امروزه در دنیا در کنار کتاب‌خوانی کاغذی، کتاب‌خوانی دیجیتال هم رونق گرفته است. همچنین شبکه‏‎های اجتماعی به فضایی برای ترویج کتا‌ب‌خوانی تبدیل شده‏اند و کتابخانه‏‎های دنیا با ایجاد شبکه‎های اجتماعی برای علاقه‎‏مندان در حال وارد کردن کتاب به این شبکه‏‎ها هستند.

اما آیا ما هم در کتابخانه‏‎های کشور توانسته‎‏ایم از این فضا برای ترویج کتاب‌خوانی بهره ببریم؟

ایسنا میزبان نشست «راهکارهای افزایش کتاب‌خوانی از طریق شبکه‌های اجتماعی» (بررسی تجربه‌های موفق) بود که توسط سازمان انتشارات جهاددانشگاهی برگزار شد.

در این نشست، کارشناسان حوزه دانش‎شناسی و کتابداری بر اهمیت استفاده از شبکه‎های اجتماعی برای ترویج کتاب‌خوانی و لزوم آموزش و فرهنگ‎سازی برای استفاده مفید از این شبکه‏ها تاکید کردند.

به گزارش خبرنگار ایسنا، صدیقه محمداسماعیل، عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات و دانش‎شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، با اشاره به اهمیت شکل‌گیری جامعه اطلاعاتی گفت: ما امروز در جامعه اطلاعاتی به سر می‌بریم. در جامعه اطلاعاتی همه ابعاد حول محور اطلاعات و شیوه‌های انتقال اطلاعات متمرکز است. برای ترویج کتاب‌خوانی از راه شبکه‏‎های اجتماعی هم باید بر محمل‏هایی متمرکز شویم که به سرعت دادن و آسان‏تر کردن این عادت کمک کنند. طبیعتا شبکه‎های اجتماعی، رسانه‎های اجتماعی و نشر الکترونیک در این زمینه موثر است. حرکت به سوی دانش‏محوری و داشتن شرکت‌های دانش‌بنیان و دانایی‎محور اهمیت دارد که در سخنان مقام معظم رهبری هم هست.

امیررضا اصنافی، مدیر گروه آموزشی علم اطلاعات و دانش‎شناسی و رییس کتابخانه دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی، هم با اشاره به اهمیت اطلاعات گفت: ما در جامعه‎ای زندگی می‌‏کنیم که با چالش نبود توجه به اطلاعات مواجه هستیم و بخش بزرگی از جامعه اهمیت اطلاعات را درک نکرده‎اند. اطلاعات به معنای آگاه بودن است. در دوره‎ای رقابت کشورها بر اساس محصولاتی بود که تولید می‌کردند. اما در عصر حاضر اطلاعات به عنوان کالا مطرح است و این کالا کمتر دچار کهنگی می‌شود. هرقدر از این اطلاعات بیشتر استفاده شود، اطلاعات وارد چرخه‎ای می‏شود که بیشتر مورد استفاده قرار می‏‏‏‎گیرد.

او افزود: وقتی می‌بینیم اطلاعات چقدر حائز اهمیت است، باید به این توجه کنیم که مساله اساسی ما فقط کتاب نخواندن نیست، کتاب تنها محملی برای اطلاعات است. مساله اساسی ما بی‌توجهی به اطلاعات و نبود درک اهمیت اطلاعات است. ما باید نیاز اطلاعات خود را درک کنیم. شاید ما عادت نداریم فکر کنیم این موضوع در جامعه پیامدهای فکری و اخلاقی دارد که بعدا خودش را نشان می‎دهد؛ کتاب خواندن هم بخشی از این احساس است. در بحث از کتاب خواندن باید به این بپردازیم که کتاب‌خوانی چه فایده‎ای دارد. اگر جامعه‏ای کتاب‌خوان باشد و در بعد وسیع‎تر اهمیت اطلاعات را بداند و راه‎های کسب اطلاعات را بداند، هر کدام از این افراد در جامعه تاثیر مثبت دارند. قرار نیست اطلاعات فقط روی کاغذ باشد، بخشی از داده‎ها قابل دیدن و شنیدن هستند و در بخش‎های مختلف قابل استفاده‌اند.

