سعید تقی‌پور

saeed.taghipoor@jahaneghtesad.com

فضای تحریم و محدودیت‌های مبادلات بین‌المللی همواره برای این که تقصیر کوتاهی‌ها را به گردن دیگران بیاندازیم، بهانه به دست همه ما داده است و همچنان بهانه خواهد داد.

خوب، سوئیفت نداریم و بنا بر این برای خرید کالا از طرف‌های تجاری باید با روش حواله ارزان هم از طریق صرافی‌هایی که بلد هستند تحریم را دور بزنند باید ارز را حواله کنیم و به طرف فروشنده اعتماد کنیم. راه دیگری هم هست، یک خریدار مورد اعتماد در حاشیه جنوب خلیج فارس پیدا کنیم پول را برای او حواله کنیم و او برای ما ال-سی باز کند و خرید را انجام بدهد، بعد کالا، ماشین‌آلات و یا تجهیزات و مواد اولیه را به جای ارسال به بنادر جنوبی، به بنادر ایران ارسال کند.

از طرف دیگر وقتی شرکت‌های بیمه معتبر بین‌المللی کالایی را که به مقصد ایران بارگیری شده باشد را بیمه نمی‌کنند، نمی‌توانیم کار را تعطیل کنیم و بنا بر این باید ریسک بیمه نکردن کالا را بپذیریم و کالا را اگر بازرگان مورد اعتماد ما خریده باشد، تا بنادر جنوب خلیج فارس بیمه کنیم و برای بقیه راه و یا تغییر مسیر احتمالی ریسک‌های تجاری و حمل و نقل آن را قبول کنیم.

بعد از این‌ها نوبت به بازرسی بین‌المللی برای اطمینان از صحت ارسال کالا می‌رسد که به طور طبیعی از این روند تردیدآمیز اثر زیادی می‌گیرد. در قسمت‌های دیگر مبادلات هم این اثر قابل مشاهده و ارزیابی است. این‌ها همه خسارت‌ها و هزینه‌هایی است که تحریم ایران در ابعاد تجاری و مالی به دنبال داشته‌است. در سوی دیگر ماجرا هم طرح‌های عمرانی و ملی در ابعاد بسیار بزرگ‌تری از این نقصان‌های عملکردی در عرصه تجاری آسیب دیده و می‌بینند.

اما اینک به دوران پساتحریم وارد شده‌ایم و این مشکلات و معضلات یا حل شده اند و یا به زودی با همت و تلاش مذاکره‌کنندگان قهار ایرانی برطرف می‌شوند. پس هشدار و ابراز نگرانی درباره چیست؟

محدودیت‌هایی که یاد شد، بر سرعت پیشرفت ایران و صنایع و اقتصاد و بازرگانی آن اثر منفی داشته‌است و مانع از دست‌یابی کشور به رشد متناسب با خواست و توان اقتصادی مردم ایران بوده است. اما از سوی دیگر این فشارها و محدودیت‌ها می‌توانست مانع ریخت‌وپاش در هزینه‌های ارزی کشور بشود و اگر درست مدیریت می‌شد، زمینه را برای برداشتن گام‌های بلندی در مسیر تحقق اقتصاد مقاومتی فراهم می‌کرد. نگارنده بر این عقیده است که از این فرصت نه تنها بهره‌ای برای مردم ایران ایجاد نشده‌است، بلکه با مدیریت غلطی که بر منابع ارزی کشور در سالیان پیشین اعمال شده‌است، خسارت‌های زیادی هم به مردم تحمیل شده‌ است. اما نکته مهم در این بحث مدیریت منابع ارزی سالیان پیشین نیست و نگرانی من برای درآمدهای آینده کشور است.

برای کسانی که به ناچار به شیوه‌های نادرست دور زدن تحریم تن داده‌اند و برای کسانی که هر ریسک بالایی را به خاطر محدودیت‌های تجاری پذیرفته‌اند، پدیرفتن قیمت بالای یک کالا و یا بهای ارزی مجموعه‌ای از ماشین‌آلات و تجهیزات امری ساده و به صرفه تلقی‌ می‌شود. قیمت نهایی کالا و یا تجهیزات خریداری شده کاهش می‌یابد و بنابراین قیمت تمام شده محصول و یا خدمتی که وارد کننده ارائه خواهد داد، هم کاهش خواهد یافت. پس نگران چه چیزی باید باشیم؟

حمل و نقل آسان‌تر انجام می‌شود. خرید کالا و ماشین‌آلات زمان کم‌تری را به خود اختصاص می‌دهد، بیمه‌کالا آسان‌تر می‌شود و بسیاری از شرایط به نفع ما تغییر می‌کند پس نگران چه چیزی باید بود؟

باید مراقب باشیم که تحریم پدیده‌ای غیرمتعارف بوده است و هزینه‌ها و شرایط بسیار ناگواری را به ما تحمیل کرده بود. اگر زمانی تحریم‌ها به طور کامل برداشته شوند که برای آن روز انتظار می‌کشیم و پس از تصویب قطعنامه سازمان ملل چنین شرایطی را نزدیک و در دسترس می بینیم، باید به‌هوش باشیم که برگشت به شرایط قبل از تجریم، بازگشتی تدریجی نخواهدبود و از جمله دلاوری‌های سرداران دیپلماسی ایران آن است که لغو یک‌جا و کامل تحریم‌ها را در زمره شرایط ایران گنجانده‌اند و با عملیاتی و اجرایی شدن این فرآیند، ما از حیث شرایط اقتصادی و بازرگانی کشور به تدریج به عقب بازنخواهیم‌گشت، بلکه در اثر دست‌آورد سرداران دیپلماسی به طور یک باره و با یک گام بلند به شرایطی خواهیم رسید که در آن هزینه‌ای برای حواله ارز توجیه ندارد، کالا و ماشین‌آلات خریداری شده بایستی با بیمه کامل و به دور از هرگونه ریسک تجاری و یا حمل و نقل باید صحیح و سالم به مقصد برسد.. بازرسی بین‌المللی برای اطمینان از کیفیت و مشخصات خرید باید به درستی انجام شود. بسیاری از لوازم مقدمات تجاری نیز بایستی به درستی به‌جا آورده شوند، تا با اطمینان بتوانیم بگوییم که از سرمایه‌های بخش بازرگانی کشور به درستی صیانت می‌کنیم. اگر از این وظیفه غفلت کنیم و بهبودهای اندک در وضعیت بازرگانی کشور را راضی‌کننده تلقی کنیم، گویی به پشت سر نگاه نکرده‌ایم و ممکن است آن‌چه از غفلت در نبرد احد بر سر لشکر اسلام آمد، برسر بازرگانان و اقتصاد ایران بیاید. یکی از مهم‌ترین ارکان پرهیز از این غفلت بزرگ، آموزش‌های بازرگانی و تجاری و برگزاری سمینارها و همایش‌های ترویجی و آموزشی برای بازرگانان و صنعتگران کشور است که در سالیان گذشته اهمیت و اولویت آن کم‌تر موردتوجه بوده است، و در این زمان باید تمرکز بیشتری بر آن داشته‌باشیم.

ان شاالله