تغييرات پي‌درپي در ساختارهاي اقتصادي و سبك زندگي به‌ويژه در دوران نزديك به دو ساله پاندومي كرونا موجب گشته است كه جهان در حال بازيابي اقتصادي پس از شيوع ويروس كرونا باشد و از طرفي روند افزايشي قيمت گاز طبيعي، اقتصاد جهان و به ويژه اقتصاد اروپا را به مخاطره انداخته است.

در همین زمینه، رضا پديدار، رئيس كميسيون انرژي و محيط زيست اتاق تهران، در گفت‌وگو با خبرنگار جهان اقتصاد اظهار کرد: اين در شرايطي است كه در چندماه اخير قيمت گاز طبيعي هم با دلايل و عوامل متعدد تغيير قيمت داده و در شش ماهه اخير شاهد جهش غيرمعمول بوده است .

وی ادامه داد: تقاضاي گاز طبيعي به طور معمول در ماه‌هاي گرم نسبتا كم است، اما قيمت گاز طبيعي در اروپا در ماه سپتامبر امسال «شهريور 1400»، در حدود 5 برابر زمان مشابه در سال 2020 است و قيمت گاز طبيعي اروپا در ماه ياد شده ركوردهاي جديدي را ثبت كرده است و به بيش از 70 سنت در هر متر مكعب رسيده است.

وی تصریح کرد: اين درحالي است كه بر مبناي قيمت هاي فعلي نفت خام، قيمت معادل ارزش حرارتي هر متر مكعب گاز طبيعي در حدود 45 سنت است ، به عبارت ديگر گاز طبيعي به ارزشي بيش از نفت خام معامله شده است و از سويي ديگر قيمت گاز در آمريكاي شمالي نيز افزايش يافته است، اما تنها حدود يك چهارم قيمت‌هايي است كه در اروپا پرداخت مي شود.

وی بیان کرد: قيمت گاز طبيعي در هنري هاب در ماه سپتامبر جاري در حدود 20 سنت است كه تقريبا سه برابر قيمت‌هاي سپتامبر سال 2020 است و اين مهم در شرايطي است كه قيمت گاز صادراتي ايران نه تنها افزايش داده نشده است بلكه با توجه به تاخيرهاي به نسبت طولاني، خريداران اصلي گاز طبيعي ايران نظير تركيه، عراق، ارمنستان و نظاير آن، عملا ارزش اقتصادي گاز طبيعي ايران كاهش يافته و منجر به عدم منفعت اقتصادي شده است .

پدیدار ادامه داد: از طرفي و با توجه به اين كه بازارهاي گاز از طريق LNG و LPG به هم متصل شده اند، لذا تغييرات قيمت در يك بازار به ساير بازارها منتقل مي شود و از طرف ديگر بايد اشاره كرد كه قيمت گاز در ژاپن كه بر مبناي قيمت نفت خام تعيين مي‌شود نيز افزايش يافته است.

وی با بیان اینکه افزايش قيمت گاز، جهاني است و محدود به اروپا نيست گفت: با اين حال با شدت بيشتري در اروپا مشاهده مي‌شود و در بقيه نقاط محسوس نيست و بررسي‌ها نشان مي‌دهد مجموعه‌اي از عوامل در سمت عرضه و تقاضاي گاز موجب افزايش قيمت شده است كه مهمترين اين عوامل سمت عرضه است.

وی تاکید کرد: صادرات گاز روسيه به بازارهاي اروپايي به دليل تقاضاي داخلي بالا، اختلال در توليد و جذابيت صادرات گاز مايع شده LNGمعادل  3 درصد كاهش يافته است و در سال 2021 به طور متوسط درآمد روسيه از محل صادرات LNG به آسيا 4 سنت در هر متر مكعب بيشتر از صادرات گاز به اروپا بوده است و از سويي ديگر به نظر مي رسد روسيه با محدوديت عرضه گاز به اروپا به دنبال تسريع در تكميل خط لوله نورد استريم و حمايت اروپا از اين اقدام است .

وی با بیان اینکه عامل دیگر برای افزایش قیمت سمت تقاضا است گفت: افزايش تقاضاي ناشي از كاهش محدوديت هاي اجتماعي كرونا و بهبود تدريجي فعاليت‌هاي اقتصادي در عرصه‌هاي مختلف فعاليتي و زمستان سرد و طولاني، تقاضاي كلي گاز اروپا در سه ماهه اول سال 2021 به ميزان 7.6 درصد افزايش داد و اين افزايش تقاضاي غيرمعمول منجر به كاهش سطح ذخيره سازي گاز اروپا شده است.

پدیدار عنوان کرد: مصرف گاز در اروپا از 23ميليارد مترمكعب در ماه ژوئن سال جاري تا حدود 55 ميليارد مترمكعب در ماه ژانويه متغير است و در مجموع سالانه حدود 450 ميليارد متر مكعب گاز طبيعي مصرف مي كند و ضرورت تزريق مجدد گاز به اين ذخاير در ماه‌هاي گرم و براي استفاده در ماه‌هاي سرد منجر به افزايش تقاضاي گاز طبيعي و در نتيجه افزايش قيمت گاز شده است .

وی افزود: اگر زمستان سرد و طولاني‌اي در پيش باشد، نبود ذخيره كافي در مخازن ذخيره‌سازي گاز مي‌تواند قيمت‌ها را بيشتر افزايش دهد و احتمالا برخي از صنايع به ويژه در اروپا را مجبور به تعطيلي موقت كند.

