چالش «جهان اقتصاد» بر سر قانون چک و اهلیت دارندگان دسته چک در گفتگو با کارشناس ارشد بانکی

آبروی از دست رفته چک «چگونه» بر می‌گردد؟

آبروی چک زمانی باز خواهد گشت که دارنده چک بتواند به تاریخ روز آنرا صادر کرده و از دریافت موجودی آن در لحظه اطمینان داشت. به باور هاشمی تا زمانیکه قانونگرایی جایگزین قانون گریزی نشود و هر شخصی با اسم ها و ماهیت های وابسته به خود قادر به دریافت دسته چک باشد نمی توان گفت آبروی چک بازگردانده می شود.

رضا امامی 

گروه نهاد های مالی

Rezaemami68@yahoo.com

سه شنبه هفته گذشته سامانه چکاوک (سامانه مبادله الکترونیک چک) در مراسمی با حضور رئیس کل بانک مرکزی، معاون اول رئیس جمهور و مدیران عامل بانک‌ها به بهره‌برداری رسید. بر اساس این سامانه کسانی که حسابهای متعددی در داخل یک شعبه یا یک بانک مشخص دارند به یک حساب در یک بانک تبدیل می شود و فرد با داشتن یک دسته چک از آن بانک می‌تواند در کشور فعالیت کند.

همزمان با راه اندازی سامانه چکاوک سید محمود احمدی دبیر کل بانک مرکزی در یک برنامه تلویزیونی با بیان اینکه وجود 5 تا 7 میلیون چک برگشتی در سال زیبنده کشور نیست مدعی شده که « مقررات حاکم موجب از دست رفتن آبرو ، اقتدار و ارزش چک شده» و این موضوع یکی از « عوامل افزایش چک های برگشتی است».

وی با بیان اینکه کسی که چک برگشتی دارد مجدد می تواند حساب باز کند و امکان نظارت بر تعدد این حسابها نیست از روند افزایشی چک های برگشتی در 10 سال اخیر سخن گفته است. به گفته وی در این شرایط طبیعی است که این اتفاق رخ دهد و ممکن باشد یک فرد در شبکه بانکی تا چند صد حساب داشته باشد.

این اظهارات در حالی است که یک کارشناس ارشد بانکی در گفتگو با خبرنگار جهان اقتصاد با تاکید بر لزوم رعایت قانون چک به عنوان تنها مانع افزایش چک های برگشتی در کشور می گوید: آبروی چک زمانی بازخواهد گشت که بتوان چک را به تاریخ روز صادر شود. متاسفانه با وجود تاکید قانون چک اما آنچه در نظام پولی کشور به غلط عرف شده صدور چک های مدت دار می باشد که در دنیا بی معنی است.

ایرج هاشمی با بیان اینکه صدور دسته چک های بدون پشتوانه در سال های اخیر عامل اصلی بر باد رفتن آبروی چک در اقتصاد ایران شده ، گفته است: درایران خرید دین یا دیسکانت چک از نظر شرعی مجاز نیست اما در غرب به عنوان قانون و عرف حتی برای گشایش اعتبار اسنادی و یوزانس موضوعی پذیرفته شده است. چک به دلیل برخورداری از پشتوانه قانونی همواره با چارچوب و ضوابط مقرراتی روبرو است که در صورت عدول از آنها می توان از طریق قوای قهریه اقامه دعوا نمود.

وی در ادامه افزود: بازگرداندن آبروی چک در حال حاضر به دلیل نبود اراده قوی برای نظارت بر شبکه بانکی اندکی با واقعیت های امروز بازار پولی و بانکی در تناقض می شود چرا که نحوه تشخیص اهلیت متقاضی دریافت دسته چک و همچنین مرجع استعلام آن معلوم نیست . باید از متولیان بازار پولی و بانکی کشور پرسید ابزار بازگرداندن آبروی چک در حال حاضر چیست و اینکه آیا اهلیت داندگان دسته چک به مجموعه خاصی از اشخاص که ادعای امین بودن در بازار را دارند منتهی می شود و یا اینکه با چشم پوشی نسبت به عملکرد بدهکارانی که با همین ادعا در معوقه شدن میلیاردی مطالبات بانک ها از طریق صدور چک های بدون پشتوانه مقصر بوده اند بانک مرکزی می خواهد از این پس با رسم خط و نشانی جدید اهلیت دارندگان دسته چک را مشخص کند؟ سوال اینجاست که آیا چک بانکی تضمین شده هم برای مشتری در شعبات بانکی صادر خواهد شد؟

