علی شفائی
ali.shafaee@jahaneghtesad.com
متناسب بودن حقوق و دستمزد با میزان تخصص، دانش، مسولیت و سابقه و همچنین کافی بودن آن برای تامین حداقل نیازهای خانواده برای تمامی حقوق‌بگیران اعم ازکارگران و کارمندان دارای اهمیت ویژه ای است.‏

به گزارش خبرنگار جهان اقتصاد،‌ عدم امنیت شغلی حاکم بر بازار کار ایران که ریشه در نرخ بیکاری بالا و عدم حمایت‌های قانونی لازم از کارگران دارد، عامل تاثیرگذاری در تعیین حقوق و دستمزد به خصوص برای کارگران است.‏
این روند موجب شده تا حداقل بگیری به موضوعی فراگیر در جامعه کارگری تبدیل شده و کارفرمایان بی‌توجه به توانمندی نیروی کار و هزینه‌هایی که تغییر و تحولات به بنگاه تحمیل می‌کند و همچنین اثرات منفی دستمزد اندک و نگرانی از بیکاری بر بهره‌وری نیروی کار دارد، با شرایط تحمیلی به کارگران، بنگاه‌ها را مدیریت می کنند.‏
یکی از دیگر مواردی که موجبات نارضایتی نیروی کار را فراهم کرده و بر عملکرد مجموعه اثر منفی دارد، تفاوت و تبعیض در پرداخت حقوق و دستمزد است.‏
تفاوت دستمزد از مجموعه‌ای به مجموعه‌ای دیگر و اعمال تبعیض در میان نیروی کار یک واحد و فاصله دریافتی افراد در پست‌های مختلف، اثرات منفی دو چندانی داشته و نارضایتی ایجاد نه تنها موجب کاهش بهره‌وری می‌شود که حتی ممکن است به کم‌کاری، ایجاد اختلال و آسیب‌های جدی دیگری شود که حتی ممکن است به اعتبار مجموعه و یا شهرت برند آسیب بزند.‏
این در حالی است که نتایج یک تحقیق نشان می‌دهد که حقوق و دستمزد بزرگترین دغدغه شاغلان کشور بوده و به دلیل معضلات موجود در تلاش برای پیداکردن کاری بهتر هستند.‏
یکی از سایت‌های تحقیقاتی و استخدامی کشور، ایران تلنت، دومین گزارش سراسری حقوق و دستمزد را برای دومین سال پیاپی منتشر کرد. در این گزارش میزان دستمزدهای رایج کشور در ۲۲ گروه شغلی به تفکیک رده سازمانی و سابقه کار ارائه شده است و علاوه بر اعلام آن میزان دریافتی کارشناسان، متخصصان و مدیران کشور، عوامل اثرگذار بر داشتن دریافتی بالاتر و همچنین برخی نگرانی ها و معضلات شاغلین مورد بررسی قرار گرفته که از این میان می توان به وضعیت مسکن شاغلین اشاره کرد.‏
این گزارش نتیجه ارزیابی دستمزد ماهانه بیش از ۳۶ هزار نفر از جامعه متخصصان و مدیران کشور در اسفند ماه ۱۳۹۳ بوده و هدف آن آگاهی کارفرمایان، مدیران و کارشناسان از میزان حقوق و دستمزدهای رایج در گروههای شغلی مختلف اعلام شده است.‏
‏***حقوق بین ۳٫۵ تا ۹ میلیونی مدیران مالی
در گزارش حقوق و دستمزد ایران این گروه تحقیقاتی، خالص دریافتی در هر گروه شغلی برای سه رده کارشناسی، سرپرستی و مدیریتی ارائه شده و در هر رده شغلی، میزان دریافتی افراد به تفکیک سابقه کار مشخص شده است. اطلاعات ارائه شده در این بخش، متوسط دریافتی در جامعه و همچنین بازه رایج آن را نشان می دهد. به عنوان مثال در اسفند ماه ۱۳۹۳ یک مدیر مالی در تهران با سابقه کاری بین ۷ تا ۱۵ سال، به طور متوسط ماهانه ۳٫۵ میلیون تومان دریافتی داشته که این مبلغ در موارد مختلف بین ۱٫۵ تا ۹ میلیون تومان متغیر بوده است.‏
‏***دریافتی ماهانه متخصصان حسابداری و مالی
دریافتی ماهانه برخی سمت ها بدون در نظر گرفتن سابقه کار، به این شرح است که کارشناسان تا ۳ سال سابقه کار ۷ تا ۲۰ میلیون ریال، ۳ تا ۷ سال ۸ تا ۲۹٫۷ میلیون ریال و ۷ تا ۱۵ سال سابقه کار ۹٫۷ تا ۴۱٫۳ میلیون حقوق دریافت می کنند.‏
در حوزه سرپرستی با تعداد سال سابقه کار مطابق آنچه در بخش کارشناس اشاره شد به ترتیب، ۷ تا ۳۰، ۹ تا ۳۴٫۳ و ۱۱ تا ۴۱٫۳ میلیون ریال حقوق دریافت می کنند و سرپرستان با بیش از ۱۵ سال سابقه کار بین ۱۲٫۲ تا ۶۸٫۱ میلیون ریال حقوق دریافت می‌کنند.‏
