جمعه 10 فروردین، 1403

کدخبر: 115035 19:22 1399/07/19
تیر خلاص کرونا بر پیکر جهانی شدن

تیر خلاص کرونا بر پیکر جهانی شدن

دسته‌بندی: بدون دسته‌بندی
تیر خلاص کرونا بر پیکر جهانی شدن

تیر خلاص کرونا بر پیکر جهانی شدن

دسته‌بندی: بدون دسته‌بندی

دکتر هاشم اورعی-استاد دانشگاه صنعتی شریف-حتی قبل از شیوع ویروس کرونا هم روند جهانی شدن به چالش جدی کشیده شده بود. سیستم باز تجارت جهانی که ظرف چند دهه شکل گرفت با دو بحران مواجه شد، سقوط بازارهای مالی در سال 2007 میلادی و جنگ تجاری آمریکا و چین. در حال حاضر نیز تجارت آزاد سخت در جدال با سومین بحران ناشی از بیماری کووید 19 است. در سال جاری تعداد مسافران فرودگاه هیتروی لندن 97درصد و صادرات  خودروی مکزیک در ماه آوریل 90 درصد کاهش یافته است. اما در صورت افزایش فعالیت­های اقتصادی جهان نيز نمی­توان انتظار داشت که مثل گذشته شاهد حرکت آزادانه­ی کالا و خدمات باشیم. بیماری همه­گیری که جهان با آن دست به گریبان است کشورها را بیشتر به درون نگری سوق داده است. این انزواطلبي در صحنه بين الملل باعث کاهش سرعت بهبود شرایط اقتصادی، در معرض خطر نابودي قرار گرفتن برخي اقتصادها و در نهایت ناپایداری در سیستم ژئوپولیتیک خواهد شد.

جهان شاهد چندین دوره هم­گرایی بوده است لیکن نظام تجاری‌اي که در دهه 1990 میلادی شاهد بودیم پا را از همیشه فراتر نهاد. چین به کارخانه جهان تبدیل شد و مرزها به روی مردم، سرمایه و اطلاعات باز شد. پس از ورشکستگی بانکLehman Brothers  در سال 2008، بسیاری از بانک­ها و شرکت­های فراملیتی کمی ترمز گرفته و تب سرمایه­گذاری خارجی و تجارت بین­المللی تا حدودي فروکش کرد. در اینجا بود که روزنامه اکونومیست برای اولین بار واژه­ زیبای کند شدن (Slowbalisation) را به جای جهانی شدن (Globalisation) مطرح کرد. در این مقطع دونالد ترامپ به دلایلی از جمله نگرانی از وضعیت اشتغال کارگران در آمریکا، رشد اقتصاد سرمایه­داری چین، وطن پرستی متعصبانه و بی توجهی به اهمیت همکاری­های بین ­المللی، جنگ تجاری آمریکا را با چین آغاز کرد. در حال حاضر تعرفه گمرکی آمریکا برای کالاهای وارداتی از چین در بالاترین سطح از سال 1993 قرار داشته و صنایع پیشرفته دو کشور در حال جدایی می­باشند. از آغاز سال جاری میلادی شیوع ویروس کرونا همه چیز را بهم ریخت. در آسیا با بسته شدن شرکت­ها اتصال بین تولید کنندگان و مصرف کنندگان مختل شده ­است. اما این اختلال به همه­ی بخش­ها سرایت نکرده­ و هنوز جابجایی مواد غذایی امکان پذیر است. شرکت اپل اصرار دارد که هنوز می­تواند گوشی iphone تولید کند و صادرات چین به دلیل افزایش قابل توجه تقاضاي تجهیزات پزشکی کاهش نیافته است. اما در کل شرایط پیش­رو بحرانیست. پیش بینی می­ شود تجارت جهانی در سال جاری میلادی بین 10 تا 30 درصد کاهش یابد. در 10 روز اول ماه مه صادرات کره جنوبی نسبت به سال قبل از آن 46 درصد کاهش داشت که بیشترین افت از آغاز ثبت آمار در سال 1967 می­باشد.

