گروه تولید-عضو هیأت علمی موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی اظهار داشت: از منظر دولت رفاه اندازه دولت ما کوچک است و به معنایی دیگر بزرگ است چون دستگاههای توی در توی وجود دارند که از بودجه سهم میبرند. راهکار کوچکتر کردن دولت و در عین حال وفادار بودن به دولت رفاه کینزی که دغدغه ماست این است که مشکل توی در تویی نهادی یا اصلاح ساختار قدرت حل شود.
به گزارش جهان اقتصاد، علی دینی ترکمانی در نشست هفتگی موسسه دین و اقتصاد با اشاره به وضعیت صنعت خودروسازی کشور گفت: خروجی صنعت خودروسازی ما که شامل کارخانجات و سایر بازیگران ذینفع آن است از مزیت رقابتی بالایی برخوردار نیست و این مزیت رقابتی ضعیف را میتوان هم در شاخص صادرات و هم در ابراز رضایت مصرفکنندگان مشاهده کرد. ما اساسا در بازارهای خارجی حضور نداریم و در بازارهای داخلی هم ابراز رضایتی مشاهده نمیشود به این اعتبار جایگاه صنعت خودروسازی در زنجیره ارزش جهانی، جایگاه ضعیفی است که نیاز به آسیبشناسی دارد.
وی ادامه داد: نکته دیگر این است که صنعت خودروسازی را میتوان نمادی از فرآیند صنعتی شدن کشور دانست که آسیبشناسی این صنعت در فراهم کردن چارچوب تحلیلی کمک فراوانی میکند تا به این پرسش پاسخ دهیم چرا اساسا ما توسعه نیافتگی صنعتی و تکنولوژیکی را تجربه میکنیم. صنعت خودروسازی ما به رغم اینکه بازار داخلی مناسبی داشت، از نظر کانون توجه سیاستگذار از جایگاه خوبی برخوردار بود و از سیاستهای حمایتی و تعرفهای قابل قبولی پشتیبانی میشد اما یک صنعت ضعیف است و این موقعیت را میتوان به کل صنعت کشور تعمیم داد.
این اقتصاددان تصریح کرد: البته عقبماندگی صنعت خودروسازی کشور تنها مربوط و محدود به این صنعت نیست و به نوعی وضعیت این صنعت کل صنعت ایران را نمایندگی میکند مثلا در بخش نفت و گاز با وجود آنکه نزدیک به ۱۲۰ سال از فعالیت نفتی در کشور میگذرد هنوز از چین تکنولوژی وارد میکنیم یا در زمینه پالایشگاه با وجود اقدامات صورت گرفته در مقایسه با عربستان که زیرساختهای نیروی انسانی و سابقه تمدنی به اندازه ما ندارد بسیار ضعیفتر است و در رشد صنعت مواد غذایی نیز تنها محدود به بازار داخلی است.
دینی ترکمانی با اشاره به نظرات برخی کارشناسان در مورد عدم حمایت از صنعت خودروسازی کشور گفت: عدهای به لحاظ کارشناسی این گونه گفتمانسازی میکنند که ما اجازه دهیم دو یا سه کارخانه بزرگ این صنعت ورشکست شوند و سپس میتوان نیروی کار این کارخانجات را در چارچوب جابجایی عوامل تولید و بازارهای رقابتی به سایر کارخانجات بزرگ جابجا کرد اما این بحث به لحظ تاریخی حتی در آمریکا هم توجیه چندانی ندارد. ما مشاهده کردیم که در بحران ۲۰۰۸ وقتی خودروسازهایی مانند جنرال موتورز در معرض خطر بودند اقتصاد آمریکا دست روی دست نگذاشت و دولت اوباما بسته حمایتی تعریف و به این بنگاهها تزریق کرد.
وی ادامه داد: این بحث شاید برای اقتصادهایی مناسب باشد که ۸۰ و ۹۰ درصد از رشته فعالیتهای مختلف که در بنگاههای زیادی درگیر هستند از نظر کارایی و تولید شرایط مناسبی دارند که میتوانند ضعف سایر بنگاهها را جبران کنند و در صورت بروز مشکل در بنگاههای ضعیف نیروی کار آنها را جذب کنند. اما در اقتصاد ما که با کژکارکردهای اساسی روبرو است دیگر کارخانه بزرگی نیست که نیروی کار این کارخانجات را به آنجا انتقال داد.
دینی ترکمانی با اشاره به جایگاه صنعت خودروسازی کشور درعرصه جهان گفت: شاید این صنعت از نظر کمیت جایگاه نامناسبی نداشته باشد به طوری که ایران خودرو رتبه ۲۶ و سایپا رتبه ۳۰ را از نظر کمیت دارا هستند. اما در زمینه صادرات این رقم بسیار ناچیز است مثلا میزان صادرات کشور آلمان در سال ۲۰۱۶ ، ۱۵۰ میلیارد دلار و همسایه ما ترکیه با مجموع قطعات و خودروهای صادراتی ۲۰ میلیارد دلار بود اما ایران در این آمار از جایگاه نامناسب و با رقم ناچیزی روبرو است.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به رویکرد نئوکلاسیکی در زمینه صنعت خودروسازی گفت: گفتمانهایی که در ایران وجود دارند شاید در ظاهر امر موجه باشند اما وقتی عمیقتر به آنها نگاه میکنیم بخصوص مقایسههای تطبیقی بین کشوری انجام میدهیم توضیحهای قانعکنندهای ندارند که یکی از آنها رویکرد متعارف اقتصادی است که عمدتا بر وجود تعرفه بالا، درجه انحصار و دولتی بودن بنگاهها متمرکز شده است. اما باید توجه داشت مثلا در زمینه انحصار واقعیت جاری این است که صنعت خودروسازی و بسیاری از صنایع بزرگ در تمام دنیا، یک وجه مشخص دارند و اینکه ساختار بازار آنها از نوع انحصار چندجانبه است شما کشوری را نمیتوانید پیدا کنید که ۳۰ یا ۴۰ واحد خودروسازی داشته باشند در خود آمریکا جنرال موتورز و فورد بنگاههای تعیین کننده هستند و سایر بنگاهها در کنار آنها فعالیت میکنند.
این استاد دانشگاه با اشاره به وضع تعرفه بر خودرو در کشور گفت: شاید برخیها از تعرفه بالا انتقاد کنند در حالی که تعرفه بالا خود معلول است که نتوانستهایم مزیت رقابتی این صنعت را افزایش دهیم و در نتیجه صنعت وابسته به تعرفه بالا شده است در حالی که کره جنوبی تقریبا ۳۵ سال از تعرفه بالا استفاده کرد و امروز نیازی به آن ندارد چون توانسته این صنعت نوزاد را به مرحله بلوغ برساند. باید توجه داشت که نفس سیاستهای حمایتی اشتباه نیست بلکه هنر استفاده از آنها مهم است از همین روی ما هنر استفاده از سیاستهای حمایتی را بر خلاف کره جنوبی نداشتهایم.
وی خاطرنشان کرد: همچنین برخیها از دولتی بودن این بنگاهها انتقاد میکنند در حالی که بنگاههای دولتی مانند رنوی فرانسه از عملکرد مناسبی برخوردارند هر چند سهام این شرکت در دهه ۱۹۸۰ واگذار شد اما باز هم از حمایت دولتی برخوردار است یا چهار بنگاه بزرگ چین صد در صد مالکیت دولتی دارند اینکه ما میگوییم بنگاههای ما دولتی هستند در واقع یک آدرس اشتباه است.