پنج شنبه 09 فروردین، 1403

کدخبر: 33870 18:16 1395/03/17
توسعه پایدار جوامع و محیط زیست

توسعه پایدار جوامع و محیط زیست

دسته‌بندی: بدون دسته‌بندی
توسعه پایدار جوامع و محیط زیست

توسعه پایدار جوامع و محیط زیست

دسته‌بندی: بدون دسته‌بندی

به بهانه آغاز هفته محیط زیست در ایران

اسماعیل شایسته-سرممیز رسمی شرکت بین المللی ثبت و صدور گواهینامه WQA انگلستان همزمان با فرارسیدن روز جهانی محیط زیست در شانزدهم خرداد ماه و نیز آغاز هفته محیط زیست در ایران، و به پاس گرامیداشت این روز جهانی و به منظور آشنایی بیشتر با موضوعات مرتبط با محیط زیست و تاثیر آن بر کلیه ابعاد زندگی بشر، بر آن شدم که مختصری در خصوص این موضوع بسیار تاثیر گذار بپردازم. شایان ذکر است مجمع عمومی سازمان ملل متحد، در سال ۱۹۷۲ (۴۴ سال گذشته)، پنجم ژوئن را روز جهانی محیط زیست اعلام کرد. در آن سال برای اولین بار، سازمان ملل متحد کنفرانسی را با موضوع انسان و محیط زیست در شهر استکهلم سوئد برگزار کرد. هدف از نامگذاری این روز نیز، افزایش آگاهی مردم برای حفظ محیط زیست و ترغیب مسئولان و دولتمردان به اتخاذ تدابیری جهت کنترل عوامل تاثیر گذار بر این موضوع می باشد. لذا هر ساله یکی از مسایلی که تهدید جدی برای محیط زیست محسوب می گردد به عنوان موضوع این روز انتخاب می شود که در سال جاری این موضوع به حیات وحش اختصاص یافته است. بنظر می رسد با رشد روزافزون آلودگی ها و تخریب محیط زیست و بروز بحران های پی در پی محیط زیستی، دولت ها به طور جدی به تکاپو افتاده تا چاره هایی بیندیشند. تا قبل از استفاده گسترده از منابع نفتی، کره زمین ظرفیت پالایش آلاینده های تولید شده توسط بشر را دارا بود. پس از بهره برداری گسترده از منابع فسیلی، افزایش میزان آلاینده ها در بخش های مختلف محیط زیست، بویژه در هوا، به صورت چشمگیری مورد توجه جهانیان قرار گرفت. شکل گیری کنفرانس اروپا در زمینه آلودگی هوا در سال ۱۹۶۴، عهد نامه کشورهای آفریقایی در مورد حفاظت از منابع طبیعی در سال ۱۹۶۸، کنفرانس استکهلم سوئد در سال ۱۹۷۲، کنفرانس جهانی آب  و هوا ( ژنو) در سال ۱۹۷۹، کنفرانس بررسی علل گرم شدن کره زمین در اطریش در سال ۱۹۸۰، تجمع نمایندگانی از کشـورها در مونترال و تهیـه چندین موافقت نامه در سال ۱۹۸۷، کنفرانس هواشناسی تورنتو در سال ۱۹۸۹، کنفرانس ریو در سال ۱۹۹۲ با سه موضوع "توسعه پایدار"، "تجارت آزاد جهانی" و "تدوین استانداردهای بین المللی" از جمله مواردی است که در خصوص تدوین قوانین بین المللی و جهانی نسبت به محیط زیست انجام شده است. در سال ۱۹۹۱، سازمان ملل متحد ضمن برگزاری کنفرانس های مختلف، از سازمان بین المللی استانداردسازی (ISO) درخواست تدوین استاندارد بین المللی در خصوص محیط زیست را نمود که این سازمان نیز از طریق تشکیل یک کمیته فنی به شماره TC207 در سال ۱۹۹۳، کار خود را آغاز و سرانجام در سال ۱۹۹۶ اولین سری این استانداردها را تحت عنوان ISO 14001 منتشر نمود. در سال ۲۰۰۴ این استاندارد مورد بازنگری قرار گرفت و چندی پیش نیز در سپتامبر سال ۲۰۱۵، آخرین نسخه بازنگری شده این استاندارد مدیریتی بین المللی منتشر گردید. هم اکنون ISO 14001:2015 یکی از پرکاربردترین استانداردهای بین المللی مدیریتی می باشد که بکارگیری آن می تواند منجر به کاهش مصرف منابع، کاهش مصرف انرژی، کاهش اثرات زیان بار فعالیت های سازمان بر محیط زیست، تشویق به استفاده از انرژی های تجدید پذیر، اجتناب از وقوع یا محدودسازی وضعیت های اضطراری، ایجاد بستر مناسب برای استفاده از موادی با اثرات سوء کمتر بر محیط زیست، ایجاد مکانیزم هایی برای بازیافت و بکارگیری مجدد مواد، ارتقای سیمای عمومی سازمان، بهبود ارتباطات درون سازمانی و امثال آن شود. سیر تحولات قوانین محیط زیست در ایران نیز به سال های حدود ۱۳۰۰ بر می