خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) نوشت: رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری از روز جمعه با برگزاری اولین مرحله از مناظرات انتخاباتی اولین گام جدی خود را آغاز می‌کند و نامزدهای انتخابات سعی می‌کنند از این فرصت برای ارائه برنامه‌، نقد رقیب و پاسخ به سؤالات تخصصی به بهترین نحو ممکن استفاده کنند. زیرا تجربه دو انتخابات اخیر نشان داده است که مناظرات نقش مهمی در رقم خوردن نتیجه نهایی انتخابات دارد.

اما ویژگی‌های مناظره در نگاه دینی و قرآنی چیست؟ در قرآن برای دعوت و گفت‌وگو با دیگران از تعبیر «وَجادِلهُم بِالَّتی هِیَ أَحسَنُ» استفاده شده است. «جدال احسن» در نگاه دینی جدالی است که برای اثبات حق، آگاهی‌بخشی مردم و رشد و هدایت آنها صورت می‌گیرد. پس می‌توان اولین ویژگی جدال احسن را تبیین حق برای آگاهی‌بخشی، نه مچ‌گیری دانست که در آن صورت جدال باطل نام خواهد گرفت.

در حقیقت براساس آموزه‌‌های اسلامی مناظره و گفت‌وگو برای آشکار شدن حق و مسیر درست از نادرست است، نه اینکه یک طرف پیروز و طرف دیگر شکست‌خورده معرفی شود.

ویژگی دیگر «جدال احسن» آن است که طرفین انصاف و اصول اخلاقی را در بحث رعایت کنند. در حقیقت باید گفت اثربخشی ویژگی اول جدال احسن، تبیین حق، جز با پیمودن مسیر انصاف ممکن نخواهد بود.

در واقع اثبات حق از مسیر تندخویی، تعصب، عصبانیت و خشونت کلامی ممکن نخواهد بود. اصول اخلاقی و انصاف حکم می‌کند که طرفین صحبت همدیگر را به خوبی گوش دهند و تحمل انتقاد رقیب را داشته باشند و از طرفی در بیان انتقاد از یکدیگر، سیاه‌نمایی نکرده و پا را از دایره ادب بیرون ننهند.

در واقع انصاف در جدال احسن به معنای بیان نقاط ضعف و قوت در کنار هم آن هم با لحنی دوستانه و به قصد اصلاح است. لذا در رقابت انتخاباتی نیز رقبا باید بر نفس خویش مسلط بوده و اشکالات رقیب را به مثابه فرصتی برای از بین بردن حیثیت و آبروی وی به قصد کسب رأی بیشتر نپندارند.

از دیگر ویژگی‌های مهم «جدال احسن»، صحبت بر مبنای منطق و استدلال است. متأسفانه برخی صحنه مناظره را فرصتی برای به غلیان درآوردن احساسات و هیجانات مردم با بیان انتقادات تند و آتشین تلقی می‌کنند. سوق یافتن مناظرات به گرداب چنین سخنانی جز گرفتن قدرت تفکر و اندیشه مردم به عنوان انتخاب‌کنندگان و حاکم ساختن هیجانات کاذب و سطحی نتیجه دیگری در بر نخواهد داشت.

شاید این اقدامات و ترفندها در رقابت‌های انتخاباتی سایر نظام‌های سیاسی مقبولیت داشته و بلااشکال باشد اما در نظامی که ادعای اسلامی بودن دارد و مردمسالاری دینی را به عنوان الگوی نوین حکومتداری به جهانیان معرفی کرده قطعا اشکالات عدیده داشته و حتی به لحاظ فقهی نیز رأی آوری با چنین شیوه‌هایی دارای اشکال است.

آخرین ویژگی که از نگاه نگارنده می‌توان برای «جدال احسن» برشمرد و می‌توان آن را در برنامه مناظرات کاندیداهای انتخاب ریاست جمهوری عملیاتی کرد این است که فضای حاکم بر مناظره از ابتدا تا انتها صمیمانه و دوستانه باشد. «انما المؤمنون اخوه» ایجاب می‌کند که مؤمنان در بحث و گفت‌وگو با هم این مسئله را مدنظر قرار دهند که ابتدا برادر و دلسوز یکدیگر هستند و بعد رقیب هم محسوب می‌شوند.

این مسئله سبب می‌شود که ذهنیت نامزدها از مناظره به مثابه یک نبرد میان حق و باطل به مناظره به مثابه رقابت اخلاقی تغییر جهت داده و رقبا، خیرخواه هم تلقی شوند که این نگاه تأثیر مثبتی نیز بر حفظ انسجام و آرامش جامعه و جلوگیری از ایجاد التهاب در میان حامیان نامزدها خواهد داشت.

مهدی مخبری