واکاوی ماجرای انتقال آب دریاها در گفتگوی جهان اقتصاد با عضو انجمن آمایش سرزمین

فریده خدادادی- در سال های اخیر کاهش بارندگی ها موجب پدیده خشکسالی شده است و به وجود آمدن این وضعیت برای استان هایی که با مشکل کم آبی مواجه هستند یک نوع تهدید محسوب می شود و بحران آب باعث شده که مسئولان برنامه هایی را برای رفع این مشکل در نظر گیرند.

به گزارش جهان اقتصاد؛ اخیرا دولت برنامه انتقال آب از دریاچه خزر به فلات مرکزی ایران و همچنین مجوز برداشت سالانه 150میلیون متر مکعب آب از خلیج فارس را صادر کرده است تا بتواند از این طریق مشکل آبرسانی به استان های کم آب را بر طرف سازد.

به تازگی قاسم تقی‌زاده‌خامسی، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا گفته است که  ایران با در اختیار داشتن 2 هزار و ۷۰۰ کیلومتر مرز دریایی در شمال و جنوب کشور از فرصت‌های بی‌نظیری برای بهره‌مندی از آب دریا برخوردار است.

معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا بیان کرده است که پیامدهای زیست محیطی برداشت آب از دریا و دفع پساب‌های تغلیظ شده در زیست بوم‌های آبی نزدیک ساحل می‌تواند بسیار شدید باشد و منجر به تخریب زیستگاه‌ها و آسیب به حیات آبزیان شود. بنابراین لازم است که در صدور مجوز برداشت آب دریا و راه اندازی واحدهای نمک‌زدایی، ملاحظات زیست محیطی به دقت رعایت شود.

وی با اشاره به قانون توزیع عادلانه آب در ادامه یادآور شد: مطابق با ماده ۲۱ قانون توزیع عادلانه آب، تخصیص آب منحصراً با وزارت نیرو بوده و وزارت نیرو از دولت قبل اقدامات جدی در خصوص شناسایی فرصت‌های تخصیص آب دریا را آغاز کرده است.

تقی‌زاده‌خامسی خاطرنشان کرد: در این راستا مطالعات جامعی در مورد نیاز سنجی به استحصال آب دریا و نمک زدایی با توجه به برنامه‌ها و طرح‌های توسعه بخش صنعت با مشارکت وزارت نیرو و وزارت صنعت، معدن و تجارت صورت گرفت. در نتیجه این مطالعات، نیاز آبی 900 میلیون متر مکعبی بخش صنعت در 17 استان شناسایی شد.​

وی اضافه کرد: در دولت دوازدهم، موافقت اولیه تخصیص برداشت و نمک‌زدایی از آب دریای عمان برای استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی مجموعاً به میزان 280 میلیون مترمکعب صادر شد و انتخاب کنسرسیوم سرمایه‌گذار متشکل از شرکت‌های بخش خصوصی برای مطالعات و اجرای طرح نیز انجام شده است.

وی با بیان اینکه مجوز تخصیص آب برای برداشت از خلیج فارس و نمک‌زدایی این طرح به میزان 150 میلیون مترمکعب در سال توسط وزارت نیرو صادر شده، عنوان کرده است که این طرح جهت رسیدن به اهداف کامل خود، دارای سه فاز اجرایی است که فاز اول آن اخیراً با حضور رئیس جمهور به بهره‌برداری رسید.

ماجرای سدسازی ها و جنگل تراشی ها

اما با این توصیفات؛ انتقال آب دریا به استان های کم آب از دید کارشناسان این حوزه با پیامدهای بسیاری مواجه خواهد بود و نیازمند در نظر گرفتن  ملاحظات زیست محیطی است.در این زمینه با محمدرضا محبوب فر، کارشناس محیط زیست و توسعه پایدار به گفت و گو پرداخته ایم که در ادامه توجه خوانندگان را به این مطلب جلب می کنیم.

