روایت رضا پدیدار از الزامات دولت سیزدهم در حوزه انرژی

تصمیم‌سازی برای «نفت» را از كف خيابان جمع كنيد و به نخبگان بسپارید

يكي از مهمترين مواردي كه در دولت سيزدهم به‌عنوان محور فعاليت‌ها مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفته است موضوع سناريوهاي دولت در حوزه انرژي و صنايع وابسته به آن است، اهميت اين برنامه‌ها به طريقي است كه با منفي شدن تراز انرژي در بخش‌هايي  از اين فرآيند مي‌توان جريان فعاليت‌ها را به سمت و سويي غيرمتناسب به حركت درآورد .

رضا پديدار،رئيس كميسيون انرژي و محيط زيست اتاق تهران، در گفت‌وگو با خبرنگار جهان اقتصاد اظهار کرد: به طور كلي مي‌توان گفت كه دولت سيزدهم بايد دغدغه اصلي خود را در بخش انرژي چه موضوعي بداند تا به جاي تشديد بحران‌ها، به سمت يك وضعيت مطلوب و متناسب با ديگر فرآيندهاي اقتصادي و اجتماعي كشور حركت كند، از طرفي شايد اين مطالبه‌گري و انتخاب درست در فرآيند ياد شده را بتوان يكي از مهمترين وظايف اين روزهاي ملت دانست.

وی تصریح کرد: در اين ميان مراكز تحقيقاتي و مطبوعاتي كشور نظرسنجي‌هايي را به انجام رسانده‌اند كه در يك نگاه كلي 46 درصد آرا بهينه سازي مصرف انرژي را به عنوان گام اول و نيز ظرفيت سازي و افزايش توليد در شاخصه‌هاي مختلف انرژي را به عنوان گام دوم مورد تاكيد قرار داده‌اند، از طرفي در همين زمينه افزايش تبادل انرژي با جهان و به ويژه كشورهاي همسايه و همچنين توسعه صنايع پايين دستي حوزه نفت و انرژي را در گام‌هاي بعدي مورد توجه جدي قرار داده‌اند.

وی خاطرنشان کرد: ناگفته نماند كه برخي از صاحب نظران اين حوزه اولويت كاري دولت سيزدهم در بخش انرژي را مسئله‌اي فراتر از اين موارد و به امر سياست‌گذاري مرتبط مي‌دانند، اما اولويت نخست دولت در زمينه انرژي اعم از نفت، گاز، فرآورده‌ها، پتروشيمي و برق بايد تكميل و اجراي قانون فراموش شده رگولاتوري و واگذاري تصدي‌گري به بخش خصوصي واقعي و ايجاد و احياي سازوكار حكمراني صحيح توسط دولت باشد .

وی با بیان اینکه همچنين بايد براي كشور «سند ملي راهبردي انرژي » را به عنوان يك سند بالادستي به‌روز و به‌عنوان يك سند مادر مو به مو به اجرا درآورد گفت:  فارغ از تحليل و واكاوي برنامه‌هاي وزير نفت در دولت سيزدهم ، مسئله بهينه سازي مصرف انرژي از سوي كليه متخصصان داخل و خارج از كشور همواره مورد تاكيد بوده و نشان دهنده يك احساس نياز جدي نسبت به اصلاح شدت مصرف انرژي در ايران است.

پدیدار بیان کرد: مصرفي كه بارها نشان داده سيري ناپذير است و هرچه توليد انرژي در كشور بالا مي رود آن هم گام به گام و حتي يك گام جلوتر از توليد پيش مي رود، به عنوان مثال زمستان سال گذشته كه به علت كمبود گاز با مشکل خاموشي‌ها مواجه شديم يا چندي پيش كه با پيشي گرفتن مصرف برق از توليد، خاموشي‌هاي برنامه ريزي شده به شكل غافل‌گيرانه‌اي قبل از شروع تابستان به سراغ كشور آمد .