گردد. صدور احکام قانونی در باب شکار در سال ۱۳۰۷، ممنوعیت صید ماهی با هر نوع مواد کلری و مخدر در آبهای کشور سال ۱۳۲۷، اصلاح قانون شکار در سال ۱۳۵۳، آیین نامه جلوگیری از آلودگی هوا در سال ۱۳۵۴ مصوب هیات وزیران و مجلس، حفاظت محیط زیست در اصل ۵۰ قانون اساسی در سال ۱۳۵۸، آیین نامه جلوگیری از آلودگی آب مصوب هیات وزیران در سال ۱۳۶۳ و بازنگری آن در سال ۱۳۷۳، توجه به جایگاه محیط زیست در قانون برنامه سوم سال ۱۳۷۹ در فصل ۱۲ تحت عنوان سیاستهای زیست محیطی در مواد ۱۰۴ و ۱۰۵، قانون مدیریت پسماندها در اردیبهشت ۸۳ و برخی قوانین دیگر از جمله این قوانین در کشور ما می باشد. افزایش جمعیت جهان، صنعتی شدن، وجود صنایع فرسوده، افزایش دمای زمین و افزایش گازهای گلخانه ای همه و همه موضوعاتی هستند که ما را بر توجه هر چه بیشتر به محیط زیست ترغیب می نمایند. لذا در ادامه با بیان توضیحاتی، به ماهیت استاندارد مدیریت زیست محیطی و نحوه تاثیر آن بر حفظ محیط زیست برای آشنایی خوانندگان عزیز پرداخته شده است. این استاندارد بین المللی با تمرکز بر شناسایی جنبه های زیست محیطی کار خود را آغاز می نماید. جنبه زیست محیطی به بخشی از فعالیت ها، محصولات یا خدمات یک سازمان اتلاق می شود که بتواند بر محیط زیست تاثیر داشته و یا از آن تاثیر بپذیرد. بعبارتی در شروع هر فعالیت، کلیه جنبه های زیست محیطی که احتمال وقوع آنها می رود شناسایی می گردند. بعنوان مثال نشتی روغن لیفتراک ها، دود مشعل کوره های ذوب، پساب ناشی از شستشوی قطعات در سالن رنگ، مصرف بالای گاز شهری، هدر رفت کاغذ و غیره. لازم به ذکر است محیط زیست برای بشر دو نقش اصلی را ایفا می نماید. اول اینکه مکانی است برای دفن مواد زائد تولید شده شامل انواع آلاینده های جامد، مایع و گازی شکل حاصل فعالیتهای سازمان و دوم اینکه منبعی است برای تامین منابع اولیه برای رشد و ادامه حیات بشر که شامل زمین، هوا، آب، انرژی، غذا و غیره. این موضوع سبب می شود تیم محیط زیست بصورت پیشگیرانه اقدام به مدیریت جنبه های زیست محیطی و پیشگیری از آلودگی نماید. پیشگیری از آلودگی می تواند شامل کاهش یا حذف منبع آلوده کننده، فرآیند یا تغییرات در محصول یا خدمات، استفاده کارا از منابع تاثیر گذار موجود، تبدیل ماده و انرژی، بکارگیری مجدد مواد، بازیافت، فرآوری مجدد، احیا و عملیات باشد. هر چه تیم محیط زیست در شناسایی پیش از وقوع جنبه های زیست محیطی موفق تر عمل نماید، امکان کنترل صدمات به محیط زیست بیشتر خواهد بود. دقت در انجام این موضوع قطعاً مزایای بیشماری را برای سازمان بهمراه خواهد داشت و هر گونه هزینه های پنهان (صدمات وارده به محیط زیست، آلودگی آب های زیرزمینی، آلودگی هوا، قطع بیشتر درختان و غیره) و آشکار (جرایم مستقیم، تعطیلی واحد صنعتی و غیره) ناشی از بروز جنبه های محیط زیست را کاهش می دهد. پس از شناسایی جنبه های زیست محیطی، تیم مربوطه نسبت به ارزیابی هر یک از جنبه ها اقدام می نماید. در حقیقت با این کار، اولویت بندی هر یک از جنبه ها از نظر درجه اهمیت انجام می شود. این اولویت بندی حول محورهای متعددی می تواند صورت گیرد. بعنوان مثال، پیامدهای زیست محیطی، احتمال وقوع آن جنبه، میزان کنترل هایی که ما بر فعالیت ها داریم و غیره. در نتیجه هر یک از جنبه ها که در اولویت بالاتری قرار گیرد، طبعاً برای رفع و یا کنترل آن به صورت جدی تری مورد توجه تیم محیط زیست قرار خواهد گرفت. ذکر این نکته ضروری است که در شناسایی جنبه های زیست محیطی تکنیک های متعددی ایجاد شده است که پایه و اساس کلیه تکنیک ها تقریباً مشابه می باشد. آنچه مسلم است این است که در کلیه تکنیک های موجود، تیم مربوطه از یک رویکرد گروهی و با اخذ نظرات افراد سازمان و با مشارکت آنها، اخذ مشاوره از افراد خبره در این عرصه، بررسی الزامات قانونی موجود در حوزه محیط