در این شرایط تَرَک­های عمیقی در مدیریت جهانی پدیدار شده ­است. بریتانیا و فرانسه بر سر قوانین قرنطینه اختلاف نظر دارند. در پی تقاضای استرالیا برای بررسی بین­المللی و یافتن منشأ ویروس کرونا، چین این کشور را به افزایش تعرفه­های گمرکی تهدید کرده و کاخ سفید نیز در مسیر جنگ تجاری با چین حرکت می­کند. علیرغم اینکه در برخی موارد دولت آمریکا در دوران کرونا همکاری هایی در سطح بین­المللی داشته که از آن جمله می­توان به ارائه­ی وام از سوی وزارت خزانه­داری این کشور به بانک مرکزی برخی کشورها اشاره کرد، ولی این کشور تمایلی به ایفای نقش رهبری جهان نشان نمی­دهد. سیاست پنهان­کاری و مشت آهنین چین نیز نشان از آن دارد که این کشور فاقد عزم و صلاحیت لازم برای قبول این مسئولیت است. در سراسر جهان افکار عمومی از جهانی شدن فاصله گرفته و تنها به منافع ملی می­اندیشد. لیکن این هنوز آغاز ماجراست. علیرغم اینکه انتقال اطلاعات خارج از چین تقریباً آزادانه صورت می­گیرد ولی جا­به­جایی مردم، کالاها و سرمایه با محدودیت­هایی مواجه است. پرزیدنت ترامپ اعلام کرده ­است که قصد دارد قوانین مهاجرتی این کشور را دشوارتر کند تا از میزان بیکاری کاسته شود و انتظار می­رود سایر کشورها نیز چنین سیاستی را در پیش گیرند. محدودیت­های زیادی برای سفر ایجاد شده به طوریکه در حدود 90درصد مردم در شرایطی زندگی می­کنند که سفر به خارج از کشور با محدودیت­های فراوانی مواجه است. صنعت گردشگری جهان این پیام را می­دهد که مشکلات این صنعت فعلاً ادامه خواهد یافت. شرکت هواپیماسازی ایرباس یک سوم تولید خود را کاهش داده و شرکت هواپیمایی امارات، نماد جهانی شدن، انتظار ندارد تا سال 2022 بهبودی در این وضعیت حاصل شود.

 دیگر آن دوران گذشته که کشورها توجهی به اینکه کالاهای وارداتی در چه کشوری تولید شده ­است نداشته باشند و در نتیجه تجارت جهانی رو به کاهش نهاده است. دولت­ها از مردم می­خواهند که با پرداخت مالیات به کمک شرکت­های ملّی آمده و در نتیجه فضای حاکم در صحنه­ی بین­المللی حمایت قاطع از تولید داخلی است و تلاش می­شود در راستای تقویت اقتصاد مقاومتی زنجیره­ی تأمین در داخل کشور کامل شود. در ماه مه سال جاری میلادی، نارندرا مودی، نخست وزیر هندوستان به مردم این کشور اعلام کرد دوران جدیدی تحت عنوان خودکفایی اقتصادی آغاز شده است. بسته حمایتی دولت ژاپن برای مقابله با رکود ناشی از ویروس کرونا شامل پرداخت کمک مالی به شرکت­هایي است که کارخانجات خود را از سراسر جهان به داخل کشور بازگردانند. رهبران جامعه اروپا  صحبت از استقلال استراتژیک می­کنند و دولت آمریکا سعی دارد شرکت اینتل را راضی کند که کارخانجات جدید خود را در داخل کشور بسازد. علیرغم اینکه تجارت دیجیتال در شرایط بهتری قرار دارد لیکن سهم آن قابل توجه نیست. سهم تجارت خارجی شرکت­های آمازون، اپل، فیسبوک و مایکروسافت روی هم تنها معادل  3/1 درصد صادرات جهانی است.

حرکت سرمایه نیز به چالش کشیده شده و سرمایه­گذاری بلند مدت به شدت کاهش یافته است. سرمایه گذاری چین در آمریکا در بخش پر ریسک در چهار ماهه‌ اول سال جاري میلادی با کاهش 60 درصدی نسبت به دو سال قبل به 400 میلیون دلار کاهش یافته است. پیش­بینی می­شود شرکت­های فراملیتی سرمایه­گذاری خود در سایر کشورها را در سال جاری به میزان یک سوم کاهش دهند. دولت آمریکا اخیراً به بزرگترین صندوق سرمايه گذاري این کشور اعلام کرد كه از خرید سهام شرکت­های چیني امتناع ورزیده و در سال جاری کشورهایی که روی هم 59 % تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص می­ دهند اقدام به سخت کردن قوانین مربوط به سرمایه گذاری خارجی کرده ­اند.

ساده ­اندیشی است اگر فکر کنیم سیستم تجاری­­ جديد با انواع کنترل در سطح ملی منصفانه­تر و یا پایدارتر خواهد بود. برای کشورهای فقیر رقابت در این صحنه دشوارتر بوده و زندگی در کشورهای ثروتمند نیز گرانتر و همراه با آزادی عمل کمتری خواهد بود. داخلی کردن زنجیره تأمین  همراه با تمرکز ریسک و از دست دادن مزایای اقتصاد مقياس بوده و راه­کار اساسی ایجاد تنوع است. همچنین برای جهان تَرَک خورده حل بحران­ها و مسائل بین­المللی از جمله تولید واکسن کرونا و بهبود اقتصاد جهان قطعاً دشوارتر خواهد بود. ولی متأسفانه در حال حاضر گوش شنوایی برای شنیدن این منطق وجود ندارد. بحران­هایی  که در 12 سال اخیر سیستم باز تجارت جهانی را به چالش کشید، به آن صدمات جدی وارد کرده و کمتر کسی به مزایای واقعی جهانی شدن  تجارت توجه دارد. بدین ترتیب به نظر می­رسد باید با شکوفاترین دوران جهانی شدن خداحافظی کرد و نگران آن باشیم که چه سیستمی جای آن را خواهد گرفت.



  • دیدگاهی برای این نوشته ثبت نشده است.
  • افزودن دیدگاه


JahanEghtesadNewsPaper

جستجو


  |