جمعه 10 فروردین، 1403

کدخبر: 36287 15:16 1395/04/25
جدال بی پایان میان طرفداران تولید و واردات چای

جدال بی پایان میان طرفداران تولید و واردات چای

دسته‌بندی: بدون دسته‌بندی
جدال بی پایان میان طرفداران تولید و واردات چای

جدال بی پایان میان طرفداران تولید و واردات چای

دسته‌بندی: بدون دسته‌بندی

بررسی جهان اقتصاد از وضعیت سردرگم صنعت چای ایرانی

آیا صنعت چای هم در خارج از مرزها دچار موضوع «صادرات مجدد» شده است؟
سید محسن سنجری- یکی از نکات مهم در برنامه ریزی های کوتاه و بلند مدت، کسب آگاهی از اطلاعات مرتبط با آن حوزه  است. مثلا درکشور ما با بیان ارقامی برای مصرف سرانه برخی اقلام کشاورزی بر سر تولید یا واردات آن اختلاف نظرهایی وجود دارد. چندان که درسالی که اعلام خودکفایی برای محصول گندم شد؛ واردات صورت گرفت و بعد دلیل آن افزایش ذخایر ضروری کشور و تامین بذر مرغوب برای کشت فصل بعد اعلام شد، همچنین برنج، چای و دیگر محصولات کشاورزی؛ دراین میان چای به دلیل دخالت دولت در حوزه خرید این محصول اهمیت زیادی دارد، به همین دلیل با بررسی آمارهای موجود تلاش می کنم تحلیلی اولیه از وضعیت موجود ارائه نمایم تا در فرصتی دیگر به جوانب و ابعاد اصلی این مساله بپردازم. گمرک جمهوری اسلامی ایران همه ماهه گزارشی از وضعیت واردات و صادرات انواع کالاها وفق تعرفه های مشخص شده (کدهای هشت رقمی بین المللی) ارائه می نماید. بر اساس تازه ترین آمار ارائه شده در پایان خرداد ماه ۱۳۹۵ در مجموع ۱۱۶۰۰ تن چای وارد کشور گردیده که ارزش آن معادل ۵۴۰۰۵۹۰۴ دلار یا حدود ۱۶۴۰ میلیارد ریال است. مهم ترین کشورهایی که به ایران چای داده اند عبارتند از هند، سری لانکا، کنیا، چین، امارات عربی متحده، ویتنام و ترکیه. از نظر وزنی کشورهای هند، سری لانکا و کنیا به ترتیب با ۵۴۳۱، ۵۱۸۵ و ۴۳۷ تن رتبه های اول تا سوم را دارند. اما از نظر ارزش ترتیب چنین است: سری لانکا، هند و کنیا به ترتیب با ۲۷۳۲۹۹۳۰، ۲۲۶۹۹۴۸۲ و ۱۶۴۲۵۲۹ دلار. از کل چای وارد شده مقدار ۱۷۶ تن چای سبز و بقیه از نوع چای سیاه و کل چای وارد شده از کشور چین از نوع سبز بوده است. هم چنین مقدار ۱۶۷ تن چای به ارزش ۷۶۲ هزار دلار از منطقه آزاد چابهار بدون قید کشور مبدا وارد گردیده است. از آمار اعلام شده، متوسط قیمت چای وارداتی ۴٫۶۵ دلار به دست می آید که نسبت به متوسط قیمت جهانی چای بسیار بالاتر است. اما موضوع بسیار مهم، بحث صادرات است که نیازمند تحلیلی مفصل است. چون ما کشوری هستیم که از نظر مصرف سرانه چای در رتبه های بالای جهانی قرار داریم. یعنی نیازمند مصرف چای هستیم و تولیدمان جوابگوی مصرف کشور نیست. اساسا جدال بین دو گروه در کشورمان، یکی خواهان افزایش تولید چای در داخل به هر قیمتی درکنار ممانعت از ورود چای خارجی و دیگری خواستار تعدیل تولید و کاستن از تعرفه واردات، یکی از مباحث حاکم بر صنعت چای از دیرباز تا کنون بوده است. لذا صادرات چای از ایران که چای را با صرف یارانه، تولید می کنند جای بررسی و تامل دارد. آمار گمرک نشان می دهد در سه ماه اول امسال در مجموع ۱۳۷۶۲۲۱ کیلوگرم چای در انواع مختلف (سیاه، سبز و کیسه ای) به ارزش ۲۰۱۱۸۴۸ دلار به کشورهای متعددی صادر شده است که یکی از نکات جالب همین تنوع