این کارشناس محیط زیست و توسعه پایدار بیان کرد: بحث انتقال آب در کشورهمراه با سدسازی ها و جنگل تراشی هایی که صورت گرفته است، متاسفانه به تغییر اقلیم درسطح نقشه جغرافیایی ایران منجر شده است.

محبوب فر گفت: متاسفانه90 درصد تالاب های کشور به دلایلی همانند انتقال آب و سدسازی ها خشک شده است به طور مثال در تالاب هامون در سیستان و بلوچستان یا تالاب گاوخونی در شرق استان، نزدیک به دوسال است که از وجود آب بی بهره هستند.

وی عنوان کرد: متاسفانه میزان فرو نشست زمین در نقشه جغرافیایی ایران به دلایلی از قبیل نبود بارش ها، انتقال آب و سدسازی‌ها 140 برابر متوسط جهانی است یعنی افرو نشست ایران 140برابر بالاتر از بحران فرونشست زمین در جهان است.

عضو انجمن آمایش سرزمین ایران عنوان کرد: خشکسالی و میزان کمبود بارش ها درسال جاری نسبت به سال های گذشته 75 درصد افزایش یافته است.

محبوب فر در ارتباط با مزیت برداشت آب از خلیج فارس و دریای عمان گفت: مزیت انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس تنها برای جوامع بومی مولد قابل تصور است یعنی آب را از خلیج فارس به تصفیه خانه یا آب شیرین کن وارد می سازند تا آب قابل شرب وقابل استفاده در بخش صنعت در مناطق مجاور با این منابع آبی باشد و این طور نیست که آب را از خلیج فارس یا دریای عمان خارج از استان های جنوب غربی یا خارج از استان های جنوب شرقی را برای مرکز کشور انتقال دهند.

وی افزود: انتقال آب از نواحی جنوب و شمال به مکان های غیرمجاور یا مناطق مرکزی ایران به طور قطع به تغییرات اقلیمی می انجامد به طوری که آثار این نوع تغییرات در کشور قابل مشاهده است.

تشدید خشکسالی در 1400!

این کارشناس محیط زیست و توسعه پایدار در ارتباط با آثار تغییرات اقلیم در کشور به ذکر مثال هایی پرداخت و  تصریح کرد: به طور مثال در زمستان امسال تعداد آتش سوزی های جنگل های شمال و زاگرس به دلیل گرمی هوا افزایش پیدا کرد.در دی ماه امسال انتظار می رفت که یک ماه پربارشی را شاهد باشیم اما دی ماه سال  یعنی سال آبی جاری نسبت به 10 سال گذشته، خشک ترین ماه سال کشور ایران بوده است. تمامی موارد اشاره شده به دلیل دخل و تصرف های انسانی از جمله انتقال آب، سد سازی ها و تخریب جنگل و در یک کلام تخریب محیط زیست در کشور رخ داده است و بروز این مسایل، ایران را در فصل بهار و تابستان 1400 در معرض کمبود آب و خشکسالی قرار می دهد.

به گفته وی، به جای انتقال آب از طریق  لوله گذاری به طول صدها کیلومتر به مرکز ایران باید با سرمایه گذاری در راستای احداث تصفیه خانه های پیشرفته ازجمله احداث آب شیرین کن اقدام کرد تا مشکل کمبود آب در استان سیستان و بلوچستان، خوزستان وسایر استان هایی که در مجاورت منابع آب سطحی مانند خلیج فارس و دریای عمان قرار دارند، برطرف شود.

عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار ایران تاکید کرد: به عقیده بنده با توجه به کمبود منابع آبی در برخی از استان های کشور، استانهایی مانند سیستان و بلوچستان، خوزستان باید با توجه به ظرفیت ها و منابع موجودشان توسعه جمعیتی و شهری پیدا کنند.