در ادامه، صدیقه محمداسماعیل درباره چگونگی بهره گرفتن کتابخانه‏‎ها از امکانات شبکه‏‌های اجتماعی گفت: کتاب ‌خواندن از نظر من جزو نیازهای اولیه است، انسان‏های اولیه انتقال اطلاعات را جزو نیازهای اولیه خود دیده و برای آن راه حل‎هایی ایجاد کرده‌اند، در حال حاضر هم انسان به دنبال پاسخ‏گویی به این نیاز است و آن را از روش‎های گوناگون دنبال می‎کند.

این کارشناس افزود: ما الآن از سویی با شرایط تحریم اطلاعاتی و از سوی دیگر با سونامی اطلاعاتی مواجهیم. در این شرایط که ما نیاز به تشخیص سره از ناسره داریم، به یک نظام فیلترینگ نیاز داریم که اطلاعات را بهنگام‏تر و با ارزش افزوده بیشتر در اختیار مخاطب قرار بدهد. رسانه‏‎های اجتماعی هم تعاریف متفاوتی دارند؛ در واقع این رسانه‌ها به مخاطبان خود امکان اشتراک محتوا می‏دهند و برای جمع زیادی امکان تولید محتوا و جابه‌‏جایی آن را می‎دهند. اکنون وظیفه ما شناسایی جنبه‎های مثبت این رسانه‏‏‏‎ها و استفاده از آن‎هاست. این‌جاست که ما می‎توانیم بهترین بهره را از شبکه‎های اجتماعی ببریم و علایق و سلایق مخاطبان را تشخیص دهیم و در این عرصه موفق باشیم.

در ادامه، اصنافی درباره این موضوع که چقدر رسانه‏های اجتماعی می‌توانند تهدید برای مطالعه باشند، گفت: اطلاعات به تنهایی کافی نیست. اگر هر کدام از ما دانشی را که داریم بسط ندهیم این اطلاعات فایده ندارد. ما در کنار اطلاعات به ارتباطات نیاز داریم. اطلاعات در عصر حاضر پدیده‏ای است که با همراهی با ارتباطات امکانات فراوانی را برای ما ایجاد کرده است. مخاطبان با استفاده از رسانه‏های اجتماعی گفته‏اند که نمی‌خواهند تنها مخاطب باشند و می‌خواهند تولیدکننده مخاطب هم باشند.

او ادامه داد: اما چالشی که رسانه‏های اجتماعی می‎توانند داشته باشند به آموزش و درک ما از این رسانه‎ها بازمی‌گردد. اگر ما بخواهیم به جنبه مثبت نگاه کنیم می‌توانیم بگوییم این رسانه‌ها تاثیرات مثبتی هم می‌توانند داشته باشند. به هر حال استفاده از این رسانه‏ها امکانات سوءرفتارهایی را فراهم می‌کنند و این بستگی به هر آدم دارد.

اصنافی نیز درباره نقش کتابخانه‌های الکترونیک در مطالعه گفت: این‌ها وسیله‏ای هستند برای مخاطبان، خصوصا آن‏هایی که با رسانه‎‏های نو انس و الفت دارند. نسل جدید، نسلی هستند که با اینترنت بزرگ شده‎اند و ما باید این نسل را بشناسیم و با تغییرات آن‏ها، زمینه را برای این نسل فراهم کنیم و از آن‎ها عقب نمانیم. بعضی از شبکه‏ها و کامیونیتی‏‎هایی در شبکه‎های اجتماعی هستند که مربوط به کتاب هستند؛ مانند the book lovers، good readers، library think و غیره. این شبکه‎ها در محیط‎های بین‌المللی این امکان را فراهم کرده که افراد تجربه‏های کتاب‌خوانی خود را به اشتراک بگذارند. در ایران هم ما سایت booki.ir را داریم که از سوی نهاد کتابخانه‏های عمومی ایجاد شده است.