وی ادامه داد: اين در حالي است كه ايران با ظرفيت توليد يك ميليارد متر مكعب گاز و ظرفيت اسمي 83 هزار مگا وات برق، يكي از بزرگترين توليدكنندگان گاز و برق جهان است و اكنون هشدارهايي در مورد احتمال جهش مصرف بنزين پس از بحران همه گيري كوويد 19 نيز به گوش مي رسد که با ادامه همين روند بعيد نيست كه به زودي ظرفيت توليد 115 ميليون ليتري بنزين نيز زير سئوال برود و مجبور به واردات بنزين شويم .

وی تاکید کرد: در صورتي که به كاهش شدت مصرف انرژي و تلفات آن پرداخته نشود، پايان دولت سيزدهم شرايط اسفناكي در زمينه انرژي خواهيم داشت و به همين خاطر اين دولت بايد از ابتداي كار به موضوع بهينه سازي مصرف انرژي بپردازد و در اين راستا لازم است كه دولت بطورجدي اجراي مواردي نظير مبحث 19 مقررات ملي ساختمان، كاهش بنزين‌سوزي در خودروها، گسترش شبكه حمل و نقل ريلي و عمومي، ارتقاي كيفي جاده ها، افزايش راندمان نيروگاهي، پالايشگاهي و كاهش تلفات، افزايش بهره وري در صنايع و تعويض وسايل برقي و گازي مورد استفاده در ساختمان‌ها يا گزينه‌هاي كم‌مصرف‌تر و مواردي از اين دست را دنبال كند .

رئيس كميسيون انرژي و محيط زيست اتاق تهران اظهار کرد: ضمنا" رسيدگي و اهميت نيروي انساني ، جلب اعتماد و پرورش آن و همينطور ظرفيت سازي در صنعت نفت پيش از اوج گيري دوره گذار انرژي از ديگر موارد اثر گذار در اين فرآيند است، از طرفي مسئله مهم توجه به اين نكته است كه در 8 سال گذشته و نيز در بيان ديگري در بيش از 4 دهه گذشته ، سرمايه گذاري مناسبي در توسعه بخش انرژي صورت نگرفته است و هم در بالادستي و نيز پايين دستي ضعف سرمايه گذاري به چشم مي خورد.

وی گفت:  توسعه ميادين مشترك ، تمركز روي موضوع مهم فشار افزايي ، رساندن ظرفيت توليد نفت به بيش از 6.5 ميليون بشكه در روز، به روز كردن تكنولوژي‌هاي مورد استفاده صنعت و افزايش راندمان از جمله مواردي است كه با افزايش سرمايه گذاري در دولت سيزدهم بايد رقم بخورد که در اين رابطه اكثر كارشناسان خبره در حوزه انرژي معتقدند كه دولت سيزدهم هم در وزارت نفت و هم در وزارت نيرو بايد به دنبال پياده سازي ساختار هاب انرژي منطقه با مركزيت ايران باشد . چند كشور را در جهان مي شناسيد كه با 15 كشور ديگر مرز مشترك آبي و زميني داشته باشد و خودش هم جزو بزرگترين دارندگان ذخاير انرژي جهان باشد؟ ايران بايد مزيت جغرافيايي و طبيعي را به مزيت اقتصادي تبديل كند و نقش دولت در اين برهه حساس بايد ظرفيت‌سازي در تمام ابعاد حوزه انرژي باشد و بايد در اولويت واقعي قرار گيرد.

وی با اشاره به اینکه انرژي يك فرآيند است و يك فصل نيست گفت: وقتي صحبت از فرآيند مي كنيم بخش هاي بالادستي، ميان دستي و پايين دستي را داريم ، در بالادستي به منابع انرژي دست پيدا مي كنيم و در پايين دستي به انواع و اقسام انرژي و محصولات نهايي تبديل مي كنيم و به عبارتي ارزش افزوده ايجاد مي كنيم که در اين زمينه كشور ما به عنوان يكي از دارندگان بزرگ منابع هيدروكربوري جهان هنوز به توسعه يافتگي كافي نرسيده است و بايد هر چه سريعتر براي آن فكري شود .

