محمد مهدی مومن زاده، مدیرعامل سرمایه گذاری سامان مجد
بررسی شاخص مدیران خرید برای آبان‌ماه ۹۸ نشان می‌دهد که عدد شاخص با کمی بهبود نسبت به ماه قبل در محدوده ۵۱٫۱ قرار گرفته است. به این ترتیب، شامخ برای سومین ماه متوالی (شهریور، مهر و آبان) در محدوده رونق قرار گرفته است و در تمامی این سه ماه، نسبت به ماه قبل از آن رشد مثبت داشته است. لازم به ذکر است که مقایسه شرایط شامخ در پاییز سال جاری با پاییز سال گذشته، به خوبی گویای میزان بهبود شرایط تولید و کاهش نااطمینانی در اقتصاد و فضای کسب‌وکار است. هر چند که باید توجه داشت هنوز شاخص مدیران خرید در محدوده‌های مرزی و بسیار شکننده قرار دارد و بهبود بیشتر این شاخص، پیش نیاز خروج از رکود است.
ثبت عدد شاخص مدیران خرید در محدوده بالاتر از ۵۰ طی سه ماه متوالی، برای نخستین بار طی ۱۴ ماه اخیر (از زمان تولید شاخص) رقم خورده است و این موضوع در کنار آنکه رونق فعالیت‌های تولیدی را نشان می‌دهد، بیانگر ایجاد ثبات و پیش‌بینی‌پذیری نسبی در فعالیت‌های تولیدی است. به نظر می‌رسد که این ثبات، تا حد زیادی ناشی از آرامش در بازارهای مالی و دیگر متغیرهای اقتصادی نظیر نرخ تورم بوده است؛ بازار دارایی‌ها در سه ماهه منتهی به آبان، آرام‌ترین شرایط خود در سه سال اخیر را تجربه نموده و به نظر می‌رسد این موضوع سیگنال کاهش نااطمینانی را به تولیدکنندگان ارسال نموده است. در کنار این مساله، نرخ تورم نقطه به نقطه نیز در همین دوره سه ماهه، کاهش بیش از ۱۴ واحد درصدی داشته و به رقم ۲۷ درصد در پایان آبان‌ماه رسیده است.
لازم به ذکر است که براساس مبانی نظری و مطالعات تجربی، در شرایط نااطمینانی، بنگاه‌ها اقدام به کاهش یا تعویق سرمایه‌گذاری (به ویژه در سرمایه‌های غیرقابل برگشت نظیر احداث ساختمان جدید) و یا استخدام نیروی کار جدید می‌نمایند. در واقع نااطمینانی می‌تواند موجب انفعال سرمایه‌گذاران و تعویق اتخاذ تصمیمات تا زمان روشن‌تر شدن ابعاد و احتمال پیامدهای مختلف شود. به این ترتیب می‌توان چنین عنوان نمود که تداوم و تعمیق ثبات اقتصادی کشور، پیش‌شرط رونق فعالیت‌های تولیدی است
بررسی زیراجزاء شامخ نشان می‌دهد که مولفه‌های اصلی عملکرد بنگاه‌ها یعنی تولید، فروش و صادرات همگی افزایش یافته‌اند. هرچند که هر سه مولفه هنوز هم در محدوده پایین‌تر از ۵۰ قرار دارند اما روند تاریخی نشان می‌دهد که این مولفه‌ها به ندرت در محدوده بالاتر از ۵۰ قرار می‌گیرند. در مجموع به نظر می‌رسد که تولید و فروش بنگاه‌ها در آبان‌ماه بهبود یافته است. در زمینه مولفه‌های مربوط به استفاده از نهاده‌های تولید نیز عملکرد بنگاه‌ها در آبان‌ماه مطلوب بوده و این موضوع موید بهبود شرایط تولیدی بنگاه‌ها و نیاز به نهاده‌های بیشتر جهت تولید است. لازم به ذکر است که شاخص میزان استخدام نیروی انسانی کاهش یافته اما این متغیر هنوز هم بالاتر از محدوده ۵۰ واحد قرار دارد. تغییر مولفه‌های قیمتی در آبان‌ماه، شدت زیادی داشته است و شاخص‌های مربوط به قیمت مواد اولیه و محصولات بنگاه‌ها جهش محسوسی را تجربه نموده است. لازم به ذکر است که مولفه مربوط به قیمت مواد اولیه، برای نخستین بار در سال جاری افزایش یافته است. به نظر می‌رسد که این مساله گویای توقف روند نزولی تورم ماهانه در آبان‌ماه است و انتظار می‌رود که بنگاه‌ها به تدریج بنا به مسائلی نظیر تغییر جهت انتظارات تورمی و مساله هزینه‌های ناشی از تغییر قیمت بنزین، اقدام به افزایش قیمت محصولات خود نمایند. انتظار می‌رود که مولفه‌های قیمتی، در شامخ ماه آینده نیز در سطوح بالایی قرار گیرند. در زمینه مولفه‌های مربوط به موجودی انبار نیز مقدار شاخص‌ها با کاهش مواجه شده است. کاهش محصول نهایی در انبار بنگاه‌ها (همزمان با بهبود میزان تولید) قاعدتا بیانگر بهبود وضعیت فروش بنگاه‌هاست و کاهش مواد اولیه در انبارها از یکسو ناشی از بهبود تولید و از سوی دیگر ناشی از افزایش قیمت‌ها بوده است. در نهایت مولفه‌های مربوط به تولید آتی بنگاه‌ها به شکلی بوده که شاخص سفارشات جدید بهبود مشهودی داشته و به بالاترین سطح طی شش ماه گذشته رسیده است. البته مقدار این متغیر هنوز در محدوده کمتر از ۵۰ واحد قرار دارد. افت شاخص مربوط به انتظار تولید در ماه آتی بنگاه‌ها با وجود افزایش میزان سفارشات جدید، نکته مهمی است که بیانگر چشم‌انداز نامناسب تولید برای بنگاه‌هاست.
در مجموع از شرایط و تحولات شاخص مدیران خرید چنین بر می‌آید که از یکسو با توجه به مواردی مانند بهبود میزان فروش، کاهش میزان محصول نهایی در انبارها و رشد سفارشات جدید، می‌توان انتظار داشت که در آذرماه نیز شاخص مدیران خرید در محدوده رونق (بالاتر از ۵۰) قرار گیرد. از سوی دیگر مشکلاتی نظیر افزایش قیمت مواد اولیه، کاهش موجودی مواد اولیه و انتظارات نامناسب تولید، مسائلی جدی است که می‌تواند شرایط تولید بنگاه‌ها را به فاز رکودی وارد نماید.
بررسی و مقایسه میان شاخص کلی مدیران خرید با مولفه مربوط به انتظارات تولید آتی نشان می‌دهد که انتظارات تولیدکنندگان می‌تواند به عنوان مولفه مناسبی جهت برآورد شاخص ماه آینده مورد استفاده قرار گیرد. هرچند که طی شش ماه گذشته انتظارات تولید ماه آتی بنگاه‌ها غالبا بالاتر از شرایط محقق شده در ماه آینده بوده است اما به نظر می‌رسد که می‌توان از این مولفه برای برآورد یک دامنه معین برای شاخص مدیران خرید ماه آینده استفاده کرد. بر این اساس، انتظار می‌رود که در ماه آینده (آذر ماه) شاخص مدیران خرید در محدوده بین ۴۴٫۸ واحد و ۵۱٫۸ واحد (با میانگین ۴۸٫۳ واحد) قرار گیرد.