در بخش مدیریت نیز بر اساس سابقه کار تا ۳ سال، ۷ تا ۱۵ سال و ۱۵ سال به بالا حقوق پرداختی به ترتیب ۹٫۶ تا ۶۸٫۵،‌ ۱۵ تا ۹۰ و ۲۰٫۱ تا ۱۳۹٫۷ میلیون ریال است.‏
‏***میزان دریافتی ماهانه در سال ۹۳ در تهران
طبق آمار به دست آمده از این ارزیابی شرکت‌ها و سازمانها بر اساس نوع فعالیت و تعداد پرسنل، در سمت‌های مشابه پرداخت‌های متفاوتی دارند که البته این تفاوت در سمت‌های مدیریتی بیشتر مشاهده می‌شود. نتایج حاکی از آن است که دریافتی متخصصان در شرکت‌های فعال در زمینه کالاهای مصرفی (‏FMCG‏)، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، نفت و گاز، مخابراتی و بانک‌ها در سمت‌های مشابه بالاتر از عرف بازار است و این در حالیست که شرکت‌های حسابداری، تولیدی و کامپیوتری کمتر از میزان رایج بازار پرداخت می‌کنند.‏
با توجه به این آمار حقوق دریافتی رده‌ها و سمت‌های شغلی در سال ۹۳ در شهر تهران به این ترتیب بوده است؛‌ میانگین دریافتی مدیرمالی ۳۸ میلیون ریال با بازه رایج دریافتی ۱۲ تا ۱۱۳٫۵ میلیون ریال؛ میانگین دریافتی مهندس عمران ۱۵ میلیون ریال با بازه رایج دریافتی ۷٫۴ تا ۳۰ میلیون ریال؛ میانگین دریافتی کارشناس فروش ۱۲ میلیون ریال با بازه رایج دریافتی ۷ تا ۳۰ میلیون ریال؛ میانگین دریافتی برنامه نویس وب ۱۶ میلیون ریال با بازه رایج دریافتی ۸٫۱ تا ۴۰ میلیون ریال؛ میانگین دریافتی مهندس نفت ۱۶ میلیون ریال میلیون ریال با بازه رایج دریافتی ۹ تا ۵۷٫۶ میلیون ریال؛ میانگین دریافتی مدیر پروژه ۳۳ میلیون ریال میلیون ریال با بازه رایج دریافتی ۱۴ تا ۸۴٫۷ میلیون ریال؛ میانگین دریافتی کارشناس منابع انسانی ۱۴ میلیون ریال با بازه رایج دریافتی ۷٫۷ تا ۳۰ میلیون ریال و میانگین دریافتی مدیر تدارکات ۲۷ میلیون ریال با بازه رایج دریافتی ۱۲ تا ۷۶ میلیون ریال.‏
‏***حقوق و دستمزد بزرگترین دغدغه شاغلان
طبق نتایج به دست آمده، یکی از بزرگترین دغدغه‌های شاغلان در سال ۱۳۹۳ وضعیت حقوق و دستمزد آنها بوده که شامل مواردی چون پایین بودن سطح حقوق، عدم افزایش دریافتی متناسب با افزایش هزینه‌ها و همچنین تأخیر در پرداخت‌ها عنوان شده است. البته آمار و ارقام هم، چنین مواردی را تایید می‌کنند؛ به طوری که علی رغم تورم ۳۵ درصدی اعلام شده در پایان سال ۱۳۹۲، افزایش دریافتی شاغلین در سال گذشته به طور متوسط ۲۵ درصد محاسبه شده که طبیعتاً در خیلی موارد جوابگوی هزینه‌های زندگی نبوده است. لازم به ذکر است که در سال جاری افزایش حقوق اعلام شده توسط مسئولان، با در نظر گرفتن تورم سال گذشته و هم راستا با آن محاسبه شده است.‏
‏***۳۵ درصد دریافتی کارکنان برای اجاره است
با توجه به اینکه وضعیت مسکن شاغلین نقش مهمی در هزینه‌های آنها دارد، در ارزیابی امسال این امر مورد بررسی قرار گرفته است و طبق آمار بیش از یک سوم شاغلین کشور ماهانه اجاره می دهند و به طور متوسط ۳۵ درصد از دریافتی ماهانه خود را بابت اجاره پرداخت می کنند. لازم به ذکر است که این آمار بین خانم ها و آقایان و در رده های شغلی مختلف متفاوت است که جزئیات بیشتر آن در گزارش کامل حقوق و دستمزد آورده شده است.‏
‏***تلاش برای تغییر وضعیت
در نتیجه معضلاتی که شاغلین با آن مواجه هستند جمعیت زیادی از آنان درصدد تغییر وضعیت فعلی خود هستند، به طوری که ۳۷ درصد در جستجوی کاری بهتر در شرکت دیگر هستند که مبین نارضایتی ایشان از شرایط فعلی است و ۲۴ درصد در تلاش برای ارتقا یا تغییر وضعیت کاری خود در شرکت فعلی هستند. ‏