وی ادامه داد: چرا كه پتروشيمي يكي از مهمترين بخش‌هاي پايين دستي اين صنعت به شمار مي‌رود كه اگر تنها دولت سيزدهم پروژه‌‌هاي طراحي شده در دولت دوازدهم را دنبال كند، در پايان اين دولت مي‌توان اين توسعه‌يافتگي را يك موفقيت بزرگ براي كشور دانست و در 4 سال آينده ظرفيت توليد پتروشيمي ايران مي تواند جهش داشته باشد و به حدود 136 ميليون تن برسد و اين يعني افزايش قابل توجه ارزآوري و ايجاد زنجيره ارزش براي كشور.

پدیدار گفت: حتي برخي از طرح‌ها، ارزبري واردات ايران را رها مي‌كند و محصولاتي را براي اولين بار در ليست توليدات داخلي به ثبت مي‌‌رساند؛ در اين مسير بايد از ظرفيت بخش خصوصي حداكثر استفاده انجام شود و دولت بايد از تصدي‌گري پايين‌دستي صنعت نفت دست بكشد و يك جريان رگلاتوري در صنعت پتروشيمي ايجاد كند .

 وی عنوان کرد: رقابت سالم و بدون رانت، جريان منطقي رشد و توسعه را به وجود مي آورد و بايد از ظرفيت بخش خصوصي بيشتر استفاده شود و اين يكي از الزامات فعاليت دولت سيزدهم است تا در پايان كارنامه موفقي ارائه دهد ؛ دولت سيزدهم بايد روي تبديل مواد خام انرژي به محصولات با ارزش بيشتر تمركز كند و از اين طريق هم اشتغال زايي انجام دهد و هم ثروت ايجاد كند و البته در ادامه مسير بايد افزايش صادرات انرژي‌ها به ويژه بخش‌هاي ارزش افزوده بالاتر را نيز در دستور كار قرار دهد .

به گفته وی، صادرات انرژي براي ما مهم است و نياز ارزي كشور را براي رفاه حال مردم تامين مي كند ، چرا كه انرژي و نفت در ايران ارتباطي مستقيم با معيشت مردم دارد که اگر به درستي به آن پرداخت نشود، مشخص نيست كه آينده كشور چه خواهد شد . لازم به توضيح است كه يكي از مباني مهم در فرآيند انرژي كشور، بحث ظرفيت‌سازي در زمينه توليد حداكثري در دولت سيزدهم است که با توجه به پيش بيني‌هايي كه براي نفت در سال 2050 ميلادي مي شود و  اينكه جهان در حال كاهش سهم اين سوخت در سبد انرژي مصرفي خود است ، كارشناسان باور دارند كه ايران بايد هرچه سريعتر ظرفيت توليد حداكثري نفت و همين طور صادرات حداكثري آن دست پيدا كند .

وی گفت: ايران بيش از 27درصد از ذخاير نفت و گاز جهان را در اختيار دارد، نبايد اجازه داد كه اين سرمايه ملي زير خاك بي‌ارزش شود و از اين رو دولت سيزدهم به موازات بهينه سازي مصرف انرژي، وظيفه بسيار سنگيني در حوزه توسعه صنعت نفت با جذب سرمايه داخلي و خارجي و به‌روز كردن تكنولوژي‌ها دارد.

پدیدار عنوان کرد: بايد در بالادستي، ظرفيت گستري در راس اولويت‌هاي دولت باشد، البته با بهره گيري از فناوري‌هاي روز،  نفتي را كه توليد مي كنيم نبايد به گران‌ترين قيمت باشد و به ارزان‌ترين قيمت بفروشيم و بعد پول آن را هم نتوانيم بگيريم و در بخش پايين دستي نيز، از فناوري‌هاي روز جهان عقب هستيم و به طور كلي در چرخه توليد، انتقال و مصرف انرژي راه را بايد هموار كنيم .

