایر پیشنهادات در جهت مقابله با این شیوه جنگ به شرح ذیل ارائه می گردد: قرآن می فرماید "فمن اعتدى علیکم فاعتدوا علیه بمثل ما اعتدى علیکم" یعنی اگر دشمن از هر جا و هر نوع تعدی و تجاوز کرد پاسخی از همان جنس به او بدهید البته به شرط اینکه صدا و سیما منفعل عمل نکند که بخواهد با ساخت برنامه های سبک و بعضا با محتوای غیر فرهنگی و حتی ضد فرهنگی و شبیه کردن برنامه ها به برنامه های ماهواره، به رقابت با آنها برخیزد. تقویت هویت ملی و پرهیز از اختلافات قومی و مذهبی. رصد کردن کلیه تهدید های نرم این رسانه ها و تعیین راهبردهای مقابله با آن توسط شورای عالی امنیت ملی کشور. افزایش سواد رسانه ای در دانشگاه ها. استفاده از ظرفیت مداحان، روحانیت و پایگاه های بسیج در محلات و سازمانها جهت پیش گرفتن یک استراتژی منسجم جهت مقابله با این القائات مصنوعی. انتخاب مدیران لایق و شایسته برای مدیریت بهینه امور کشور. تدوین راهبرد کلان رسانه ای و تبلیغی کشور توسط ارکان نظام مانند شورای عالی امنیت ملی، مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای عالی انقلاب فرهنگی. تطابق گفتار و رفتار دولتمردان. معرفی چهره واقعی اسلام و ایران اسلامی به افکار عموم داخلی و جهانیان. تقویت و توسعه ی ابزار های اطلاع رسانی. تقویت بنیه دینی و اعتقادی جوانان و بچه ها در مدارس، دانشگاهها و مساجد و تبلیغ و ترویج سبک زندگی ایرانی اسلامی در همه عرصه ها. تحلیل کارشناسانه فیلم ها، سریال ها و مستندها و خبرپراکنی ها و افشای عالمانه اسرار پشت پرده شبکه های ماهواره ای، در این راستا باید از روانشناسان و متخصصین امور رسانه دعوت شود و ضررهای این شبکه ها با استدلال علمی گفته شود و به قدری اطلاع رسانی شود تا ذهن مردم قانع گردد. ‏ اسرافیل بزارپور - کارشناس اقتصادی ‏