همچنین در این تقسیم بندی ۱۷ درصد عدم تغییر وضعیت فعلی، ۱۳ درصد شروع کسب و کار شخصی، ۸ درصد اقدام برای مهاجرت و یک درصد ادامه تحصیل را در برنامه کاری خود دارند.‏
‏***سطح تحصیلات و شغل
در این ارزیابی تأثیر شاخص هایی چون سطح تحصیلات، نوع دانشگاه، جنسیت، سابقه کار، گروه شغلی، رده سازمانی، فعالیت و سایز شرکت استخدام کننده در میزان دریافتی افراد مورد بررسی قرار گرفته و در میان همه این عوامل، ارتقا در رده شغلی بیشترین تأثیر را در رشد میزان دریافتی افراد نشان می‌دهد. طبق آمار، میانگین دریافتی افراد با سوابق کاری برابر در رده مدیریتی به طور متوسط دو برابر رده کارشناسی در همان واحد است.‏
‏***مقایسه دستمزد کارگران ایرانی با برخی دیگر کشورها
سازمان همکاری اقتصاد و توسعه نموداری را از میزان حداقل درآمد کارگران ۲۷ کشور عضو آن در سال ۲۰۱۳ منتشر کرده است که در این گزارش به مقایسه این اطلاعات با حداقل درآمد کارگران ایرانی خواهیم پرداخت.‏
بر این اساس حداقل درآمد یک کارگر در استرالیا، پس از کسر مالیات، ۹٫۵۴ دلار آمریکا خواهد بود. با در نظر گرفتن نرخ دلار ۳۳۰۰ بازار آزاد، یک کارگر در استرالیا، به ازای هر ساعت کار پس از کسر مالیات ۳۱٫۵ هزار تومان دستمزد دریافت می کند.‏
استرالیا در میان این کشورها از بیشترین میزان حداقل دستمزد برخوردار است.‏
در فهرست ۲۷ کشور عضو ارائه شده، لوگزامبورگ در جایگاه دوم بالاترین میزان حداقل دستمزد به ازای هر ساعت کار قرار دارد.‏
یک کارگر به ازای هر ساعت کار در لوگزامبورگ پس از کسر مالیات، حداقل ۹٫۲۴ دلار معادل ۳۰٫۵ هزار تومان دستمزد دریافت می کند.‏
بلژیک در جایگاه سومین کشور با بالاترین میزان حداقل دستمزد در میان کشورهای تحت بررسی و عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه است.‏
کمترین میزان دستمزد دریافتی کارگران در این کشور پس از کسر مالیات ۸٫۵۷ دلار معادل ۲۸ هزار تومان است.‏
در بررسی سازمان همکاری اقتصاد و توسعه کشور آمریکا در جایگاه ۱۱ بالاترین حداقل دستمزدها قرار دارد. حداقل دستمزد در آمریکا معادل ۷٫۲۵ دلار به ازای هر ساعت کار است که پس از کسر مالیات معادل ۶٫۲۵دلار خالص خواهد بود که برابر با ۲۰ هزار تومان است.‏
در فهرست ارائه شده از سوی این سازمان، کشور مکزیک، لاتویا، و شیلی کمترین میزان حداقل دستمزد را در میان این کشورها داشته‌اند.‏
حداقل دستمزد کارگران در شیلی ۲٫۲۲ دلار پس از کسر مالیات دلار به ازای هر ساعت است که معادل ۷٫۳ هزار تومان می شود.‏
حداقل دستمزد به ازای هر ساعت کار در لاتویا، ۱٫۴۶ دلار ارزیابی شده است که برابر با ۴٫۸ هزار تومان می‌شود.‏
کمترین دستمزد در میان کشورهای مورد بررسی و عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه مربوط به مکزیک است. حداقل دستمزد کارگران در این کشور به ازای هر ساعت کار پس از کسر مالیات ۱٫۰۱ دلار معادل ۳۳۳۳ تومان می‌شود.‏
حداقل حقوق ماهانه یک کارگر در ایران که از سوی وزارت کار تعیین شده است، برابر با ۷۸۰ هزار تومان است.‏
با در نظر گرفتن ۴۴ ساعت کار هفتگی و در نتیجه ۲۲۹۴ ساعت کار سالانه، متوسط ساعت کاری کارگران ۱۹۱ ساعت در ماه می شود.‏
با در نظر گرفتن حقوق ماهانه ۷۸۰ هزار تومان، و متوسط کار ماهانه ۱۹۱ ساعت یک کارگر ایرانی،‌درآمد وی معادل ۴ هزار تومان به ازای هر ساعت کار خواهد بود. که تنها در سطحی کمی بالاتر از کشور مکزیک قرار دارد.‏
بر اساس این گزارش، در ایران مقدار زیادی یارانه پنهان وجود دارد که برای سنجش  و ارزیابی دقیق میزان دریافتی کارگران ایرانی و خارجی نرخ برابری قدرت خرید باید محاسبه شود.‏