بررسی جهان اقتصاد از بازار داخلی منسوجات  تولیدی ایرانی ‏

سهیلا وکیلی - در سالهای ۱۳۲۰تا۱۳۳۲ صنعت نساجی به اوج خود رسید در برنامه عمرانی قبل ازانقلاب با توسعه سایرصنایع،صنایع نساجی نیزمورد توجه قرارگرفت تا جایی که درسال۱۳۳۴ اعتباری به مبلغ ۳میلیارد ریال به آن اختصاص داده شد که ازمحل این اعتبارنوسازی کارخانجات نساجی نیزدردستورکار قرارگرفت .در سال۱۳۴۸ تعداد این کارخانه ها به ۱۱کارخانه رسید . پس ازانقلاب نیز حدود ۸۲ درصد ازجوازهای صنایع صادرشده متعلق به صنایع نساجی و چرم کشور بود که  درسالهای  اجرای برنامه اول ودوم توسعه یعنی بین سالهای ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶ صورت گرفت . ‏
سهم این صنعت به طور متوسط در دوره ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۷ یعنی دوره ۱۰ ساله قبل از اجرای برنامه های توسعه حدود ۸/۷ درصد بود که در دوره ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶ به حدود ۷/۱۱ درصد افزایش یافت با وجود این افزایش? سهم صنایع نساجی و چرم درجواز تأسیس واحدهای جدید بسیار پایین محسوب می شود که دلیل عمده آن نیز رکود مزمن صنایع نساجی است . بر اثر این رکود سرمایه گذاران و صنعتگران تمایل کمتری برای ورود به این صنعت از خود نشان دادند که به تدریج تقاضا برای ایجاد واحدهای صنایع نساجی نیز کاهش یافت . ‏
‏ دلایلی کاهش توان تولید نساجی ایران ‏
در خصوص میزان تاثیری که تکنولوژی و یا ماشین آلات به روز در صنایعی چون نساجی ایفا می کند دکتر ابراهیم شجاعی استاد دانشگاه واقتصاد دان به خبرنگار جهان اقتصاد می گوید :" به عنوان نمونه دراین خصوص میتوان به تئوری "جابه جایی" درمدیریت صنایع اشاره کرد دراین تئوری به عنوان مثال ازحرکت غازها در فصول مختلف سال به عنوان یک الگوی مدیریتی کلان یاد می کنند ، حرکتی که در آن به شکل نمادین عدد ۸ صورت می گیرد وغاز رهبر پیشرو سایرغازهای درحال پروازاست.درطول پرواز وقتی غازرهبرخسته می شود به آخرصف حرکت میکند وبه ترتیب با حرکت غاز بعدی و رهبری نیروی جوان تروبالطب پرانرژی ترحرکت گروهی غازها به شکل عدد ۸ ادامه می یابد تا به مقصد برسند".همین مهم درخصوص ضرورت تجدید ماشین آلات وتکنولوژی یک صنعت نیزقابل بحث است.چه بسا اگرکشوری قراراست درصنعتی دیرینه همچون نساجی درزمینه تولیدات ویا حتی توزیع وصادرات فعالیتی داشته باشدملزم به رعایت برخی نکات ازجمله به کارگیری ماشین آلات وتکنولوژیهای به روز است .‏
ابراهیم شجاعی در ادامه توضیحات خود اشاره ای به همین عملکرد ایران درسالهای گذشته میکند ومی افزاید:" قبل ازانقلاب، سیاستی با نام سیاست جایگزین کالا اتخاذ شد که براساس آن مسئوولان تصمیم گرفتنددرخصوص برخی صنایع،که احتمال ارزآوری فراوانی داشت وازطرفی می توانست به درآمدنفتی کشورکمک کند دست به تولیدوراه‎اندازی برخی صنایع بسته‏بندی زد از جمله این اقدامات ورود برخی دستگاهها وتکنولوژی‏های جدید درصنایع منسوجات کشور بود که با اتکاء به نیروی کارارزان درکشور احتمال شکل‏گیری و پایه‏گذاری آن قوت گرفت. پس از آن نیز با شکل گیری اتحادیه‎ای با عنوان ‏RCD‏ بین سه کشورایران، ترکیه و پاکستان رقابت درتولید بین این سه کشور شکل گرفت".‏
