خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) نوشت: با فرارسیدن ایام عزاداری سالار شهیدان اباعبدالله الحسین(ع)، حسینیه‌ها و تکیه‌ها و مجالس و منابر فراوانی در گوشه و کنار نقاط مختلف کشور برپا شده و مجالس عزاداری میزبان خیل عظیم مردمی است که خود را به این مجالس می‌رسانند تا در عزای امام حسین(ع) شرکت کنند. بر این اساس، این محافل و مجالس باید برخوردار از ویژگی‌هایی باشند تا مخاطبان بهترین بهره را از آنها برده و معرفت و محبت مردم نسبت به اهل بیت(ع)، اهداف قیام عاشورا و آرمان‌های امام حسین(ع) افزایش یافته به نحوی که بتوان پیوندی میان این ارزش‌ها با زندگی روزمره برقرار کرد. به عبارتی، این اهداف و آرمان‌ها نباید تنها محدود به ساعات حضور در مجالس عزاداری شده و افراد پس از پایان مراسم نیز دچار تغییر و تحولات روحی و فکری شده و بتوانند آن ارزش‌ها را به زندگی فردی، اجتماعی و سیاسی خود گره بزنند. اما ویژگی چنین محفل و مجلس عزاداری حسینی چیست؟ آیا صرف حضور مداح و خطیب و سینه‌زنی و گریه کردن می‌تواند چنین اهداف بزرگی را عملی سازد. این یادداشت بنا دارد با توجه به توصیه‌های رهبر معظم انقلاب به هیئات مذهبی مشخصات و ویژگی‌های یک هیئت عزاداری در تراز اهداف امام حسین(ع) را تشریح کند.

اتصال مطلوب منطق و عاطفه

اولین عنصر و مؤلفه‌ای که می‌توان در این رابطه به آن اشاره کرد این است که هیئت مذهبی به معنای واقعی، میان «شور» و «شعور» حسینی ارتباط برقرار می‌کند. در واقع در این هیئت شور در مقابل شعور یا شعور در مقابل شور قرار نگرفته و رنگ نمی‌بازد بلکه در پیوند با هم، عاطفه و منطق عزاداران را تقویت می‌کنند. رهبر معظم انقلاب نیز در این باره می‌فرمایند: ««اولاً اساس حرکت عمومی تشیع علاوه بر منطق قوی بر عواطف بود. از روز اول تا امروز در کنار عقل، عشق حضور جدی داشت؛ برای همین هم حرکت تشیع نابود نشد یعنی از بین نرفت والا باید صد مرتبه در امواج متلاطم سیاست‌های متعرض و عنان­‌آلود نابود شده بود. منطق قوی است. یعنی صرف عواطف نیست، اما منطق تنها هم نیست. عواطف هم با آن درآمیخته است. این از آن‌جاهایی است که عقل و عشق با هم می‌­سازد.» (۱۳۸۱/۷/۲۰).

هیئت عزاداری به مثابه پایگاه اطلاع‌رسانی و بصیرت‌افزایی

ویژگی دیگر هیئت عزاداری مطلوب، غنای محتوای سخنرانی و معرفت‌افزایی مخاطبان است. در حقیقت هیئت مطلوب می‌توان به مثابه یک پایگاه اطلاع‌رسانی در جهت گسترش ارزش‌های قرآنی و آرمان‌های اهل بیت(ع) عمل کند و از همین جهت است که علما و بزرگان دین بر ارائه مطالب مستند، منطقی و به دور از واقعیت و خرافه تأکید دارند، زیرا اشکی که بر اساس داستان‌سرایی‌های بیهوده و بی‌محتوا جاری شود به عمق قلب نفوذ نمی‌کند و در نهایت به معرفتی نسبت به امام حسین(ع) و آرمان‌هایش نیز منجر نمی‌شود. به همین جهت رهبر معظم انقلاب درباره اهمیت منبر در مجالس عزاداری می‌فرمایند: «گاهی روضه‌‌خوان‌‌ها روضه‌‌هایی می‌خواندند که معلوم بود غلط است، معلوم بود خلاف است، امّا می‌خواندند؛ برای اینکه حالا چهار نفر مستمع دلشان بسوزد و گریه کنند. مگر به هر قیمتی باید این کار را کرد؟ حادثه را بیان کنید؛ با هنرمندی بیان کنند تا مردم دلشان شیفته بشود و منقلب بشود، نه اینکه خلاف بگویند. حالاها هم می‌شنوم، منبری یا مداح سر منبر خطاب به امیرالمؤمنین (ع) می‌کند و می‌گوید آقا هرچه داری از امام حسین(ع) داری! شما فکرش را بکنید! این چه حرفی است و این چه مُهمل‌‌گویی است که کسی این‌‌جور درباره امیرالمؤمنین حرف بزند؟ امام حسین (ع) هرچه دارد از امیرالمؤمنین دارد، امام حسین (ع) هرچه دارد از پیغمبر دارد؛ چرا نمی‌فهمند این معانی و این مسائل را؟ آن‌‌وقت ادّعا هم دارند، هرچه هم به دهنشان بیاید می‌گویند؛ یعنی اینها را خیلی باید به‌‌نظر من بزرگ بشمُریم»(۲۰/۸/۱۳۹۲). به عبارتی منبر و سخنرانی، کلاس درسی برای افزایش بصیرت است نه صرفا فرصتی برای غلیان احساسات. در عین اینکه ریختن اشک و به اوج رسیدن احساسات در عزای امام حسین(ع) دارای ارزش است اما آگاهی و معرفتی که منجر به بروز این احساسات پاک می‌شود از اهمیت بیشتری برخوردار است.

