فریده خدادادی-اقتصاد اکولوژیکی مفهوم جدیدی است که برای یکپارچهسازی سیستمهای طبیعی زمین، ارزشهای انسانی و سلامت و رفاه انسان است و فعالیتهای اقتصادی انسان و اکوسیستم در طول زمان و محیط را مورد بررسی همزمان قرار میدهد.
به گزارش جهان اقتصاد؛ اقتصاد مصرفی و اقتصاد اکولوژیکی مفاهیمی است که باید به آن توجه کرد. اقتصاد مصرفی باعث آلودگی محیط زیست میشود اما هزینههای غیر مستقیم و پنهان ناشی از این آلودگی در محاسبات آورده نمیشود و بهره وری را فقط بر اساس میزان درآمد و هزینههای مستقیم قابل سنجش آن محاسبه میکنند. هدف از اقتصاد اکولوژیکی، آن است که با یک درک علمی عمیق تر از ارتباطات پیچیده بین انسان و سیستمهای طبیعی، سیاستهای توسعه پایدار تولید و بسط داده شود و توزیع عادلانه منابع هم بین گروهها و نسلهای انسان و هم بین انسان و سایر گونهها صورت پذیرد. حال باید دید
مزایا و معایب هرکدام از اقتصادهای مذکور چیست؟ ارتباط این اقتصادها با منابع سرزمینی همچون آب و خاک چیست؟ آیا اقتصاد اکولوژیکی میتواند باعث صیانت واقعی از طبیعت شود؟ آیا با اقتصاد چرخشی ( تولید، مصرف و بازیافت) میتوانیم به هدف خود برسیم؟ آیا تکنولوژی میتواند در آینده به کمک بشر آمده و بدون کاهش در رشد اقتصادی، محیط زیست و اکوسیستم را با هر میزان تولید و سطح رفاه را که بشر خواهان آن باشد تطبیق دهد؟ آیا میتوان رشد اقتصادی ثابت و پایدار را بدون صدمه به اکوسیستم حفظ کرد؟ اینها سوالاتی است که ذهن بشر را مشغول کرده است و علی قنادی اسلامی، کارشناس آب و انرژی با خبرنگار جهان اقتصاد در این زمینه به گفتگو پرداخته است که در ادامه می خوانید.
آیا اقتصاد اکولوژیکی در آینده میتواند جانشین اقتصاد مصرفی فعلی گردد؟
این کارشناس آب و انرژی عنوان کرد: مهم ترین چالش در اقتصاد این است که انسان میخواهد خواستههای نامحدود بشر را در دنیایی با منابع محدود به مرحله ظهور برساند، برای همین کار دو مفهوم یا واژه به نامهای راندمان و بهره وری را برای گذر از این چالش بزرگ و برای جبران محدودیت منابع طبیعی از سالیان گذشته وارد ادبیات اقتصادی کرده و به کار گرفته است اما اخیرا مفهوم جدیدی از اقتصاد به نام اقتصاد اکولوژیکی، مدت زمانی است که به دلیل تغییرات اقلیمی و اثرات زیان بار مصرف زیاد منابع وارد ادبیات اقتصادی شده است.
وی گفت:در اقتصاد اکولوژیکی تمامی بخشهای زمین به هم وابسته هستند و هر تغییری در هر قسمتی از کره زمین میتواند باعث تغییراتی در قسمتهای دیگر شود. ( شبیه اثر پروانه ای)
قنادی اسلامی بیان کرد: تغییرات اقلیمی خود معلول یک علت اصلی است و آن انتشار گازهای گلخانهای به دلیل مدل سیستم اقتصادی موجود در دنیاست که بر پایه مصرف استوار است چرا که مصرف بیشتر باعث تولید بیشتر میشود.
وی افزود: کشورهای صنعتی در پی رشد بیشتر تولید ناخالص داخلی خود هستند که این باعث استفاده بیشتر از توان اکولوژیکی کشورهای خود و یا کشورهای دیگر میشود که انتشار بیشتر گازهای گلخانهای را به دنبال دارد. بسیاری از دانشمندان اعتقاد دارند که اگر بشر به همین سیکل معیوب ،حتی با در نظر گرفتن بازیافت پس از مصرف ادامه دهد، باز نمیتوانیم بگوییم در مسیرتوسعه پایدار هستیم زیرا اقتصاد برپایه مصرف، رشد سالیانه بیشتری هر ساله طلب میکند .
کارشناس آب و انرژی گفت: در نظامهای اقتصاد مصرفی، جهت رسیدن به رفاه ظاهری بالاتر، همواره درصدد افزایش تولید ناخالص داخلی بیشتر و درنتیجه مصرف بیشتر هستند. این مدل از اقتصاد که در صد سال گذشته به صورت گسترده ای در همه کشورها به عنوان یک مدل موفق معرفی شده است با مشکلات بزرگی در خصوص رابطه اش با محیط و انسان مواجه شده است.در مدل اقتصاد بر پایه مصرف، به هر سرمایه طبیعی فقط به دید مواد اولیه ای که قرار است در خدمت تولید کالا باشد نگاه میکند.