شجاعی در ادامه تصریح کرد ، در این نوع پیمان نام‏ها که معمولاً به پیمان نامه منطقه‎ای معروف است همیشه رقابت سختی بین رقبای داخل مجموعه حاکم است که در این پیمان‏نامه ترکیه به دلیل تولید اجناس با کیفیت و پاکستان به دلیل تولید اجناس ارزان‏تر گوی سبقت را از ایران ربود و متاسفانه ایران شکست سنگینی خورد و پس از انقلاب نیز چندان سرمایه‏گذاری‏ مشخص و بارزی در این خصوص انجام نشد.‏
شجاعی، درادامه توضیحات خود، با اشاره به این مهم که هزینه تولید درداخل کشور بسیاربالا است تا جائی که منجربه گرانی ویا قیمت بالای تولیدات دراین بخش می‏شود یادآورشد با توجه به رقابت بسیارسنگینی که دراین صنعت وجود دارد برخی تولیدکنندگان برای بقاء وبعضاً ماندن در بازارمجبوربه ارائه اجناس با کیفیت پایین هستند حال آنکه برای بهره‏وری بالا نباید این عامل درتولیدات لحاظ شود.‏
ابراهیم شجاعی درادامه درپاسخ به سئوال دیگرخبرنگار جهان اقتصاد درخصوص توان رقابتی کارخانه‏های فعال دربخش تولیدات نساجی گفت:در بخش صنایع نساجی متاسفانه امروزدروضعیتی هستیم که بیشتربرای تجارت سرمایه‏گذاری کرده‏ایم تا تولید وتوسعه این صنعت،لذا امروزه تولیدات ما نمی‏تواند قابل رقابت با سایر کشورها باشد.‏
شجاعی، معتقد است که همیشه این تولیدوصنعت است که عامل نجات مردم است در حالی که درشرایط فعلی وضعیتی برای مردم پیش آمده که تاجران بیشتر حمایت می‏شوند و در زمین سود صنایع مختلف حضوردارند درحالی که اگرقراراست چرخه صنعت به گردش درآیداین درتوسعه صنعت میسرخواهد شد.‏
مردم جنس با کیفیت با قیمت مناسب می‏خواهند
این سخنان دکترابراهیم شجاعی درخصوص رقابت ایران با سایررقبای ترکی و پاکستانی درحالی عنوان می‏شود که بازارامروزنیزدرتائید سخنان او رقیب ترکی رابه دلیل ارائه اجناس با کیفیت ویا قیمت مناسب قابل ارائه به خریدارمعرفی میکند.گشتی چند ساعته دربازارتهران وبازار پارچه فروش‏ها وپرده فروشان تهرانی تنها مبین این مهم است که اکثریت فروشندگان ترجیح می‏دهند بیشتر فروشنده اجناس ترک باشند تا چین و هندوستان،هر چندکه دراین بین  تا اطلاع ثانوی ازتولیدات ایرانی خبری نیست .‏
افت کیفی در تولیدات داخلی نداریم ‏
گلناز نصر اللهی ، مدیر کل دفتر نساجی و پوشاک وزارت صنعت در پاسخ به این سئوال خبرنگار جهان اقتصاد که علت واقعی افت کیفیت در محصولات نساجی ایران چه چیزی می تواند باشد؟ علاوه بر رد این موضوع اشاره ای به تولیدات پارچه های رومبلی و پرده ای استان یزد دارد و می افزاید : اتفاقا تولیدات ما در این زمینه از دوخت و کیفیت ویژه ای برخورداراست تا جایی که می توان به راحتی مدعی شد قابل رقابت دربازارهای بین المللی نیز هست. نصر اللهی در ادامه می افزاید :  شاید تا چند سال گذشته تولیدات ایران از چنین کیفیتی برخوردار نبود اما اکنون به مرحله ای از تولید رسیده که اتفاقا می تواند قابل رقابت با سایر کشورها باشد.‏
نصراللهی درادامه درپاسخ  به سئوال دیگرخبرنگارجهان اقتصاد درخصوص عقب گرد درکیفیت تولیدات صنایع نساجی نسبت به هزینه های صورت گرفته دراین بخش طی دوران قبل ازانقلاب وبعد ازانقلاب گفت ما خوشبختانه عقبگردی درمیزان تولیدات ویا کیفیت تولیدات خودمان نداشته ایم ،اتقاقا درسالهای اخیردرتولید پارچه پرده ای و یا رومبلی پیشرفت های محسوسی نیز داشته ایم .‏
