دکتر روح اله کهن هوش نژاد-تحلیلگر اقتصاد انرژی-در میان همه پیامدهای بالفعل و بالقوه فناوری زنجیره بلوکی یا بلاک چین برای بخش های مختلف اقتصاد از جمله بخش انرژی، مصرف انرژی رمزارزها بویژه بیت کوین، توجه همگان را به خود جلب کرده است. اخیرا در کشور نیز چندین فارم یا مزرعه تولید رمزارز یا ارز دیجیتال به دلیل مصرف زیاد انرژی برق تعطیل و بعضاً پلمپ شده اند.
در سطح جهانی، زمانی که قیمت بیت کوین در سال ۲۰۱۷ سر به فلک کشید و از ۹۰۰ به ۲۰٫۰۰۰ دلار رسید، نگاه ها به پیامدهای این رمزارز برای بخش انرژی و محیط زیست معطوف گردید. مقالات و گزارش های متعددی در این خصوص منتشر شد؛ برخی از گزارش ها حاکی از آن بود که شبکه بیت کوین به اندازه کشورهای با اندازه متوسط، برق مصرف می کند و این میزان در سال ۲۰۱۹ برابر با مصرف ایالات متحده و در سال ۲۰۲۰ برابر با مصرف کل دنیا خواهد شد.
اما بیت کوین چرا برق مصرف می کند؟ برای درک چرایی و چگونگی مصرف برق توسط بیت کوین، باید ابتدا نگاهی به فناوری پایه آن یعنی بلاک چین بیاندازیم. بلاک چین به زبان ساده، راه جدیدی برای انجام و ثبت تراکنش های مختلف مانند ارسال پول است. در حالت سنتی، یک مقام رسمی مرکزی مانند بانک تراکنش ها را ثبت و تأیید می کند. بلاک چین این قدرت مرکزی و دفاتر آن را حذف می کند و به جای آن دفتری دارد که در میان شبکه ای از رایانه ها که نرم افزار خاص بلاک چین در آنها کار می کند، توزیع شده و اعتبار آن تأیید می شود.
با حذف مقام یا قدرت رسمی مرکزی و مورد اعتماد، بلاک چین به یک سازوکار اجماع نیاز دارد تا بتواند اعتماد را در سرتاسر شبکه بوجود آورد. در مورد بیت کوین، این اجماع از طریق روشی به نام اثبات کار به دست می آید که در آن کامپیوترهای شبکه یا همان ماینرها (استخراج کننده ارز دیجیتال)، با یکدیگر برای حل یک معمای پیچیده ریاضی رقابت می کنند. هر حدسی که یک ماینر برای حل معما انجام می دهد، "هش" نام دارد. به محض حل شدن معما، آخرین بلوک تراکنش ها مورد تأیید قرار گرفته و به زنجیره تراکنش ها افزوده می شود. ماینری که نخست به جواب معما برسد، بیت کوین های جدید و هزینه های پرداختی برای تراکنش های شبکه را به عنوان جایره دریافت می کند. به میزان سرعتی که یک ماینر موفق به حل هش می‌شود، نرخ یا قدرت هش گفته می شود. بنابراین، انرژی مصرفی بیت کوین صرف رقابت فزاینده کامپیوترها در فرآیند اثبات کار می گردد. البته زیرساخت های غیر آی تی مانند روشنایی و خنک کننده سیستم نیز برق مصرف می کنند.
تنوع روش های محاسبه، محدود بودن دسترسی به داده ها و شرایط بسیار متغیر صنعت رمزارزها مثل نوع سخت افزار مورد استفاده و هزینه برق و میزان خنک سازی مورد نیاز، برآورد میزان مصرف انرژی بیت کوین را دشوار ساخته است. برآوردهای مختلف از مصرف سالانه برق بیت کوین بین ۲۰ تا ۸۰ تراوات ساعت (هزار میلیارد وات ساعت) معادل یک تا سه صدم درصد مصرف جهانی برق متغیر است.
این میزان در مقایسه با مصرف برق در فناوری های نوظهوری همچون خودروهای برقی (۵۸ تراوات درسال ۲۰۱۸) بالاست اما در مقایسه با مصرف نهایی برای انواع خنک سازی خانگی و صنعتی (۲۰۲۰ تراوات در سال ۲۰۱۶) بسیار کم است. درحال حاضر حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد بیت کوین دنیا در چین تولید می-شود که بیش از دو سوم برق مصرفی آن از زغال سنگ تولید می شود.
همانطور که گفته شد، برخی پیش بینی ها در سال ۲۰۱۷ از مصرف کل انرژی دنیا تا سال ۲۰۲۰ توسط بیت کوین خبر دادند. این قبیل پیش بینی ها پیشتر درخصوص مصرف انرژی اینترنت نیز صورت گرفته بود؛ نشریه فوربس در سال ۱۹۹۹ در مقاله ای پیش بینی کرده بود طی یک دهه آتی، نیمی از برق تولید جهان توسط اقتصاد دیجیتالی اینترنتی مصرف خواهد شد.
چشم انداز مصرف انرژی توسط بیت کوین بسته به بهبود کارایی سخت افزارها، قیمت بیت کوین و محدودیت-های مقرراتی روی مسأله ماینینگ و استخراج بسیار متغیر خواهد بود.
لازم به ذکر است که بیت کوین تنها یکی از رمزارزهای مبتنی بر فناوری بلاک چین است و ارزهای دیجیتال متعدد دیگری نیز وجود دارند. اتریوم دومین رمزارز بزرگ از لحاظ ارزش بازار است که تراکنش های آن دو برابر بیت کوین بوده لکن مصرف برق آن یک سوم برق مصرفی بیت کوین است.
به نظر می رسد مصرف انرژی توسط بیت کوین و بلاک چین تنها بخشی از داستان بلاک چین و انرژی است و باتوجه به ابعاد و تأثیرات گسترده بلاک چین، این داستان همچنان ادامه دارد.