این مشاور بانکی و سرمایه گذاری کشور کاهش حجم فیزیکی اسکناس با جایگزین شدن چک در معاملات را از فواید این اقدام اعلام کرد و افزود: در حال حاضر تمامی کارت های اعتباری یا عابر بانک ها به دلیل اتصال به یک حساب جاری همواره ارایه دهنده آخرین مانده موجودی به مشتری است اما برای دسته چک ارایه چنین خدماتی همچون عابر بانک میسر نیست.از اینرو آبروی چک زمانی باز خواهد گشت که دارنده چک بتواند به تاریخ روز آنرا صادر کرده و از دریافت موجودی آن در لحظه اطمینان داشت. به باور هاشمی تا زمانیکه قانونگرایی جایگزین قانون گریزی نشود و هر شخصی با اسم ها و ماهیت های وابسته به خود قادر به دریافت دسته چک باشد نمی توان گفت آبروی چک بازگردانده می شود.

قدر مسلم احیای جایگاه چک با صدور بدون پشتوانه دسته چک برای هر شخصی و نامعلوم بودن نحوه شناسایی اهلیت آن به دور باطلی می انجامد بر بی آبرویی بیشتر چک خواهد انجامید. وقتی شخصی که بر مبنای همین چک ها از بانک وام میلیاردی گرفته و آنرا پس نمی دهد و در عین حال وثایق وی کفایت مطالبات معوق بانک را نمی دهد چگونه می تواند دوباره از دسته چک برخوردار شود؟ از طرفی دلیل پر شدن زندان ها از جرایم مالی چیست و چرا چک نمی تواند جایگاه خود را دریابد؟

با وجود این اظهار نظر دبیر کل بانک مرکزی اما معتقد است هم اکنون در سامانه چکاوک به ذینفع چک این امکان داده می شود که با ارسال اطلاعاتی به سامانه بتواند اطلاعات اولیه دارنده چک را دریافت کند و می تواند مطمئن شود که این فرد چک برگشتی دارد یا نه. بر اساس این سامانه کسانی که حسابهای متعددی در داخل یک شعبه یا یک بانک مشخص دارند به یک حساب در یک بانک تبدیل می شود و فرد با داشتن یک دسته چک از آن بانک می‌تواند در کشور فعالیت کند.

احمدی افزود: در گام بعدی سامانه چکاوک ارتباط مردم را با شعب بانک‌ها قطع می کنیم به این ترتیب که شخص متقاضی دریافت دسته چک دیگر داخل شعبه نخواهد رفت و از طریق سامانه و غیر حضوری تقاضای چک می‌کند. تقاضای این فرد داخل بانک مرکزی بررسی می شود و پس از اینکه مشخص شد این فرد حقیقی و حقوقی چک برگشتی ندارد به بانک مربوط تائیدیه داده می‌شود و در سامانه متمرکز ، چک متحدالشکلی که فقط لوگو و نشان بانک آن متفاوت است صادر و دسته چک از طریق پست به منزل فرد ارسال می شود. احمدی با بیان اینکه در گام بعدی اجرای سامانه چکاوک محدودیت‌های پرداخت الکترونیکی در مبالغ بسیار سنگین اعمال خواهد شد اطمینان داده که با این گونه اقدامات آبروی از دست رفته چک باز خواهد گشت.

به گزارش جهان اقتصاد با وجود اطمینان خاطری دبیر کل بانک مرکزی برای بازگرداندن آبروی از دست رفته چک اما ایرج هاشمی کارشناس بانکی به جهان اقتصاد گفته است: بهتین راهکار برای بازگرداندن ابروی چک اجرای صحیح قانون چک می باشد. بهتر است دسته چک برای اشخاصی صادر شود که از حساب جاری واقعی با پشتوانه بالا برخوردارند و برای اشخاصی که در کوتاه مدت حسابی را باز می کنند این اقدام صورت نگیرد. در این زمینه بررسی گردش واقعی حساب برایی اطمینان از صدو.ر چک ضروری است.

صدور دسته چک برای یک کارمند به دلیل گردش حساب وی شاید با خطر کمتری در برگشت خوردن چک مواجه باشد چرا که به تناسب حقوق دریافتی و مخارج خود اقدام به صدور چک می کند و در صورت برگشت خوردن تمام توان خود را برای پاس شدن آن به دلیل در خطر بودن آبرو بکار می بندد اما شخصی که به یک لحظه به صدور چک 5 میلیارد تومانی اقدام می کند برای بانک باید با اغماض روبرو نشود.