امیرعلی حشمتی -کارشناس ارشد مدیریت کارآفرینی دانشگاه تهران- یکی از ابعاد بسیار مهم نظریه های توسعۀ پایدار روستایی، توسعۀ اقتصادی در کنار توسعۀ اجتماعی و اکولوژیک است. در این میان، گردشگری در جوامع روستایی، نقش بسیار مهمی در توسعۀ اقتصادی آن ها دارد. یکی از مهم ترین عوامل توسعۀ گردشگری در روستاها، توجه به کارآفرینی گردشگری است. بدین صورت که کارآفرینی گردشگری، با ایجاد اشتغال، بهبود کیفیت زندگی، توزیع مناسب درآمد و بهره برداری بهینه از منابع، نقش مهمی در رشد اقتصادی روستاها و درنتیجه در توسعۀ روستایی دارد. متنوع سازی اقتصاد روستایی، تنها با القا از بیرون محقق نمی شود. کارآفرینان محیط های روستایی باید خود فرصت ها و منابع بالقوه و بالفعل را بشناسند و با استفاده بهینه از آن ها تنوع اشتغال و اقتصاد را برای محیط روستایی به ارمغان بیاورند.
مناطق روستایی در انواع اقلیم‌های آب و هوایی کشور دارای زیرساخت‌ها و پتانسیل‌های گردشگری از حیث منابع طبیعی و بعضاً تاریخی مناسب و قابل توجه گردشگران است. نقش گردشگری در اشتغال و درآمد کشورها بسیار رو به رشد است که این موضوع شامل کشور ما نیز می‌شود. باید توجه داشت که با ورود گردشگر به منطقه گردشگری (روستا)، تمامی نیازهای او شامل نیاز به امنیت، تغذیه سالم، امکانات رفاهی، راهنما و... در محیط روستا و اغلب توسط روستاییان پاسخ داده می‌شود که این خود نشانگر چندجانبه بودن و تنوع اشتغال زایی این صنعت است.
گسترش ناکافی گردشگری و بخصوص گردشگری روستایی متناسب با ظرفیت‌های موجود شاهدی بر این مدعاست که گردشگری روستایی و متولیان آن نتوانسته‌اند عملکرد مناسبی در زمینه‌های مختلف داشته باشند. بطوریکه بر اساس آمارهای ارائه شده توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون نفر گردشگر در سطح دنیا، سهم ایران از این تعداد تنها نیم‌درصد می‌باشد که بنابر گفته کارشناسان از این میزان سهم گردشگری روستایی بسیار اندک و نزدیک به صفر می‌باشد.
امروزه کارآفرینی نیروی محرکه اصلی در توسعه اقتصادی و از مشخصه‌های یک اقتصاد سالم است. کارآفرینی فرایندی است که در آن افراد، به طور مستقل و یا در داخل سازمان، به جستجوی فرصت های اقتصادی می‌پردازد. کارآفرینی یک اصطلاحی برای فرد یا گروهی از افراد است که ترکیبات جدید در سازمان خود ایجاد می‌نمایند. با توجه به رقابت شدید جهانی، سازمان‌هایی قادر به حفظ رقابت در عرصه کسب و کار خواهند بود که از روش‌های خلاقانه، نوآور و کارآفرین برای ارتقای بازدهی، رضایت و کیفیت استفاده کنند تا بتوانند گوی سبقت را از دیگر رقبا کسب کنند.
گردشگری و کارآفرینی از جمله موضوعات نوپا در جهان محسوب می‌شوند. بدون شک تلفیق مناسب و دقیق گردشگری و کارآفرینی می‌تواند ضمن پاسخگویی به نیازهای روستاییان، متضمن گردشی ایمن و مطلوب برای گردشگران باشد.
گردشگری یک صنعت پویا است و نیازمند کارآفرینانی است که فرصت‌های توسعه جدید و روش‌های خلاق مدیریت توسعه موجود را کشف نمایند. توانایی کشف فرصت‌ها، تأمین منابع مالی مورد نیاز، شناسایی اماکن و سایت های برتر، استخدام طراحان به منظور توسعه فیزیکی، تأمین منابع انسانی مورد نیاز برای مدیریت تاسیسات فیزیکی و خدماتی جهت توسعه گردشگری بسیار مهم می‌باشد.