وی عنوان کرد: شركت دولتي نفت را به شركت ملي نفت تبديل كنيم. چرا كه تاريخ صنعت نفت پر است از كاستي‌ها، اشتباهات و عوام زدگي‌ها . اما دولت سيزدهم اگر روي ظرفيت سازي بطور جد كار نكند ، به بحران صنعت نفت دامن زده است . ظرفيت سازي يعني پذيرش بازنگري در قراردادهاي نفتي ، نفت را بايد از كف خيابان جمع كنيد و براي آن نخبگان تصميم گيري كنند .

به گفته پدیدار، بايد جنجال و شعار را از نفت دور كنند، از جمله نكات مهمي كه همگي بدان معتقدند توجه به اين مطلب مهم است كه هم بهينه سازي مصرف انرژي و هم ظرفيت سازي در صنعت نفت بايد هم راستا دنبال شود و اين دو زمينه افزايش تبادل انرژي و صادرات كشور خواهند شد .

وی خاطرنشان کرد: بازاريابي و فروش نفت، گاز، ميعانات گازي و فرآورده‌هاي نفتي در يك مدل متحول و روزآمد بين‌المللي و اكتشاف‌، توسعه، حفظ و نگهداشت توليد با اولويت ميادين مشترك و تامين پايدار نفت، گاز، سوخت و خوراك مورد نياز كشـور و توسعه متوازن و پايدار زنجيره ارزش نفت و گاز در جهت جلوگيري از خام فروشي از الویت‌ها و نكات كليدي و اقدامات راهبردي و عملياتي وزارت نفت براي تحقق دستيابي به چشم انداز كارآفريني و توسعه در حوزه انرژي است.

پدیدار مطرح کرد: ارتقاء بهره وري و بهينه‌سازي زنجيره توليد تا مصرف انرژي، تامين منابع مالي و جذب سرمايه در صنعت نفت از مسير طراحي مشوق‌هاي لازم، ارتقاي فناوري و حمايت از شركت‌هاي دانش بنيان با مصرف افزايش ساخت داخل، ديپلماسي قوي و تنظيم روابط بين‌الملل در حوزه انرژی، اشتغال، مسئوليت اجتماعي و محروميت‌زدايي در عرصه ملي ، حكمراني و تجديد ساختار صنعت نفت و گاز و شركت هاي تابعه و اهميت دادن و ساماندهي منابع انساني و تربيت نيروهاي متخصص و متعهد در تمام عرصه‌هاي توسعه، سطح نگهداشت و فرآيند‌هاي حرفه اي و تخصصي در تمام ابعاد آن از دیگر مواردی است که برای تحقق توسعه انرژی لازم است.

به اعتقاد وی مقامات و مسئولان وزارت نفت با چالش‌هاي موجود در برنامه‌هاي كلان، نظير عدم وجود راهبرد مشخص و برنامه در رابطه با برخي چالش هاي اساسي نظير جذب سرمايه گذاري داخلي و خارجي، عـــدم تـــوجه جدي به مقولـه سرمايه گذاري در تعريف عمومي و كلان آن براي اين حوزه، عدم توجه جدي به مقوله توسعه منابع انساني تخصصي در سطح ملي و بين المللي صنعت نفت، عدم اشاره به تعيين تكليف پروژه هاي تعريف شده با رويكرد سياسي بدون توجه به آمايش سرزمين، عدم توجه جدي به مقوله كاهش شدت مصرف انرژي و بهينه سازي مصرف آن و عدم توجه به بحران كرونا و نحوه جبران خسارات و زيان هاي ناشي از آن در صنايع نفت و گاز و ساير صنايع وابسته به آن روبرو هستند.

پدیدار در پایان عنوان کرد: امید واریم با ايجاد تحول و رفع چالش‌هاي پيش روي صنعت نفت و صنايع وابسته به آن و دستيابي به چشم انداز مطلوب و كارآفريني و توسعه در اين صنعت مهم و زير بناي اقتصاد كشور گام برداريم .