محمد جلایی- فصل زیبای پاییز به نقطه پایانی خود رسیده است. ایرانیان هر ساله پاییز را با همنشینی و شب زنده داری به پایان می رسانند. شب شیرین و دلچسب سال در طولانی ترین زمان ممکن به پایان می رسد و سپیدی زمستان از انتهای پاییز تاریک سر می زند می زند. جشن ها و آئین های ایرانی را اگر کنار هم بنشانیم خواهیم دید که چه روح لطیف و آرامی است روح ایرانی و ایرانیان. شب یلدا اما در میان این آئین ها چونان دختری می ماند با مویی بلند و سیاه که سالهای سال بیداری و لبخند را می توان در مردمک سیاه چشمش یافت. شب یلدا طولانی ترین شب سال است و ایرانیان آن را فرصتی می دانند برای بیدار ماندن و میهمانی گرفتن و شاد بودن و بدون شک تفالی به دیوان حضرت حافظ. که یار شوخ و شنگ شیرازی نیز می فرماید: «صحبت حکام، ظلمت شب یلدا است/ نور ز خورشید خواه بو که برآید». یلدا به زمان بین غروب آفتاب از آخرین روز پاییز تا طلوع آفتاب در نخستین روز زمستان گفته می‌شود. خانواده‌های ایرانی در شب یلدا، معمولاً شامی فاخر و همچنین انواع میوه‌ها و رایج‌تر از همه هندوانه را مهیا و دور هم صرف می‌کنند. پس از صرف تناولات، قصه‌گویی پیرترها برای دیگر اعضای فامیل و همچنین فال‌گیری با دیوان حافظ رایج است. گفتنی است، بسیاری از ایرانیان یلدا را «چله» می خوانند. پیشینه یلدا چله و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است. مردم روزگاران دور و گذشته، که کشاورزی، بنیان زندگی آنان را تشکیل می‌داد و در طول سال با سپری شدن فصل‌ها و تضادهای طبیعی خوی گرفته بودند، بر اثر تجربه و گذشت زمان توانستند کارها و فعالیت‌های خود را با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و جهت و حرکت و قرار ستارگان تنظیم کنند. آنان دریافته بودند که در بعضی ایام و فصول روزها بسیار بلند می‌شود و در نتیجه در آن روزها، از روشنی و نور خورشید بیشتر می‌توانستند استفاده کنند. این اعتقاد پدید آمد که نور و روشنایی و تابش خورشید نماد نیک و موافق بوده و با تاریکی و ظلمت شب در نبرد و کشمکش‌اند. مردم دوران باستان و از جمله اقوام آریایی، از هند و ایرانی - هند و اروپایی، دریافتند که کوتاه‌ترین روزها، آخرین روز پاییز و شب اول زمستان است و بلافاصله پس از آن روزها به تدریج بلندتر و شب‌ها کوتاهتر می‌شوند، از همین رو آن را شب زایش خورشید (مهر) نامیدند. یلدا را قورت می دهیم! ایرانیان را با خیلی ویژگی های خوب و بد می توان شناخت. از جمله ویژگی های خوب و بد آنها علاقه زیاد به خوراکی هاست. حتی عبارت خوش خوراک بودن از همین خوی علاقه مندی به غذا های با طعم و رنگ مختلفی نشات می گیرد که هر روز و شب در رستوران و خانه و سرکار با آنها سر کار داریم. یلدا طولانی هم بدون خوراکی های خوش رنگ و لعاب اصلا یلدا به حساب نمی آید! انار و هندوانه، آجیل و شیرینی هر ساله رنگ و طعم دیگری به سفره ایرانی ها می دهد. ذرت و میوه های خشک شده نوشیدنی های گرم و سر گوناگون. آب نبات های خوش طعم و گندم برشته. همه و همه رویی سفره یلدا قرار داده می شوند تا بیداری ایرانیان طعم و رنگ دلچسب تری بیابد. به هر حال هر کسی با هر سطح درآمدی سعی می کند یلدای خوش طعم و شیرین پاییزی خود را با تمام وجود قورت بدهد!