خبرگزاری ایکنا نوشت: هیئت دولت در جلسه چهارشنبه ۹ مرداد به ریاست حجت‌الاسلام و المسلمین حسن روحانی، لایحه پیشنهادی بانک مرکزی مبنی بر تغییر واحد پول ملی از ریال به تومان و حذف چهار صفر را به تصویب رساند. این تصمیم با هدف حفظ کارایی پول ملی، تسهیل و بازیابی نقش ابزارهای پرداخت نقد در تبادلات پولی داخلی و هماهنگی با آنچه در فرهنگ و عرف جامعه درباره واحد پول ملی رواج یافته است اتخاذ شد.

کاهش هزینه چاپ و نشر اسکناس و مسکوک و نیز رفع مشکلاتی از قبیل استفاده از ارقام بزرگ در مبادلات ساده روزمره، معضلات شمارش و حمل حجم بالای اسکناس و سکه و خارج شدن مسکوکات از چرخه مبادلات اقتصادی کشور از دیگر اهداف لایحه یاد شده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد رجایی‌باغسیایی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی و نماینده سابق مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به مصوبه دولت برای حذف چهار صفر از پول ملی، به بیان نکاتی درباره آثار این مصوبه و پیش‌نیازهای حذف چهار صفر از پول ملی پرداخت و اظهار کرد: کاری که دولت قصد انجام آن را دارد از جمله مسائلی است که با عنوان رفرم یا اصلاحات پولی شناخته می‌شود. وقتی هم که ارزش یک واحد پولی به میزان زیادی کاهش پیدا می‌کند، اصل چنین کاری مناسب است.

آثار حذف صفر بر چاپ اسکناس

وی ادامه داد: در کشورهای دیگر هم شاهد بوده‌ایم که حذف صفر از پول ملی انجام شده است. برای مثال ترکیه و افغانستان از نمونه‌هایی هستند که اقدام به چنین کاری کرده‌اند. از سوی دیگر باید اشاره کرد که این‌کار چند حُسن و خاصیت دارد که یکی از این موارد این است که وقتی واحد پول کوچک می‌شود باعث خواهد شد که نیاز کمتری به چاپ اسکناس داشته باشیم.

رجایی‌باغسیایی با اشاره به تأثیرات حذف صفر بر چاپ اسکناس افزود: وقتی ارزش پول کم باشد و مردم می‌خواهند از پول استفاده کنند باید اسکناس‌های زیادی مبادله شود؛ در حالی که وقتی صفرها حذف شود نیازمند اسکناس‌های کمتری هستیم.

نتایج روانی مثبت حذف چهار صفر از پول ملی

این کارشناس مسائل اقتصادی یادآور شد: همچنین خود موضوع چاپ این اسکناس‌ها هزینه دارد و طبیعتاً با این اقدام، چنین هزینه‌هایی هم کاهش پیدا خواهد کرد. البته می‌توان برای کاهش این هزینه‌ها از سکه استفاده کرد چراکه به علت فلزی بودن، استهلاک کم‌تری هم دارد اما با توجه به اینکه عمده مسکوکات جمع شده است لذا دیگر سکه ارزش چندانی ندارد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به آثار روانی حذف چهار صفر از پول ملی بیان کرد: یکی از آثار مهمی که حذف چهار صفر از پول ملی دارد جنبه روانی این قضیه است که مردم احساس می‌کنند ارزش پول ملی آنها تقویت شده است. این در حالی است که در عالَم واقعیت اتفاق خاصی نیفتاده است بلکه صرفاً اسم‌ها عوض شده اما این احساس تقویت پول ملی، اثرات خیلی مثبتی دارد و از جمله اینکه احساس غرور به مردم دست می‌دهد که پول ملی ما ارزش پیدا کرده است و البته این اثر کمی هم نیست.

ثبات اقتصادی؛ پیش‌نیاز حذف چهار صفر از پول ملی

عضو سابق کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: مسئله مهم درباره این موضوع این است که چنین اقدامی باید در زمانی صورت بگیرد که ثباتی در اقتصاد کشور حاکم شده است. به نظر بنده، علی‌رغم اینکه حذف چهار صفر از پول ملی، عمل مناسبی است اما شاید در زمان مناسبی انجام نمی‌شود، چراکه با توجه به تحریم‌هایی که ما با آن مواجه هستیم ممکن است دوباره نوساناتی در اقتصاد کشور ایجاد شده و آثار منفی بر پول ملی ما بگذارد.

رجایی‌باغسیایی درباره آثار روانی منفی این اقدام نیز گفت: در چنین شرایطی ممکن است عده‌ای از مردم فکر کنند که با حذف چهار صفر از پول ملی، دارایی ما کم خواهد شد؛ برای مثال قیمت منزل چند صد میلیونی یک شخص به چند صد هزار تومان برسد. گرچه این کاهش قیمت واقعی هم نیست اما می‌تواند آثار روانی منفی را هم در پی داشته باشد.

