مراقب غول معدنی باشیم

اکبر صداقت پژوهشگر فنی تحقیق و توسعه معادن کُنْسُرْسیوم (هم فرجام، مشارکت) به پیوند دو یا چند فرد، شرکت، سازمان یا حکومت (یا ترکیبی از این‌ها) باهم برای انجام کنش های هماهنگ یا ادغام منابعشان برای رسیدن به هدف یکسان گویند. به طور خلاصه منظور از هم فرجام، پیوند چند شرکت باهم برای انجام سوداوری است . چندی پیش رئیس هیات عامل ایمیدرو درباره وضعیت جذب سرمایه گذاری خارجی در بخش معدن اظهار کرد کنسرسیوم روی مهدی آباد یکی از شرکت های معتبر را برای سرمایه گذاری در کشور متقاعد کرده است.

متعاقب فراخوان اولیه شرکت‌های متعددی برای حضور ابراز تمایل نمودند که در ادامه با ارزیابی‌های فنی انجام‌شده، تعداد متقاضیان به ۷شرکت کاهش یافت، از بین ۷متقاضی باقیمانده نیز درنهایت تنها ۳ کنسرسیوم پیشنهادهای قیمتی خود را برای ایمیدرو ارسال کردند. هر سه کنسرسیوم به رهبری راه‌سازی و معدنی مبین، صدرتامین و هلدینگ توسعه معادن روی ایران توانسته بودند درزمینه ارزیابی فنی طرح امتیاز لازم را کسب نمایند، درنهایت بعد از بازگشایی پاکت‌ها کنسرسیوم مبین توانست طبق پیشنهاد ارائه‌شده خود، برنده مناقصه گردد. به موجب این قرارداد تمام مراحل اکتشاف ، استخراج ، تولید و فرآوری معدن سرب و روی مهدی آباد به انجمن سرب و روی ایران، اتحادیه سرب و روی همچنین شرکتهای مبین، آریا جنوب، کاهن ربا و مس کنی از شرکت های صاحب نام در حوزه معدن و صنایع سرب و روی کشور در قالب کنسرسیوم واگذار شد.

برای کنکاشی دقیق تر درباره این واگذاری به بررسی کنسرسیوم مورد اشاره می پردازیم. ** کنسرسیوم مبین از چه شرکت‌هایی تشکیل‌شده است؟ این کنسرسیوم متشکل از شرکت‌های راه‌سازی و معدنی مبین، معدنی و سدسازی آریا جنوب ایرانیان، توسعه و فرآوری مس مسکنی، مهندسی مشاور کاهنربا، معادن سرمک و۶۵ شرکت عضو انجمن صنایع و معادن سرب و روی ایران است. در حال حاضر کشور ایران ۳درصد از کل ذخایر سرب و روی جهان را به خود اختصاص داده است و بعد از چین، قزاقستان و هند، چهارمین تولیدکننده کنسانتره در آسیا و دومین تولیدکننده در منطقه منا بعد از ترکیه است. درنتیجه میزان تولید این معدن بزرگ می‌تواند نقش تأثیرگذار و مهمی در جایگاه بین‌المللی ایران در حوزه سرب و روی داشته باشد. این معدن دارای ذخیره حدود ۱۵۴ میلیون تن با متوسط عیار۶ درصد روی و ۲ درصد سرب است.

**تاریخچه معدن مهدی آباد اولین فعالیت اکتشافی در معدن مهدی آباد در سال ۱۳۲۹ صورت گرفته است که منجر به بهره برداری از معدن کالامین به صورت زیرزمینی شد و تا سال ۱۳۳۷ حدود۱۵ هزار تن سنگ کالامین با عیار ۳۵درصد استخراج و بعد از تکلیس و رسیدن به عیار ۴۵درصد به خارج از کشور صادرگردید. پس از آن مجموعاً قریب به ۵۷۰۰۰ متر حفاری اکتشافی در ۲۱۵ گمانه در معدن مهدی آباد صورت گرفته است. در سال ۱۳۷۲ جهت دسترسی به کانسار بخش مرکزی که کانساری سولفیدی است و در عمق ۱۵۰ متری واقع شده است، چاهی به عمق ۳۲۴ متر با مقطع دایره به قطر اولیه ۵/۴ مترحفر گردید. اما با توجه به هزینه های زیاد استخراج زیرزمینی و و نیز تکمیل شدن اکتشافات دشت مرکزی و توجیه استخراج روباز کانسار مهدی آباد، فعالیت در این بخش در سال ۱۳۸۲تعطیل شد و در حال حاضر آب مصرفی معدن از این بخش تامین می گردد. در سال ۱۳۸۴ وزارت صنایع و معادن وقت پروانه بهره برداری معدن سرب و روی و باریت مهدی آباد را صادر نمود که هم اکنون پروانه بهره برداری این معدن به نام سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) می باشد و بر اساس ابلاغیه وزارت متبوع معدن مهدی آباد به عنوان معدن بزرگ شناخته شده است. براین اساس و در سال ۱۳۸۵ عملیات باطله برداری ، استخراج و فروش مواد معدنی آغاز گردید و تاکنون نیز ادامه دارد.که با توجه به برنامه ریزی های صورت گرفته جهت احداث کارخانجات شمش روی ، کنسانتره روی و همچنین فرآوری باریت در آینده شاهد فرآوری و ایجاد ارزش افزوده قابل توجهی در مجتمع معدنی مهدی آباد خواهیم بود.

