محمد تقی جلائی- آکادمی اسکار لیست ۹ فیلم غیر انگلیسی زبان راه یافته به مرحله بعد انتخاب نامزد های نهایی هشتاد و هشتمین دوره خود را روز گذشته منتشر کرد. سینمای ایران و علاقه مندان و مخاطبان سینما در ایران همه ساله در همین موقع از سال منتظر باخبر شدن از لیست نهایی فیلم های نامزد شده اند. امسال فیلم «محمد رسول الله (ص)» ساخته مجید مجیدی، فیلم ارسال شده سینمای ایران به آکادمی اسکار ۲۰۱۶ بود با توجه به لیست منتشر شده در رروز گذشته این فیلم نتوانست شانس حضور در دور نهایی انتخاب بهترین فیلم غیر انگلیسی زبان اسکار ۲۰۱۶ را کسب کند.
در سال جاری، برای انتخاب نماینده سینمای ایران به اسکار ۲۰۱۶، ۱۰ فیلم توسط هیات انتخاب معرفی شده بود که پس از بررسیها یک فهرست شامل شش فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟» ساخته صفی یزدانیان، «رخ دیوانه» ساخته ابوالحسن داودی، «شیار ۱۴۳» ساخته نرگس آبیار، «قصهها» ساخته رخشان بنیاعتماد، «ماهی و گربه» ساخته شهرام مکری و «محمد رسولالله (ص)»، ساخته مجید مجیدی معرفی شدند.
فرشته طائرپور، محمد بزرگنیا، شهرام جعفرینژاد، سید روحالله حسینی، شادمهر راستین، رسول صدرعاملی، محمدرضا هنرمند، آرش امینی و امیر اسفندیاری اعضای هیات انتخاب نماینده سینمای ایران در اسکار ۲۰۱۶ بودند که به میزبانی بنیاد سینمایی فارابی در تعامل مستقیم با خانه سینما و سازمان سینمایی تشکیل شد.
پیش تر اما بسیاری از منتقدان و فعالان حوزه سینما پیش بینی خود را مبنی بر نداشتن شانس کافی فیلم آخر مجید مجیدی در جایزه بزرگ اسکار اعلام کرده بودند. استدلال منتقدین ارسال فیلم پر هزینه مجید مجیدی به آکادمی اسکار تعدد وجود فیلم هایی در این ژانر و با این تکنیک به خصوص در کشور های صاحب سینمای توسعه یافته بود. آنها اظهار داشتند فیلم محمد رسول الله (ص) از آنجایی که به لحاظ فرمی و تکنیکی مورد تحلیل و تفسیر داوران اسکار قرار خواهد گرفت پس نمی توان آن را در دسته فیلم های خلاقانه و منحصر بفردی قرار داد که شانس حضور در لیست کاندیدا های نهایی جایزه اسکار هستند.
برخی از مخاطبان سینما اما فیلم محمد رسول الله را به دلیل برخی تفاوت های ساختاری که با دیگر فیلم های ایرانی هم دوره اش داشته است مستحق کاندیدا شدن می دانستند.
برخی از مخاطببان هم پیش بینی های خود را مبنی بر دلایل غیر سینمایی بنا گذاشتند و مدعی شدند به دلایل سیاسی فیلم محمد رسول الله به گوی شانس حضور در جایزه آکادمی اسکار دست نخواهد یافت.
ایران و اسکار
سالها پیش برای نخستینبار وزارت فرهنگ و هنر وقت در سال ۱۳۵۶ فیلم «دایره مینا» ساختهی داریوش مهرجویی را به اسکار معرفی کرد و پس از آن فیلم «باد صبا» ساختهی آلبر لاموریس به عنوان نمایندهی ایران در سال ۱۳۵۷ راهی آکادمی اسکار شد.
