رویا ایلکا
در شماره قبلی خواندیم که فرشاد مومنی در همایش چشمانداز اقتصاد ایران در سال ۹۶ که در موسسه دین و اقتصاد برگزار شد با بیان اینکه اگر از منظر توسعه به بودجه نگاه کنیم بودجه تجلیگاه رابطه دولت و ملت و حقوق متقابل میان آن هاست که مسائل بنیادین آن میزان شفافیت و صداقت درارقام آن است،گفت:اگر از این زاویه نگاه کنیم حتی طرز نگاههای ما به بودجه از منظر خرد هم تحت تاثیر قرار میگیرد.
فرشاد مومنی در ادامه این همایش گفت: به طور مثال در سطح خرد ممکن است هر فردی با هر انگیزهای از استخدام افراد در بدنه دولت سودی ببرد که اگر محاسبات مبتنی بر فساد در آن نباشد این فرد احساس ثواب نیز خواهد کرد اما اگر از منظر مطالعات سطح توسعه برایشان توضیح داده شود که هرفردی به استخدام دولت در میآید به طور متوسط تا ۶۴ سال دولت از کانال منابع بیننسلی که متعلق به این نسل و نسلهای آتی است به یک فرد متعهد میشود بنابراین با تغییر نگاه به سمت مطالعات سطح توسعه حتی زوایای نگاه ما به استخدام و گزینش افراد نیز تحت تاثیر قرار میگیرد.
وی با بیان اینکه از زوایه ملاحظات سطح توسعه ممکن است به این ماجرای دستاوردهای خیلی بزرگ دولت فعلی که در یک دوره کمتر از ۴ سال بدون کمک از خارجیها توانستند تولید نفت خام را به بیش از دو برابر افزایش دهند، گفت: باید از خودمان این سوال را بپرسیم که با این ذخیره دانایی ارزشمند این همه تمایل برای جذب سرمایه خارجی چه دلیلی دارد آن هم برای کشوری که در ۵۰ ساله اخیر به هیچوجه نیاز خارجی تنگنای آن نبوده است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه قرارداهای قبلی که واقعا به طرزوحشتناکی این ذخیرههای دانش و تجربه داخلی را تحقیر میکردند، گفت: از منظر رابطه پایداری نظام مالی در چهارچوب اتکای به خام فروشی باید به این مسأله نگاه کنیم و بدانیم که این ماجرا تداوم ندارد و راجع به این مسأله هم فکر اساسی داشته باشیم.
این اقتصاددان افزود: یکی دیگر از مسائلی بسیار حیاتی که به نظر من تبدیل به قفلی تاریخی شده این است که در ماجرای بودجه بهجای اینکه ماموریتهای سطح توسعه، سطح خرد و کلان بودجه را مورد توجه قراردهیم حتی یک آگاهی حداقلی در سطح خرد هم نداریم و کل بودجه تبدیل به یک رابطه حسابداری شده است که درآن قیمت ارز و میزان صادرات و قیمت نفت مهم است و همه رفتارهای مالی دولت براین اساس شکل گرفته است.
وی ادامه داد: به دلیل این طرز برخورد با درآمدهای نفتی یک فرهنگ ضد توسعهای درکل ساختار قدرت شکل گرفته است که در صورت درست کردن این نگاه باید انتظارات مردم نیز تغییر کند.
وی با بیان اینکه کانون اصلی مزیت دولت ذخیره نفت نیست و ذخیره دانایی قوه مجریه است که بیشترین مؤسسات آموزش و پژوهش را تحت کنترل دارد، تأکید کرد: اگر واقعا همه چیز سرجای خود بود نمایندگان مجلس ابتدا باید درمورد کیفیت استادی که قوه مجریه منتشر میکند دولت را موأخذه میکردند با این سوال که سند برنامه ششم چرا آنقدر کیفیت فاجعهآمیزی دارد؟
مومنی ادامه داد: با وجود اینکه یکی از اضطراریترین شرایط بحران مالی را در سطح نظام ملی دنبال میکنیم نمایندگان مجلس به جای کنترل خطاهای دولت به آن اضافه میکننند که مساله بسیار تأسف باری است.
وی افزود: اگر از نگاه توسعهای به بودجه نگاه کنیم راه نجات باز میشود به عقیده من اگر بخواهیم از این زاویه به بودجه ۹۶ نگاه کنیم باید برای افزایش توان تولید و فروش نفت و محصولات کشاورزی از دولت تشکر کرد.
این اقتصاددان افزود: متأسفانه دریک فضای رانتی وزیر کشاورزی از سوی بعضی از اجزای ساختار قدرت نهتنها تقدیر نشده بلکه مؤاخذه هم شده که چرا توان تولید محصولات کشاورزی افزایش پیدا کرده است.
وی تصریح کرد: من شخصا سکوت در این زمینهها را نشانه تقوا نمیدانم که به یک وزیر مولد بگویند باعث رکود شده است.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه مهمترین نگرانی یک سال آینده علاوه بر اینکه هیچ یک از محدودیتهای توسعهای قرار نیست بهبود پیدا کند، رشد خام فروشی است، گفت: رشد بخشنفت از خوشبینانهترین چشماندازهای اقتصادی دو برابر بیشتر است و به نظر من کانون اصلی حساسیت در سال تولید و اشتغال باید این موضوع باشد و از همه ذخیره دانایی کشور استمداد کنیم که چگونه میشود این مسأله را اصلاح کرد.
وی با بیان اینکه هیچ یک از شفافیتهای بنیادی هم که درسند بودجه به لحاظ تاریخی وجود داشته در سال ۹۶ اصلاح و بهبود نخواهد یافت، گفت: از منظر توسعه یکی از مسائلی که در بودجه وجود دارد این است که سهم امور تصدیگری از مداخلههای دولت همچنان بیش از دو برابر امور حاکمیتی است و اگر کسی میخواهد به کشور کمک کند باید این مساله را رمزگشایی کند که چرا در چهارچوب برنامه شکست خورده تعدیل ساختاری که بیسابقهترین خصوصیسازیها را انجام دادیم و در هر دوره دیگری که واگذاریها شدیدتر شده بر تصدیگری دولت افزوده شده است؟