گردشگری از منظر کارآفرینی و ایجاد کسب و کار جهت پاسخگویی به نیازهای گردشگران نیز حائز اهمیت می‌باشد. بطوریکه گردشگران هنگام اقامت درمقصد گردشگری نیازها و خواسته‌های متنوعی دارند که پاسخگویی به این نیازها امکان راه اندازی کسب و کارهای مختلف و فعالیت‌های کارآفرینانه را فراهم می‌آورد. براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری هر گردشگر اعم از داخلی و خارجی به طور متوسط می‌تواند ده شغل ایجاد کند. به عبارتی صنعت توریسم می‌تواند به دلیل آثار فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ۸۰۰ نوع شغل به صورت مستقیم و غیر مستقیم ایجاد کند. رشد و توسعه این صنعت علاوه بر ایجاد رشته فعالیت‌های جدید، زمینه فعال شدن سایر بخش‌های اقتصادی را فراهم می‌آورد و در برقراری موازنه ارزی نیز تاثیرگذار است.
توسعه گردشگری پیش نیازهای مختلفی دارد که تحقق آنها موجب رشد و توسعه و عدم تحقق آن موجب افول این صنعت می‌گردد؛ که یکی از مهمترین پیش نیازهای آن وجود کسب و کارهای مختلف جهت ارائه خدمات به گردشگران می‌باشد. با رشد گردشگری، فرصت‌هایی برای ایجاد حوزه وسیعتری از بنگاههای اقتصادی به وجود آمده و فرصت‌های بزرگی برای خلق کسب و کار پدید می آید. از نخستین آثار گردشگری روستایی، ایجاد فرصت‌های کارآفرینانه در محیط روستاهاست. تأثیرپذیری نگرش کارآفرینانه از گردشگری روستایی از مهمترین مزایای گردشگری روستایی قلمداد می‌شود.
کارآفرینی روستایی، از مهم ترین مباحث مطرح در حوزۀ کارآفرینی در چند سال اخیر است. کارآفرینی روستایی عبارت است از ایجاد سازمانی جدید که یک تولید یا خدمت جدید را معرفی یا بازار جدیدی را ایجاد می کند یا از فناوری جدید در محیط روستایی بهره می گیرد. در تعریفی دیگر، کارآفرینی روستایی فعالیتی است که به مردم روستایی کمک می کند تا فرصت ها را به فعالیت های اقتصادی سودآور تبدیل کنند. کارآفرینی روستایی فراهم کنندۀ زمینۀ اشتغال، افزایش درآمد و تولید ثروت، بهبوددهندۀ کیفیت زندگی و کمک کننده به افراد محلی برای مشارکت در اقتصاد می باشد، اما درمجموع می توان کارآفرین روستایی را فردی مستقل، ریسک پذیر، دارای اعتماد به نفس بالا، خوش بین، پرتلاش و نوآور معرفی کرد. ضمن اینکه کارآفرینی در مفهوم روستایی، بر واقعیت ایجاد شغل در نواحی روستایی متمرکز است؛ بنابراین، در راستای توانمندسازی، ظرفیت سازی و افزایش زمینه های فعالیت های مشارکتی در نواحی روستایی ضرورت دارد عوامل و دلایل تأثیرگذار بر موفقیت روستاییان و زمینه های افزایش کارآفرینی برای بهبود وضعیت اقتصادی آن ها در نواحی روستایی، به صورت مناسب تبیین شود.
بیکاری و کمبود فرصت‌های شغلی از مشکلات اصلی روستاها، بهویژه در بین جوانان روستایی است. کاهش شاغلان بخش کشاورزی این واقعیّت را نشان می‌دهد که در آینده، افزایش اشتغال در نواحی روستایی در گرو توسعهی بخش‌های صنعت و خدمات است. کارآفرینی بهعنوان موتور توسعهی اقتصادی، می‌تواند یکی از راهبردهای اصلی حلِّ مشکلات روستایی، متنوّع سازی اقتصاد و استفادهی بهینه از منابع روستاهای کشور باشد. گردشگری یکی از بزرگترین و سریعترین صنایع در حال رشد است، درنتیجه تقاضاهای جدید گردشگران و نیاز به تنوّع محصولات و مقصدهای گردشگری، زمینهای برای توسعهی کسب‌و کارها، بهویژه کسب‌وکارهای کوچک و متوسّط و توسعهی کارآفرینی فراهم می‌آورد.