**زمین شناسی کانسار مهدی آباد سه سازند زمین شناسی در کانسار مهدی آباد قابل جدایش است که این سازند ها به ترتیب از نظر سن زمین شناسی از قدیم به جدید شامل سازندهای سنگستان، تفت و آبکوه می باشد. کانه زایی در کانسار مهدی آباد در سنگ های کربناتی- دولومیتی سازند تفت به سن کرتاسه زیرین به وجود آمده است. در منطقه ۹ گسل مهم و قابل تشخیص وجود دارد که تاثیرگذارترین و مهم ترین آن ها گسل تپه سیاه در غرب کانسار می باشد. کانی های سولفیدی در کانسار مهدی آباد شامل اسفالریت، گالن و باریت به همراه مقدار کمی پیریت، کالکوپیریت و کالکوسیت است. کانی های اکسیدی در این کانسار شامل اسمیت زونیت، هیدروزنسیت، همی مورفیت و سروزیت بوده و کانی های باطله شامل آنکریت، کلسیت، دولومیت، لیمونیت، هماتیت و کانی های رسی می باشد.

**معدن سرب و روی: در سال ۱۳۹۵ شرکت مهندسین مشاور کوشا معدن اقدام به بازنگری در برآورد ذخیره اقتصادی کانسار مهدی آباد و طراحی پیت بهینه آن پرداخت. این شرکت ذخیره زمین شناسی معدن را ۷۱۶ میلیون تن و میزان ذخیره قابل استخراج برابر با ۱۵۴ میلیون تن می باشد. . پیت اصلی معدن ابعادی به طول ۱۹۰۳ متر، عرض ۱۴۳۳ متر و عمق ۳۴۰ متر خواهد داشت.

**معدن باریت: در سال ۱۳۹۲ تصمیم به بازنگری مجدد میزان ذخیره کانسارباریت و همچنین اصلاح طرح بهره برداری باریت گرفته شد که بر این اساس شرکت مشاورین معدن زمین با طراحی و برآورد ذخیره اقتصادی معدن باریت مهدی آباد، ذخیره کانسار باریتBaSO4 را ۱۲۴ میلیون تن اعلام کردند.

**معدن کالامین: از اوایل سال ۱۳۸۹ به طور جدی فعالیتهای استخراجی در شمال غربی کانسار مهدی آباد با هدف استخراج ۱,۸۴۹,۲۰۰ تن ماده معدنی با عیار متوسط روی ۱۸ تا۲۰ درصد آغاز گردید اما با تکمیل اکتشافات و بررسی دقیقتر میزان ذخیره واقعی در سال ۱۳۹۱ توسط شرکت معدن زمین میزان ذخیره کالامین حدود ۳۲۲ هزار تن با عیار ۹.۵ در صد روی برآورد شد که عملاً ادامه کار از نظر اقتصادی در این بخش غیر ممکن شناخته شد. نهایتاً در شهریور ۱۳۹۲ این معدن تعطیل شد و فعالیتها در بخش مرکزی کانسار ادامه یافتند. به هر حال طی فعالیتهای انجام شده در معدن کالامین با باطله برداری ۲۲۸۱۶۲۵ متر مکعبی حدود ۲۱۰ هزار تن ماده معدنی با متوسط عیار ۱۰درصد روی استخراج شد. بدیهی است معدنی در این مشخصات زمین شناسی و ذخایر قطعی موجود و ذخایر احتمالی که ارقام ذخایر موجود را دست خوش تغییرات فراوان خواهد نمود و ارائه طرح توجیهی فنی و اقتصادی با نگاه به پیشرفت و توسعه صنعت سرب و روی که بعنوان مواد اولیه در صنعت در دو دهه آینده مورد استفاده قرار خواهد گرفت و افزایش قیمت کنسانتره و مشتقات در سال های آتی ، حال که معدنی با استاندارهای جهانی در منطقه فوق العاده ژئوپلتیک کشف گردیده ، ضرورت ایجاد می نماید طراحی های شرکت های متخصص در معدن که بعنوان عضو کنسرسیوم حضور دارند و با استفاده از تجربیات و دانش در بخش معدن داری در این ماده معدنی بگونه ای باشد که دارای پایین ترین خطا در محاسبات در جهت اکتشاف ، استخراج ، فرآوری و بازرگانی باشد ، زیرا در هر حوزه به دلیل حجم سرمایه گذاری امکان اصلاح و تغییرات اساسی درمحاسبات را از بین خواهد برد و برای استفاده از روش های دیگر هزینه های هنگفت را به پروژه تحمیل خواهد داشت . بدیهی است اگر در طراحی های معدن ۳ طرح مطالعاتی فنی،مهندسی و اقتصادی درهر بخش قبل از آغاز تولید نهایی تهیه نگردیده باشد حتی با افزایش قیمت محصول نهایی بصورت کنسانتره یا شمش بدلیل افزایش قیمت در تولید (به عنوان مثال افزایش قیمت فرآوردهای سوختی ) پس از بررسی دقیق و کارشناسانه، اسناد و گزارش های مالی به نتیجه زیان آور و غیراقتصادی بودن فرآیند معدن دست خواهیم یافت .