و تعداد زیاد مقاصد چای صادراتی ما است. به شرط این که این صادرات اتفاقی و گذرا نباشد و با تحقیقات بازاریابی تحقق پیدا کرده باشد. طبق این آمار، میزان صادرات چای سبز ایران ۱۱۵۰۸۴ کیلوگرم به ارزش ۲۰۹۸۵۱ دلار بوده است. کشورهای مقصد از نظر مقدار وزنی چای سبز عبارتند از: ترکمنستان (۵۵۴۹۰ کیلوگرم)، آلمان (۴۴۰۰۰ کیلوگرم) و عراق (۱۵۰۰۰ کیلوگرم). متوسط قیمت چای سبز صادراتی ۱٫۸ دلار است. خوب است بدانیم آلمان بدون این که تولید کننده چای باشد؛ پنجمین کشور صادرکننده چای جهان از نظر ارزش صادرات است و این که آلمان چای وارداتی از ایران را چه می کند (مصرف یا صادرات مجدد) می تواند موضوع مهمی برای پژوهش محققان تلقی گردد. به نظر می رسد یکی از دلایل توجه به چای ایران که کشور مهمی در تولید این محصول در جهان نیست همانا سلامت و عاری بودن از سموم دفع آفات باشد. بخش مهمی از صادرات کشور را چای سیاه (بدون احتساب چای های کیسه ای) تشکیل می دهد. مقدار آن۱۲۵۸۰۰۸ کیلوگرم و ارزش آن ۱۷۵۴۳۲۱ دلار است. بنابراین متوسط قیمت چای سیاه صادراتی ایران ۱٫۴ دلار (یا چیزی حدود ۴۲۴۰۰ ریال) خواهد شد. مهم ترین کشورهایی که از ایران چای سیاه وارد کرده اند به ترتیب از نظر وزنی عبارتند از تاجیکستان (۵۴۹۲۲۷ کیلوگرم)، ازبکستان (۲۶۹۸۲۵کیلوگرم)، افغانستان (۱۶۰۱۸۸ کیلوگرم)، ترکیه (۹۶۵۴۸ کیلوگرم)، ترکمنستان (۹۳۰۱۸ کیلوگرم)، آلمان (۲۸۱۹۲ کیلوگرم)، فرانسه (۲۰۵۵۰ کیلوگرم) و روسیه (۱۸۴۵۰ کیلوگرم). در این بین کشورهای آسیای میانه از مشتریان ثابت چای ما در سال های اخیر بوده اند. ضمنا ترکیه خودش از تولید کنندگان اصلی چای در جهان به شمار می آید که تمام چای مورد نیازش را خود تولید می کند. ظاهرا ترکیه چای وارداتی از ایران را به کشورهای دیگر از جمله روسیه، اوکراین و آلمان صادر می کند. نکته مهم در این بین ارزش هر کیلو چای صادراتی به این مقاصد است که به همان ترتیب عبارتند از تاجیکستان (کیلویی ۹۶ سنت)،  ازبکستان (۱٫۱۶ دلار)، افغانستان (۱٫۵۶ دلار)، ترکیه (۴٫۲۶ دلار)، ترکمنستان (۱٫۵ دلار)، آلمان (۱٫۶۲ دلار) ، فرانسه (۱ دلار) و روسیه (۱ دلار). همان گونه که می بینید تنوع قیمت مشهود است. خصوصا که چای صادراتی به ترکیه که حداقل ۱۰ برابر ایران چای تولید می کند با قیمت نزدیک به ۴٫۲ دلار قابل تامل است. به نظر می رسد چای مذکور یا از مبدا دیگری از طریق ایران به ترکیه رفته یا از چای های ممتاز ایرانی بوده است. چون معمولا متوسط قیمت چای صادراتی ایران درسال های گذشته به زحمت به کیلویی ۲ دلار رسیده است. هم چنین بخش مهمی از چای صادراتی ایران را چای های موسوم به سنواتی که به جا مانده از چای های تولیدی در ۱۰ سال گذشته هستند؛ تشکیل می دهد. روی هم رفته قیمت چای از کیفیت آن خبر می دهد. مقدار چای کیسه ای صادراتی ایران در سه ماه نخست امسال ۳۱۲۹ کیلوگرم به ارزش ۴۷۶۷۶ دلار بوده که ۲۶۳۷ کیلوگرم آن به بحرین صادر شده است. مقایسه واردات و صادرات چای ایران در سال ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ نشان می دهد در سه ماه اول سال ۱۳۹۴ مقدار ۱۰۹۸۲ تن چای به ارزش ۵۲ میلیون دلار و در سال ۱۳۹۵ مقدار ۱۱۶۰۰ تن چای به ارزش تقریبی ۵۴ میلیون دلار وارد ایران شده که از نظر وزنی ۵٫۶ درصد و از نظر ارزش ۳٫۸ درصد افزایش یافته است. اما صادرات ایران در سه ماه اول سال ۱۳۹۴حدود ۵۱۹۰ تن به ارزش ۷٫۶ میلیون دلار و در سال ۱۳۹۵ حدود ۱۳۷۶ تن به ارزش ۲ میلیون دلار بوده است که از نظر وزنی ۷۳ درصد و از نظر ارزش نیز همین مقدار کاهش نشان می دهد. نکته مهم در این بررسی این است که فصل بهره برداری ایران از ابتدای اردیبهشت هر سال آغاز می شود و مقدار تولید نیز معلوم است. مثلا در اردیبهشت ۱۳۹۵حدود ۹۲۰۰ تن چای خشک تولید شد. مقدار تولید در اردیبهشت سال ۱۳۹۴ حدود ۷۲۰۰ تن بود. بنابراین جای این پرسش است که دلیل کاهش صادرات چای ایران با وجود افزایش تولید چیست یا صادرات چای ایران از چه منابعی است: چای تولید سال، چای های سنواتی یا چای های عبوری (تولید کشوری دیگر که از مسیر ایران به مقاصد نهایی می رسند.) قیمت تمام شده تولید هرکیلو چای ایرانی نیز درخور بررسی است. چرا که میانگین قیمت جهانی چای در سال ۱۳۹۴ حدود ۲٫۷ دلار و در سال جاری حدود ۲٫۴ اعلام شده است. میانگین قیمت چای وارداتی ایران (۴٫۶۵ دلار) نشان می دهد که ما بابت خرید چای پول زیادی می پردازیم. بنابراین جای بررسی است آیا فروشندگان(هند و سری لانکا) به دلیل تحریم ها و محدودیت های ایجاد شده، چای را به ما گران می فروشند یا با توجه به اهمیتی که چای در جامعه ایران دارد خرید ما از چای های با کیفیت این کشورها که قیمتی بالاتر از متوسط جهانی دارند؛ صورت می گیرد. در حال حاضر خرید تضمینی برگ سبز چای در کشور با سازوکار تسهیم قیمت بین دولت و کارخانه که بخش عمده آن بر دوش دولت است انجام می شود. این موضوع سبب می گردد هزینه تولید هر کیلو چای برای کارخانه های چای سازی بسیار پایین تمام شود. در واقع شیوه کنونی دولت در مدیریت صنعت چای و خرید برگ سبز در کنار بالا رفتن ارزش دلار مقابل ریال (کاهش ارزش پول ملی) سبب شده صادرات چای جایگاه خوبی پیدا کند. هم چنین قیمت فروش چای های سنواتی در مزایده سازمان مربوطه از قرار هر کیلو ۲۰۰۰ ریال شروع شد که فاصله این قیمت با قیمت های صادراتی نشانگر سود فراوان حاصل از فروش چای در داخل یا صادرات آن است. در واقع دولت در عمل در حال پرداخت یارانه صادراتی به چای است. اما باید صبر کرد و دید وضعیت صادرات چای ایران پس از اتمام چای های موجود در انبارها چه خواهد شد و آیا چایی برای صادرات باقی خواهد ماند یا خیر. هم چنین اگر سیاست دولت با روش کنونی به تدریج منجر به کاهش قدرالسهم دولت شود آیا چای ایرانی قادر به رقابت با چای تولیدی دیگر کشورها خواهد بود یا این صادرات قابل توجه، مقطعی است و دوامی نخواهد داشت. هر چند که صادرات چای از سال ۱۳۸۴ تاکنون نتوانسته نام ایران را به عنوان یک صادرکننده مهم چای در جهان بلند آوازه کند.
Sanjariمقایسه واردات و صادرات چای ایران در سال ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ نشان می دهد در سه ماه اول سال ۱۳۹۴ مقدار ۱۰۹۸۲ تن چای به ارزش ۵۲ میلیون دلار و در سال ۱۳۹۵ مقدار ۱۱۶۰۰ تن چای به ارزش تقریبی ۵۴ میلیون دلار وارد ایران شده که از نظر وزنی ۵٫۶ درصد و از نظر ارزش ۳٫۸ درصد افزایش یافته است.
 


  • دیدگاهی برای این نوشته ثبت نشده است.
  • افزودن دیدگاه


JahanEghtesadNewsPaper

جستجو


  |