رویا ایلکا
بخش دوم
به گزارش خبرنگار جهان اقتصاد، نشست دردسر تاریخ، تاثیر تاریخ بر گذار به توسعه در موسسه دین و اقتصاد با حضور فرشاد مومنی اقتصاددان و عضوهیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، علی رضا قلی پژوهشگر حوزه جامعه شناسی و علوم سیاسی و جعفر خیرخواهان اقتصاددان برگزار شد.
در بخش اول گزارش این نشست خواندیم که علی رضا قلی پژوهشگر حوزه جامعه شناسی و علوم سیاسی با طرح این سوال که چگونه است در یک نقطهای از جهان تولیدات صنعتی این قدر پیشرفت دارد و در ایران نه،گفت: پاسخ این سوال را میتوان در دستگاه حقوقی ، قضایی ، حاکمیت قانون ، وضعیت دستگاه قانونگذار و ... جستوجو کرد. با این حال نمی توانیم این را بگویم که وضعیت ما نسبت به کشورهای دیگر بسیار بد است، چرا که اگر کشورها را یک به یک بررسی کنیم متوجه می شویم که ۱۷۵ کشور به مانند ایران هستند که با مشکلات امروزی دست و پنجه نرم میکنند.
به گزارش خبرنگار این نشست، در ادامه این نشست وی با اشاره به اینکه در تاریخ ما نکات بسیاری وجود دارد که ریشه مشکلات اقتصادی و سیاسی امروز در آن ها دیده می شود،گفت:از میرزا رضا کرمانی که قاتل ناصرالدین شاه قاجار بود نقل است که پسر ناصرالدین قاجار تعدی بسیار زیادی به میرزا رضای کرمانی کرد که او در نهایت تصمیم گرفت که در شاه عبدالعظیم ناصرالدین شاه را به قتل برساند. وقتی که به زندان افتاد، رجال بسیاری از او پرس و جو میکردند که چرا چنین تصمیمی گرفته است.
وی افزود: از میرزا رضا نقل است که هیچ یک از سوالات سوال جالبی نبود به غیر از یکی از افراد که هوشیارانه پرسیده بود "اگر ناصر الدین شاه قاجار کشته شده است، آیا قرار است که انوشیروان عادل جایگزین او شود؟" به معنی این که تمامی شاهان به یک شکل رفتار میکنند.
این پژوهشگر توسعه اقتصادی و سیاسی با بیان این که وقتی تاریخ را بررسی میکنیم به این باور می رسیم که انگار در تاریخ ایران در مواقعی غارت امری عادی تلقی شده است، خاطر نشان کرد: حقوق مالکیت به شکل تاریخی محترم نبوده است و ما در داستان های تاریخی از جمله در تاریخ بیهقی این را می بینیم که نقل است که سربازانی هستند که وقتی میخواهند از جایی در زیر پرچم خان به جای دیگری بروند، تعداد آنها چند برابر میشود، چرا که همه فکر میکنند که این دسته میخواهند برای غارت به جایی بروند. چنین وضعیتی نشان از این میدهد که غارت در ایران یک موضوع تاریخی است.
رضاقلی در ادامه سخنانش درباره همسایههای ایران توضیح داد: از مسائل تاریخی ایران همسایگان ما هستند که هرگز شانس خوبی نداشتند و نگهداری از مرزهای شرقی ایران فوقالعاده پر هزینه بوده است. هم چنان که می بینیم چنگیزیان و تیموریان به ایران آمدهاند و حکومت تشکیل دادهاند. همچنین در نواحی کوهستانی زاگرس که ایلات متعددی بوده است، مشکلات فراوانی برای ایجاد تمدن شکل گرفته است و جغرافیای فلات ایران بسیار پر هزینه بوده است.
وی خاطرنشان کرد: در منابع تاریخی موجود است سه هزینه سنگین در بودجه تعریف شده بود، ابتدا "بند آب، بند ریگ و بند مربوط به دزدان" و این چنین وضعیتی نهاد سازی های مخصوص خود را داشتهاند و وضع و اجرای قانون نیز تابع هزینه فایده خود است و این نکته که حائز اهمیت است که حقوق مالکیت از مبناهای اصلی توسعه است که به شکل تاریخی در ایران با مشکل روبرو بوده است.
رضاقلی در بخشی از سخنان خود به "پاشنههای آشیل در تمدن ایران" اشاره کرد و گفت: اگر تاریخی مسائل ایران را بررسی کنیم می بینیم که شکل نگرفتن توسعه در ایران چند مانع داشته است؛ ابتدا این که حکومتها در ایران سریع عوض میشدند. این موضوع را مثلا با روسیه مقایسه کنید و ببینید که رومانوفها با صفویه به سر کار آمدهاند، ولی زمانی که رفتند سال ۱۹۱۷ بود، در حالی که تا آن زمان در ایران چندین حکومت تغییر کرد و همین موضوع به تنهایی از یک سو میتواند هزینههای بسیار زیادی را تحمیل کند و آن هم این است که چهار حکومت جدید بر سر کار می آمد و از مواهب بهره مند میشد و یا به اندازه ای می رسید که سیر شود و حالا منافع ملی را جزو منافع خود قلمداد کند،آن گروه می رفت و گروه دیگری بر سر کار می آمد.
وی با بیان اینکه پاشنه آشیل دوم در ایران دخالت نظامیان در اقتصاد است که از گذشتههای دور و حتی در اساطیر ایران هم وجود داشته است،گفت: بررسیهای تاریخی این را نشان میدهد که حتی این موضوع در دوره قاجار نیز وجود داشته است و در مساله مقابله ایران با روسها قابل بررسی است و پاشنه آشیل سوم این است که همواره در ایران افرادی که وابستگی های ایدئولوژیک داشتند، نزدیک به حکام بودند و در بسیاری از موارد در تصمیمات سیاسی و اقتصادی کلان برای کشور تاثیر گذاشته اند.
این پژوهشگر توسعه اقتصادی و سیاسی در پایان سخنانش خاطر نشان کرد: با این حال تاکید میکنم ۸۵ درصد جهان در وضعیتی مشابه هستند که میتوان کشورهای همسایه را از جمله آنها دانست.