زیست و مرتبط با کار خود بهره می گیرد و ضمن بهره جستن از تجارب مشابه، اقدام به جمع بندی و تکمیل سند شناسایی جنبه ها و تعیین جنبه های بارز (جنبه های با اهمیت و رتبه بالاتر) می نماید. سپس لازم است نسبت به پیش بینی راهکارهایی برای حذف، کاهش و یا کنترل جنبه های بارز زیست محیطی اقدام شود. تدوین دستورالعمل های اجرای فعالیتها در شرایط تحت کنترل محیط زیستی، نصب یا تعویض فیلترها، مدیریت پسماندها، مدیریت مصرف انرژی نظیر آب، گاز و برق و امثال آن می تواند از خروجی های مورد انتظار از سند شناسایی جنبه های زیست محیطی برای بهبود در وضعیت جنبه های بارز زیست محیطی باشد. با توجه به نسبی بودن احتمال بروز هر یک از جنبه های زیست محیطی، حتی با در نظر گرفتن اینگونه اقدامات مهندسی، کماکان شاهد بروز موضوعات مهم زیست محیطی در سطح سازمان ها و کشور می باشیم لذا باید همواره آمادگی لازم برای مقابله با آن دسته از جنبه های بارز را داشته باشیم. این گونه موارد می بایست طبق سند شناسایی جنبه ها زیست محیطی، مورد بررسی قرار گیرند و جهت مواجهه با آنها، آمادگی لازم ایجاد شود. این آمادگی می تواند شامل اجرای مانورها، برگزاری دوره های آموزشی عملی نظیر اطفاء حریق و امثال آن باشد. تمهدات آموزشی و تعریف دوره های آموزشی مورد نیاز نظیر آموزش مدیریت انرژی، فرهنگ سازی سازمانی و مدیریت جنبه های بارز زیست محیطی در سازمان باشد. در راستای توجه هر چه بیشتر به محیط زیست، سازمان بین المللی استاندارد، در سال های اخیر اقدام به تدوین استانداردهای دیگری نیز نموده است که هر یک به نوعی در این مقوله بسیار حیاتی برای بشر راه گشا می باشند. بعنوان مثال، استاندارد ISO 50001:2011 با موضوع مدیریت انرژی با ارائه راهنمایی ها و الزاماتی در مسیر مدیریت انرژی و کاهش مصرف انرژی بعنوان یکی از عوامل آسیب رسان به محیط زیست مورد توجه می باشد. استاندارد ISO 37120:2014 یا معادل ملی آن INSO 19214:1393 با موضوع توسعه پایدار جوامع (شاخص هایی برای خدمات شهری و کیفیت زندگی) نیز که در آن مجموعه ای از شاخص های متعدد برای سنجش عملکرد شهرها (مثلاً شهرداری ها و استانداری ها) ارائه نموده است، نیز به نوعی به این مقوله می پردازد. در بند ۸ این استاندارد به شاخص های محیط زیستی نظیر غلظت ذرات معلق موجود در هوا، درصد تغییرات در گونه های جانوری پرداخته شده است. در بند ۱۶ به موضوع پسماند و ارائه چندین شاخص نظیر درصد پسماندهای بازیافت شده و یا سرانه تولید پسماند خطرناک و امثال آن اشاره شده است. همینطور در بند ۲۰ به موضوع فاضلاب پرداخته شده است. در نهایت و به منظور جمع بندی موضوع، خاطر نشان می سازد توجه مقوله محیط زیست، یکی از مهمترین ارکان فردی و اجتماعی می باشد که بدون در نظر گرفتن آن، ساکنان کره زمین و نسل های آینده، امکان حیات مناسب نخواهند داشت. لذا انتظار می رود تک تک افراد جامعه، نسبت به توجه به موضوعات محیط زیستی و قوانین وضع شده اهتمام ورزند. همچنین لازم است از کلیه همکاران در سازمان محیط زیست، محیط بانان، هنرمندان و ورزشکاران حامی محیط زیست و دیگر افرادی که در سطر مقدم جهت مدیریت جنبه های محیط زیستی می باشند تشکر و قدردانی نمایم. امید است در آینده شاهد توجه هر چه بیشتر به استانداردهای مورد اشاره در سازمان های فعال در سطح کشور باشیم و همچنین بعنوان شهروندان این خاک بتوانیم مسئولیت اجتماعی خود را در برابر محیط زیست به درستی ایفا نماییم.
 shayestehمجمع عمومی سازمان ملل متحد، در سال ۱۹۷۲ (۴۴ سال گذشته)، پنجم ژوئن را روز جهانی محیط زیست اعلام کرد. در آن سال برای اولین بار، سازمان ملل متحد کنفرانسی را با موضوع انسان و محیط زیست در شهر استکهلم سوئد برگزار کرد.


  • دیدگاهی برای این نوشته ثبت نشده است.
  • افزودن دیدگاه


JahanEghtesadNewsPaper

جستجو


  |