هیئت مذهبی مطلوب، سیاسی است نه سیاست‌زده، نه بی‌تفاوت به سیاست

ویژگی بعدی این است که هیئت مذهبی و مجلس عزاداری امام حسین(ع) فی‌نفسه سیاسی است، اما سیاستی که اهل بیت(ع) و خود امام حسین (ع) آن را تعریف و تبیین می‌کنند. سیاستی که منطبق بر قرآن و سیره پیامبر (ص) به حقوق مردم توجه داشته، در مقابل ظلم سر خم نکرده و به دنبال اعتلا و حاکم ساختن ارزش‌های الهی است. در چنین سیاستی جناح، گروه، قبیله، نسب و رتبه جایگاهی ندارد و هرکسی که معتقد به این اصول و مبانی باشد، از هر گرایش سیاسی و فکری، در جرگه یاران امام قرار می‌گیرد. لذا هیئت مذهبی مطلوب سیاسی و نه سیاست‌زده است و سیاست آن نیز برگرفته از همان ارزش‌هایی است که برای آن چنین مجالسی و محافلی را برپا کرده است. به همین جهت چنین مجلسی آلوده به مسائل و اغراض سیاسی روزمره و حب و بغض‌های جناحی نشده و براساس نیات نفسانی به شبیه‌سازی کاریکاتوری دوران امام حسین(ع) با شرایط داخلی امروز نمی‌پردازد بلکه معیارها و ملاک‌ها را برای مردم بیان کرده و این مردم هستند که خود آگاهانه به تطبیق آنها با شرایط امروز داخلی و بین‌المللی پرداخته و جبهه دوستان و دشمنان را تشخیص می‌دهند. از طرفی این سخن که هیئت نباید سیاسی باشد نیز خطر دیگری است که هیئت‌های عزاداری و نفس سوگواری امام حسین(ع) را تهدید کرده و آن را به یک مراسم بی‌هدف که در آن صرفا تاریخ عاشورا، مظلومیت امام حسین(ع) و یارانش و جنایات جبهه یزیدیان بیان شود تنزل داده و از محتوا و هدف تهی می‌سازد. چنین هیئتی را می‌توان هیئت سکولار نامید که مقام معظم رهبری در این باره می‌فرمایند: «هیئت‌ها نمی‌توانند سکولار باشند؛ هیئتِ امام حسینِ سکولار ما نداریم! هرکس علاقه‌‌مند به امام حسین است، یعنی علاقه‌‌مند به اسلام سیاسی است، اسلام مجاهد است، اسلام مقاتله است، اسلام خون دادن است، اسلام جان دادن است؛ معنای اعتقاد به امام حسین این است. اینکه آدم در یک مجلس روضه یا هیئت عزاداری مراقب باشد که نبادا وارد مباحث اسلام سیاسی بشود، این غلط است. البتّه معنای این حرف این نیست که هر حادثه سیاسی در کشور اتّفاق میافتد، ما باید حتماً در مجلس روضه آن را با یک گرایش خاصّی - حالا یا این طرف، یا آن طرف - بیان کنیم و احیاناً با یک چیزهایی هم همراه باشد؛ نه، امّا فکر انقلاب، فکر اسلام، خطّ مبارکی که امام (رضوان الله علیه) در این مملکت ترسیم کردند و باقی گذاشتند، اینها بایستی در مجموعه‌‌ها و مانند اینها حضور داشته باشد».(همان) به عبارت بهتر، هیئت مذهبی انقلابی و مطلوب، نه سیاست‌زده است نه سکولار، نه بی‌تفاوت به سیاست و مسائل روز است نه آلوده به اغراض سیاسی، بلکه تبیین ‌کننده سیاست حسینی است که همان سیاست مدنظر قرآن است.

محوریت قرآن؛ ویژگی بنیانی هیئت عزاداری انقلابی

نکته آخر و مهمی که یک هیئت مطلوب عزاداری باید به آن توجه کند، اهمیت دادن به قرآن یا به تعبیر رهبری انقلاب «قرآن‌‌خوانی و معارف قرآنی» است. این مسئله نیز برگرفته از خود سیره امام حسین(ع) است که در شب عاشورا باز هم تلاوت قرآن را ترک نکردند و این نشان دهنده این است که قیام امام حسین(ع) نمی‌تواند جدا از قرآن باشد و اتفاقا این قیام با فهم دقیق قرآن میسر بود و به همین جهت است که رهبر انقلاب براین مسئله تأکید کرده و فرمودند: «چقدر خوب است که در این نوحه‌‌خوانی‌ها مضامین اسلامی، مضامین انقلابی، مضامین قرآنی گنجانده بشود؛ یک وقت هست که سینه می‌زنند و صد بار با تعبیرات مختلف مثلاً می‌گویند «حسین وای»، خب این یک کاری است امّا هیچ فایده‌‌ای ندارد و هیچ چیزی از «حسین وای» انسان نمیفهمد و یاد نمی‌گیرد. یک وقت هست که شما در همین مطلبی که عزادار تکرار می‌کند و حرفی که با آن سینه می‌زند، با زبان نوحه و با زبان شعر، یک مسئله‌‌ روز، یک مسئله‌‌ انقلابی، یک مسئله‌‌ اسلامی، یک معرفت قرآنی را می‌گنجانید؛ او وقتی تکرار می‌کند، در ذهن او ملکه می‌شود؛ این خیلی باارزش است، کاری است که هیچ‌‌کس دیگر غیر از شما نمی‌تواند این کار را بکند؛ یعنی هیچ رسانه‌‌ای واقعاً قادر نیست که این‌‌جور معارف الهی را با جسم و جان و فکر و روح و احساس و عقل و مانند اینها آمیخته کند». (همان)