رئيس كميسيون انرژي و محيط زيست اتاق تهران عنوان کرد: گرچه گاز طبيعي تنها حدود يك پنجم برق اروپا را تامين مي كند، اما قيمت بالاي گاز موجب دو برابر شدن قيمت برق شده است و با افزايش قيمت گاز طبيعي و برق، مصرف‌كنندگان هزينه بيشتري براي خريد انرژي متحمل مي‌شوند و در نهايت موجب فشار تورمي مي‌شود و از سويي بسته‌شدن نيروگاه‌هاي ذغال سنگي در بريتانيا و كشورهاي ديگر انعطاف‌پذيري در سيستم را كاهش داده است.

به گفته پدیدار، در اين ارتباط مركز مطالعات زنجيره ارزش معتقد است كه با توجه به تداوم تقاضاي ذخيره سازي گاز در اروپا و بازنگري نهاد تنظيم گر انگليس در دامنه نوسان قيمت، مي توان گفت قيمت‌هاي بالاي گاز همچنان در ماههاي آتي تداوم خواهد داشت.

وی گفت: با توجه به سياست‌هاي اروپا درتوسعه انرژي‌هاي تجديدپذير و ماليات بر كربن به نظر مي‌رسد در بلندمدت نيز شاهد نوسان قيمت در بازارهاي گاز در اروپا باشيم و در اين صورت كه افت توليد ميدان‌هاي گازي، سهم واردات گاز به بازارهاي اروپايي به بيش از 60 درصد مي‌رسد و اين موضوع مي‌تواند بر نوسانات قيمت گاز در اروپا بيافزايد.

پدیدار گفت: به هر صورت پايه‌هاي سنتي اقتصاد انرژي دستخوش تغييراتي همچون اينكه نفت يك منبع پايان پذير است، منحني عرضه و تقاضاي نفت داراي شيب ملايم است، وجود سطح بالايي از بي‌كششي قيمت در عرضه و تقاضاي نفت، جريان انرژي از شرق به غرب جهان و نيز اثر ثبات‌بخش اوپك بر بازار جهاني نفت، مولفه‌هاي نوظهور اقتصاد جديد انرژي را مطرح كه بر اثرات اين تحولات بر بازار گاز طبيعي بايد اشاره كرد.

وی تاکید کرد: براساس آخرين مطالعات صورت پذيرفته در سازمان اوپك و در 35سال گذشته جهان حدود يك تریليون بشكه نفت مصرف كرده است كه در همين دوره بيش از يك تریليون بشكه نفت اثبات شده جديد كشف شده و ميزان ذخيره نفتي كه از نظر فني مي‌تواند استخراج شود، در سال 2014 معادل 2.5 برابر سال 1980 است .

وی با بیان اینکه اما در اين زمينه مولفه مهمي ظاهر شده كه بر روند مصرف انرژي‌هاي فسيلي تاثير گذاشته و جهان را بيش از آن كه از پايان نفت نگران كند، از پيامدهاي استفاده از منابع فسيلي انرژي برحذر مي‌كند گفت: نگراني اين است كه اگر همه انرژي فسيلي موجود بخواهد مصرف شود، ميزان 2.8 تريليارد تن CO2 منتشر خواهد شد كه يك تريليارد بيش از حد نهايي لازم براي جلوگيري از گرم شدن كره زمين است كه 60 درصد انتشار گازهاي گلخانه‌اي مربوط به ذغال سنگ است .

وی با اشاره به اینکه ملاحظه مولفه‌هاي تاثيرگذار بر اقتصاد نوين انرژي جهاني مي‌توان اثرات زير را بر بخش گاز طبيعي متصور دانست و اظهار کرد: توجه همه‌جانبه به گاز طبيعي را به دليل كاهش انتشار CO2 در شرايطي كه مولفه زيست‌محيطي به دغدغه مهمي در عرصه بين‌المللي بدل شده است بيشتر مي‌كند.

به گفته وی، كشورهاي صادركننده انرژي با تنوع صادرات انرژي خود نظير نفت‌وگاز طبيعي توانايي بيشتري در كنترل اثرات مالي زيان‌بار نوسان‌هاي قيمت جهاني نفت به دليل ماهيت قراردادهاي گازي به نسبت كشورهاي عرضه كننده صرف نفتي خواهند داشت كه مي توان در آينده نزديك شاهد بود .

پدیدار عنوان کرد: به رغم كاهش تقاضاي نفت در اروپا و تمركز عمده تقاضاي نفتي آينده جهان به آسياي شرقي، بازارهاي گازي اروپا به دليل كاهش توليد داخلي با روند رو به رشدي روبرو بوده و اقتصاد گاز جهاني با تنوع بازار بيشتري روبرو خواهد بود و اين مهم يكي از پارامترهاي اثرگذار در حوزه گاز است .

وی در پایان اظهار کرد:در اين صورت گاز طبيعي مي تواند نقش خود را در اقتصاد انرژي تقويت کرده و در يك نظام عملكردي شيب ملايم عرضه و تقاضا و بي‌كششي نسبت به قيمت نفت را فراهم‌سازي کند و در اين صورت ايران مي‌تواند با تنوع صادرات منابع انرژي خود «نفت و گاز طبيعي»ريسك آسيب‌پذيري مالي كمتري از نوسانات قيمتي را متحمل شده تا بتواند با اتكا به نظام سيستمي نفت‌وگاز استحكام را براي كسب درآمدهاي پايدار با همكاري بخش‌هاي مختلف اقتصادي از جمله بخش خصوصي فراهم‌سازي کند .