قنادی اسلامی بیان کرد: از گذشته تا حال و آینده، حفظ گونه بشر و سایر موجودات، همواره وابسته به طبیعت و اکوسیستم ( محیط زیست ) بوده و خواهد بود. متاسفانه وضعیت چالش ایجاد شده در دنیای امروز به گونه ای است که ممکن است، عوامل تهدید کننده محیط زیست و اکوسیستم ( همچون گرمایش جهانی و تولید گازهای گلخانه ای) توسط برخی کشورها در بخشهایی از دنیا ایجاد شود اما برای بخشهای دیگری از دنیا و شاید حتی نسلهایی از آیندگان تاثیرات مخرب آن هویدا شود که شاید قربانیان آن هیچ نقشی در آن نداشته باشند.
وی افزود: در اقتصاد اکولوژیکی برخلاف اقتصاد مصرفی، مناطق مختلف کره زمین به صورت جزیره ای دیده نمیشوند. در اقتصاد مصرفی فقط نسبت به آلودگی هوا و آب حساس هستند چون باعث سرایت این آلودگی به مناطق دیگر دنیا میشوند همچون گازهای گلخانه ای و آلودگی های نفتی در دریاها اما هنگام پرداخت به بحث اقتصاد اکولوژیکی حتی نسبت به فرونشست زمین هم اهمیت داده میشود. در این مدل اقتصاد، مثلا دیگر مرز بین کشورها برای تصاحب حق آبه بیشتر از یک رودخانه مرزی معنی ندارد. پس از فروپاشی شوروی سابق بر سر آب بین چند کشور قرقیزستان، ازبکستان، تاجیکتسان و قزاقستان درگیریهایی ایجاد شد زیرا مدل اقتصاد فعلی بر مبنای تولید بیشتر و مصرف بیشتر است.
وی گفت: در مدل اقتصاد اکولوژیکی، بسیاری از منابع طبیعی را نمیتوان با ارزش دلاری آن سنجید. در مدل اقتصاد مصرفی، علی رغم اینکه باعث آلودگی محیط زیست میشود اما هزینههای غیر مستقیم و پنهان ناشی از این آلودگی در محاسبات آورده نمیشود و بهره وری را فقط بر اساس میزان درآمد و هزینههای مستقیم قابل سنجش آن محاسبه میکنند در حالی که برای آلودگی هزینه ای به صورت دلاری نمیتوان قائل شد و در مواردی اصلا قابل جبران نیست زیرا این هزینهها میتواند توسط افراد دیگری مثلا با به خطر افتادن سلامتی آنها و کاهش لذت بردن از محیط طبیعی و نشاط آنها پرداخت شود.
به گفته این کارشناس حوزه آب و انرژی، در اقتصاد مصرفی، فقط نوع بشر معیار و ملاک قرار میگیرد و سایر موجودات ارزش قابل اندازه گیری ندارند. این یکی از ایرادهای بزرگ اقتصاد بر پایه مصرف است.
قنادی اسلامی بیان کرد: دمای کره زمین پس از دوران صنعتی شدن در پی فعالیتهای گسترده بشر با افزایش حجم زیادی از گازهای گلخانهای افزایش چشمگیری یافت. این افزایش دما میتواند وضعیت را به حالت غیر قابل بازگشت برساند و به همین دلیل طبق توافقنامه پاریس نباید این افزایش دما از حد معینی فراتر رود. برای این کار باید جلوی افزایش میزان انتشار گازهای گلخانهای را گرفت اما این که بشر بتواند میزان انتشار گازهای گلخانه ای را مطابق موافقت نامه پاریس یا مطابق اجلاس گلاسکو تا سال 2030 به حد معینی برساند و یا تا سال 2050 به خالص صفر برساند در هاله ای از ابهام است.
وی افزود: حتی با فرض استفاده کامل از انرژیهای تجدید پذیر و حذف سوختهای فسیلی، اگر اقتصاد دنیا بر پایه مصرف گرایی باشد، باز در عرصههای دیگر اکوسیستم همچون خاک به دلیل برداشت فلزات خاص برای کاربردهای مختلف از جمله باتری اتومبیل، آب و غیره با بن بست روبرو میشویم؛ اگرچه بازیافت بخش کوچکی از اقتصاد اکولوژیکی است اما بازیافت هیچ کالایی امروزه در عمل با فرض دسترسی به تکنولوژیهای روز دنیا هم نمیتواند صد درصد باشد و این یکی از اصلیترین ایرادهای اقتصاد مصرفی- چرخشی است.
این کارشناس آب و انرژی تاکید کرد: در اقتصاد اکولوژیکی باید رشد اقتصادی به حدی برسد که با توان اکولوژیکی زمین تناسب داشته باشد. در غیر این صورت تمدن بشری در دنیا با فروپاشی مواجه خواهد شد. البته یادمان باشد که این نوع مدلهای اقتصادی، جنبه علمی دارند که از ارقام و دادههای علمی نشات میگیرند اما متاسفانه بشر تا مشکلات را به صورت فاجعههای جهانی تجربه نکند، دست به دگرگونیهای اساسی در مدلهای زندگی خود نمیزند نمونه بارز آن تغییرات اساسی در ساختمان سازی پس از زلزله های بزرگ است.
به گفته قنادی اسلامی، حفظ محیط زیست و سلامت بشر باید جزیی از مطالبه عمومی مردم دنیا باشد و سیاستمداران دنیا همیشه به رای مردم نیاز دارند و از این فرصت میتوان استفاده کرد. به نظر میرسد که تفکر و نگرش بشر نسبت به رشد اقتصادی و کلا مقوله اقتصاد باید تغییر اساسی یابد.
-
دیدگاهی برای این نوشته ثبت نشده است.
-
افزودن دیدگاه