رویا ایلکا
بخش دوم
سخنرانی سید محمدرضا حسینی بهشتی به مناسبت شهادت آیت‌الله بهشتی و شهدای هفتم تیر با محوریت عدالت و همبستگی اجتماعی از دیدگاه آیت‌الله شهید بهشتی، اهمیت همبستگی و پیوندهای اجتماعی و چگونگی نسبیت این موضوع با عدالت اجتماعی در موسسه دین و اقتصاد برگزار شد.
در بخش اول این گزارش خواندیم که سید محمد بهشتی در این نشست با بیان این‌که مسلمانان به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ تصریح کرد: یا کسانی که در خصوص خداوند قائل به عدلند که عدلیه نام گرفته‌اند یا آن‌هایی که عدل را به عنوان مفهومی یا حقیقتی که خداوند تمامی سخنانش با آن سنجیده می‌شود نمی‌پذیرند بلکه خواستگاه عدل را خداوند می‌دانند.
وی ادامه داد: دسته‌ای از مسلمانان بر این باورند که هرآن‌چه از طرف خداوند به عنوان سخن و حکم صادر شود، تعیین کننده عدل و غیر عدل در جهان و در سطح جامعه انسانی است.
بهشتی افزود: کسانی که عدلیه نام گرفتند موسوم به شیعه نیستند بلکه بحث عدل پیروانی در سطح تسنن و تشیع نیز دارد و فرقه‌ای مذهبی نیست و هم در داخل شیعه و هم در داخل تسنن کسانی را داریم که خاستگاه عدل را خداوند می‌دانند و اگر خداوندی نبود سخن گفتن از عدل را بی‌معنا می‌دانستند.
به گزارش خبرنگار جهان اقتصاد در ادامه این نشست محمدرضا بهشتی محقق فلسفه و فرزند شهید آیت‌الله بهشتی با اشاره به این‌که در کل جهان هستی مسئله عدل به عنوان یک مبنا و اصل قرار گرفته است، گفت: چیزی است که در تصور ابتدا به ذهن انسان نمی‌رسد و جالب است که اگر این اصل بنیانی در هستی داشته باشد ممکن است بگوییم داوری ما در بحث عدالت در سطح جامعه بی‌ارتباط با این مبنا نمی‌تواند باشد.
وی ادامه داد: زمانی ما فقط نگاهمان به مناسبات سیاسی، قضایی، اجتماعی و ... جامعه است و فقط روی آن متمرکز می‌شویم و عدل را در لایه نگاه می‌کنیم اما زمانی نگاهمان فراتر می‌رود و می‌گوییم آن‌چه که در این موضوع مطرح می‌شود به مبنایی از عدل بر می‌گردد که در خود هستی جای می‌گیرد و در ساحت الهی مطرح می‌شود.
بهشتی با اشاره به این‌که در ساحت عدل الهی سخن از عدل در تکوین، سخن از عدل در تشریح و سخن از عدل در پاداش و جزاست، گفت: این‌که در تکوین و آفرینش عدل برقرار است بحث مهمی است که به اسلام منتهی نمی‌شود و اندیشه‌ای بسیار کهن دارد و در اسلام به عنوان یک اصل مطرح می‌شود.
استاد فلسفه دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: همیشه در اندیشه بشر بوده است که آیا در اصل پدید آمدن جهان و در اصل پدید آمدن انسان در جهان، عدل و عدالت بوده است؟ این سوال بنیادین انسان است.
وی با بیان این‌که عدل در تشریح می‌گوید خداوند عادل است، افزود: اما در خصوص عدل در پاداش و جزا، کسانی که عدلیه شناخته نمی‌شوند و می‌گویند خداوند موجودات از جمله انسان‌ها را پدید آورده و این‌که با آن‌ها چه کند به خودش مربوط و همان درست است چون همه آفریده‌های خدا هستند و چیزی به عنوان عدالت که خدا هم بخواهد آن را رعایت کند که نمی‌شود.
بهشتی افزود: این بحث به اراده خداوند بازمی‌گردد که می‌گوید اراده خداوند نا‌محدود است و محدود به مفاهیم این چنینی نیست اما در مقابل کسانی که عدلیه خوانده شده‌اند قائل به عدالت در حیطه پاداش و جزا است.
این محقق فلسفه تصریح کرد: شهید آیت‌الله بهشتی توجهی را به این موضوع می‌دهند که مبنایی‌ترین بحث در عدالت، عدل در اخلاق است. عدل اخلاقی در مناسبات بین انسانی زیربنایی است یعنی اگر در تمام عرصه های سیاسی، قضایی، فرهنگی، اقتصادی و ... سخن می‌گوییم پایه آن ها بر عدل استوار است.
وی با بیان این‌که عدالت در میان فضیلت‌های اخلاقی وضعیت استثنایی دارد، ادامه داد: این بحث هم منتهی به عالم اسلامی نمی‌شود. در یونان باستان پرسش‌های اولیه فیلسوفان متوجه جهان و خواستگاه و مبدا آن مورد سوال بود.
بهشتی افزود: عجیب است که در نسل بعد پرسش توجه جهان به سمت خود انسان برمی‌گردد و از بهترین بودن فعل انسانی می‌پرسد که معنای فضیلت و سعادت همین است؟