محبوب فر گفت: اگر توسعه جمعیتی و شهری در استان هایی با کمبود منابع آبی مواجه هستند، بیش از این صورت پذیرد، مجبور به تامین آب و انتقال آب از مناطق دور دست و غیرقابل دسترس مانند دریای خزر، دریای عمان و خلیج فارس  به این استان ها خواهیم شد و در صورت به وجود آمدن چنین مساله ای، انتقال آب از یک نقطه به نقطه ی دیگر به دلیل این که با توسعه پایدار مغایر است، به تغییر اقلیم می انجامد.

بیابان زایی در شمال کشور!

وی با اشاره به منابع آب موجود در شمال کشور ازجمله دریای خزر و دریاچه ارومیه اظهار کرد: متاسفانه در 10سال اخیرسطح آب دریای خزر بیش از 1.5 متر کاهش یافته است و این مساله دلالت بر این مساله دارد که شمال کشوربا شتاب فزاینده ای به سمت بیابانی شدن پیش می رود یعنی به نوعی روند بیابان زایی را در شمال کشور شاهد هستیم.

عضو انجمن آمایش سرزمین ایران عنوان کرد: به جز مساله انتقال آب از دریای خزر به بخش های کویر مرکزی ایران از جمله استان سمنان در ارتباط با دریاچه ارومیه نیز با چنین موضوعی مواجه هستیم.

محبوب فر افزود: دردریاچه ارومیه به دلیل مسایلی ازقبیل برداشت های بیش از حد، توسعه استان آذربایجان غربی و استان های مجاور مانند اردبیل و آذربایجان شرقی همین مساله موجب افزایش سرانه مصرف آب شده است.

به گفته وی، انتقال آب و سدسازی ها در مجاورت این دریاچه و دریای خزر افزایش یافته است وبه موجب این مسایل این دو دریاچه در حال نابودی هستند.

عضو انجمن آمایش سرزمین ایران با بیان اینکه عملیات صورت گرفته برای احیای دریاچه ارومیه با شکست مواجه شده است، اظهار کرد: مسئولان، سیلابی که در فصل زمستان یا بهار وارد دریاچه شده است را به عنوان احیای دریاچه ارومیه مصرف می کنند.

محبوب فر بیان کرد: متاسفانه دریاچه ارومیه وضعیت خوب و مساعدی ندارد و همه این موارد نشان از تغییر اقلیم دارد. تغییراقلیم یعنی افزایش گرمی هوا، کاهش بارش باران و برف و وقوع سیلاب های سهمگین در کشور.

وی با بیان اینکه درنقشه جغرافیایی ایران خشکسالی هایی برای سال آینده پیش بینی شده است؛ گفت: همان طور که در دی ماه و بهمن ماه که کشور با خشکسالی و کمبود بارش ها مواجه شد، در فصل بهار و تابستان سال آینده در برخی نقاط کشور وقوع سیلاب پیش بینی می شود و این سیلاب ها مشکلی را از دوش مردم به لحاظ خشکسالی، کمبود بارش و بحران آب در سال آینده برنمی دارد.

عضو انجمن آمایش سرزمین ایران در ارتباط با موضوع انتقال آب ازرودخانه  زاینده رود بیان کرد: درباره این مساله با انتقال آب از سرچشمه های زاینده رود به مرکز کشور از جمله استان های یزد و کرمان مواجه هستیم به طوری که این مساله موجب شده است که در کنار عدم اعطای حق آبه اصفهان، این رودخانه زاینده رود و تالاب گاوخونی با مشکل مواجه شود.

مجبوب فر افزود: بیش از یکسال است که رودخانه زاینده رود و تالاب گاوخونی خشک و نابود شدند.

وی در پایان عنوان کرد: در ارتباط با رودخانه زاینده رود دراستان اصفهان و همچنین بسیاری از منابع آبی در استان فارس از جمله دریاچه های پریشان و بختگان و سایر منابع آبی مساله انتقال آب و سد سازی ها را شاهد هستیم.