وی در پاسخ به این مهم که چرا اجناس تولیدی ما قابل رقابت با کشوری چون ترکیه نیست گفت: ترکیه به دلیل تنوع در تولیدات و تنوع در طرح و رنگی که در منسوجات خود از آن بهره برده است از جایگاه ویژه ای در صنعت نساجی بر خوردار است علاوه بر آنکه در این کشور سرمایه گذاریهایی فراوانی در این صنعت شده است که ظرفیت تولید و ماشین آلات و صادرات نساجی این صنعت را تحت تاثیر قرار داده و عامل بزرگی در موفقیت تولیدات کیفی و کمی منسوجات این کشور شده است . ‏

در حاشیه بازار منسوجات ایرانی چه گذشت
اکثریت فروشندگان پارچه وپرده مستقردرخیابان‏های تهران درپاسخ به این سئوال خبرنگار جهان اقتصاد که چه عاملی باعث تفاوت‏جنس تولید داخل با جنس خارجی است به کیفیت کالای تولید خارجی ازجمله تولیدات منسوجات ترکیه اشاره میکنند وازآن با عنوان نمونه موفق بازار یاد می‏کنند.‏
آنها معتقدند جنس ترک به دلیل به کارگیری دو عامل، کیفیت و قیمت مناسب که بعضاً قیمتی برابر با جنس تولید داخل دارد مورد توجه اکثریت خریداران است و به عبارتی اگر قرار است فروشنده‏ای در بازار منسوجات موفقیت خاصی کسب کند ترجیح می‏دهد، یکم به دلیل کیفیت آن و دوم به دلیل برابر بودن نرخ برخی منسوجات از جمله پرده و یا پارچه نسبت به فروش جنس ترک اقدام کند تا جنسی ایرانی .‏
این سخنان فروشنده منسوجات ترک در حالی عنوان می‏شود که فروشنده هم‏جواری منسوجات ایتالیائی و انگلیسی اجناس متفاوت‏تری را نشانم می‏دهد.او فروشنده جوانی است نمونه‏ای از تورهای قلاب‏ بافی شده ترک را نشانم می‏دهد و می‏گوید لمسش کنم! سپس نمونه مشابه تورهای قلاب بافی شده کشور ایتالیا را نشانم می‏دهد او می خواهد تفاوت درسنگینی یا به عبارتی گرم کالا ونرمی متفاوت تورهای قلاب بافی شده را نشانم بدهد.‏
ازفروشنده ، ازقیمت اجناس می‏پرسم اوقیمت تورقلاب بافی شده ترک را متری ۱۱۰ هزار تومان عنوان می‏کند و تورقلاب بافی شده ایتالیا را متری ۲۵۰ هزارتومان . این فروشنده تورهای پرده بازارتهران از کیفیت بهتراجناس ترک سخن می‎گوید ویادآورمی‏شودکه اجناس ترک به هراندازه‏ که ازکیفیت مناسب‏تری نسبت به جنس ایرانی و هندی برخوردار باشد باز هم قابل رقابت با برخی اجناس اروپائی نیست فلذا از نظرقیمت با توجه به کیفت مرغوب آن که بعضاً ازالیاف طبیعی است برتری نسبی نسبت به تولیدات کشورهای آسیایی دارد و نه اروپایی . ‏
لباس های شب نیز ترجیح میدهند ترک باشند و ژآپن
فروشنده دیگری که فروشنده پارچه‏های ظریف وسنگین لباس شب بانوان است ازتفاوت عرضه دربازار سخن می‏گوید اوسالها است که دربازار پارچه فعال است وبا طیف‏های متفاوت خریداران برخورد داشته واکنون در پاسخ به سئوال خبرنگار جهان اقتصاد می‏گوید: خریداران بیشتر ازآنکه نگران کیفیت پارچه باشند بیشتر طالب جنسی دلخواه ازکشور ژاپن هستند! او می‏گوید به خریدار اطمینان دهیم که پارچه تولید ژاپن است بیشتر نسبت به خرید آن رغبت می کند.از این‏رو بازار نیز ترجیح می‏دهد از عنوان جنس کره یا اندونزی صرف‏نظر کند حال آنکه بخش عمده اجناس حاضر در بازار پارچه اغلب از کشورهای کره یا اندونزی است.‏