سینمای ایران به مدت ۱۶ سال نمایندهای به اسکار معرفی نکرد تا سال ۱۳۷۳ که فیلم «زیر درختان زیتون» ساختهی عباس کیارستمی معرفی شد. سپس در سال ۱۳۷۴ «بادکنک سفید» به کارگردانی جعفر پناهی، سال ۱۳۷۵ فیلم معرفی نشد، ۱۳۷۶ «گبه» محسن مخملباف، ۱۳۷۷ «بچههای آسمان» مجید مجیدی ، ۱۳۷۸ «رنگ خدا» مجید مجیدی، ۱۳۷۹ «زمانی برای مستی اسبها» بهمن قبادی، ۱۳۸۰ «باران» مجید مجیدی، ۱۳۸۱ «من ترانه ۱۵ سال دارم» رسول صدرعاملی، ۱۳۸۲ «نفس عمیق» پرویز شهبازی، ۱۳۸۳ «لاکپشتها هم پرواز میکنند» بهمن قبادی، ۱۳۸۴ «خیلی دور خیلی نزدیک» رضا میرکریمی، ۱۳۸۵ «کافه ترانزیت»، ۱۳۸۶ «میم مثل مادر» رسول ملاقلیپور، ۱۳۸۷ «آواز گنجشکها» مجید مجیدی، ۱۳۸۸ «درباره الی» به کارگردانی اصغر فرهادی، سال ۱۳۸۹ «بدرود بغداد» مهدی نادری، سال ۱۳۹۰ «جدایی نادر از سیمین» اصغر فرهادی، سال ۱۳۹۱ «یه حبه قند» رضا میرکریمی و سال ۱۳۹۲ «گذشته» اصغر فرهادی به عنوان نماینده سینمای ایران به اسکار معرفی شدند.
تندیس طلایی اسکار در دستان فرهادی
بهترین و شیرین ترین دوره از جایزه اسکار برای ایرانیان به ۱۳۹۰ بر می گردد. در این سال فیلم «جدایی نادر از سیمین» ساخته اصغر فرهادی که تعریف و تمجید بسیاری از منتقدان ایرانی و خارجی را کسب کرده بود توانست طلسم اسکار برای سینمای ایران را بشکند و تندیس طلایی را به ایران بیاورد.
این امر در حالی اتفاق افتاد که اکثر منتقدان و تحلیلگران سینما پیروزی فیلم فرهادی دراسکار را پیش بینی می کردند. «جدایی نادر از سیمین» با فیلمنامه مستحکم و کارگردانی سطح بالای اصغر فرهادی توانست بعد از سالها بالاخره نظر داوران آکادمی اسکار را به خود جلب کند.
گفتنی است در همان دوره برخی از منتقدان سینمای ایران، جایزه اسکار اصغر فرهادی را ناشی از سیاست های کشور آمریکا می دانستند کردند و به نظر می آید این افراد امسال نیز این همین نظر را در مورد رد شدن فیلم مجیدی داشته باشند.
مجید مجیدی اما خیلی قبل تر از اصغر فرهادی توانسته بود با فیلم «بچه های آسمان» شانس حضور در آکادمی اسکار را کسب کند.
در تاریخ سینمای ایران همچنین سال ۱۳۹۱ هم در رابطه با جایزه اسکار قابل ذکر است. فیلم «یه حبه قند» میرکریمی که در این سال به عنوان نماینده ایران در اسکار انتخاب شده بود، به دلیل تصمیم مسئولان وقت سینمایی که اسکار را تحریم کرده بودند، موفق به راهیابی به آکادمی نشد.
رقابت بعدی بین ۹ فیلم
در غیبت فیلم محمد رسول الله ۹ فیلم به مرحله بعد راه خواهند یافت که از بین آنها پنج فیلم در مرحله نهایی حضور بهم خواهند رساند.
این ۹ فیلم بلند از کشورهای بلژیک (برند عهد جدید)، کلمبیا (در آغوش ابلیس)، دانمارک (جنگ)، فنلاند (شمشیرباز)، فرانسه (اسب وحشی)، آلمان (هزارتوی دروغها)، مجارستان (پسر سائول)، ایرلند (زندهباد) و اردن (ذیب) برای بخش فیلمهای خارجی جایزه اسکار، نامزد شدند که پنج نامزد نهایی برای رقابت بر سر جوایز آکادمی اسکار در تاریخ ۱۴ ژانویه ۲۰۱۶ معرفی خواهند شد.
اما حذف فیلم محمد رسوال الله از اسکار سال ۲۰۱۶ را می توان نشان از عدم توجه جهان به ابعادی از سینما دانست که اتفاقا کارگردانان و سینماگران ایرانی توجه ویژه ای به این ابعاد نشان داده اند. جلوه های ویژه بصری، روایت های تاریخی، بحث تعهد در سینما و... شاید در سینمای ایران با واکنش های مثبتی رو به شوند اما این امر لزوما به این معنا نیست که جهان هم واکنش مثبتی به این جنس فیلم ها نشان خواهند داد.