حذف چهار صفر ممکن است به تورم دامن بزند

وی ادامه داد: همچنین ممکن است برای بسیاری از مردم نیز این احساس ایجاد شود که قیمت و ارزش اسکناس‌هایی که ما در اختیار داریم کم خواهد شد. البته این احساسات غیرواقعی است اما اثرات خود را در اقتصاد کشور خواهد گذاشت. ممکن است که تعدادی از مردم به تبدیل پول خودشان به ارزهای خارجی روی بیاورند و همین موضوع می‌تواند باعث افزایش تورم شود.

رجایی‌باغسیایی گفت: با همه این اوصاف معتقدم اصل این کار خوب است و آثار مثبتی در میان‌مدت و بلند مدت در اقتصاد کشور در پی خواهد داشت اما لازمه موفقیت این برنامه این است است که در ابتدا ثباتی در اقتصاد ایجاد شده و دولت هم تورم را کنترل کند. فرض کنید که اگر قبل از اینکه چهار صفر حذف شود دلار در حدود ۸ هزار تومان تثبیت شود در این صورت هر دلار در حدود ۸ ریال خواهد شد و اگر دلار در روی ۱۰ هزار تومان تثبیت شود آنگاه با حذف چهار صفر، هر دلار معادل یک تومان خواهد شد و لذا این اثر خیلی خوبی دارد اما مشروط بر اینکه دولت بتواند این برابری را ایجاد کند.

اهمیت نحوه مواجهه دولت با نوسانات اقتصادی

این کارشناس مسائل اقتصادی یادآور شد: اما اگر بنا باشد که این ۱ تومان در مدت یک ماه، دوباره به دو و سه تومان و بالاتر برسد آن آثار روانی مثبتی که ایجاد کرده را از بین خواهد برد بنابراین دولت قبل از انجام این‌کار حتماً باید در اقتصاد کشور ثبات ایجاد کند.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره رابطه حذف چهار صفر و موضوع تورم تأکید کرد: خود این کار فی‌نفسه نقش مثبت یا منفی در تورم ندارد، چراکه این یک رفرم پولی است که به موجب آن به مردم اعلام می‌کنیم که از این به بعد، هر اسکناس ۱۰ هزار تومانی شما تبدیل به اسکناس ۱ تومانی خواهد شد. طبیعتاً قیمت کالاها و حقوق‌ها به همان نسبت کاهش پیدا می‌کند اما نقشی بر روی تورم ندارد. در اینجا ذهنیتی که در مردم ایجاد شده و همچنین نحوه مواجهه دولت با نوسانات و کنترل آن‌ها اهمیت دارد.

لزوم ارائه اطلاعات شفاف به مردم

عضو سابق کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: اگر دلار به ۱ تومان برسد حس خوبی به مردم دست خواهد داد و دیگر چنین حرص و ولعی ندارند که به دنبال خرید دلار بروند اما از جهتی دیگر، قبل از عملیاتی شدن این برنامه، اگر این‌گونه فکر کنند که قرار است با حذف چهار صفر، ارزش پولی که در اختیار ما است کاهش پیدا کند و برای مثال اینکه ۱۰ تومان تبدیل به ۱ تومان می‌شود به معنای کاهش ارزش پول تلقی شود، آنگاه ممکن است قبل از اجرای این برنامه دولت، به سمت تبدیل ریال خود به دلار یا ارزهای دیگر بروند.

رجایی‌باغسیایی اظهار کرد: چنین اقداماتی می‌تواند به تورم در اقتصاد کشور دامن بزند. لذا مدیریت کردن درک مردم از قضیه و دادن اطلاعات کافی و وافی به آنان و شفاف‌سازی پیرامون این قضیه می‌تواند به میزان زیادی مهم باشد، چراکه می‌تواند بر روی تورم اثر بگذارد، اما نفس این قضیه تأثیری بر کاهش یا افزایش تورم نخواهد داشت.

اثرات مثبت حذف صفر بر اقتصاد ترکیه

وی با اشاره به اینکه برای اجرای این برنامه نیازمند کنترل تورم هستیم یادآور شد: همان‌گونه که عرض کردم باید ثبات اقتصادی ایجاد شود و ایجاد ثبات اقتصادی هم به این معنی است که یا باید تورمی نباشد یا اینکه بسیار پائین باشد سپس اقدام به حذف چهار صفر از پول ملی کنیم.

این کارشناس مسائل اقتصادی به اثرات مثبت حذف صفر بر اقتصاد ترکیه اشاره و تأکید کرد: معمولاً‌ بعد از اینکه در کشوری، تورم خیلی افزایش پیدا کرده و ارزش پول ملی نیز کاهش پیدا می‌کند، اقدام به حذف صفر از پول ملی خود می‌کنند. برای مثال در مقطعی در ترکیه آنقدر ارزش پول ملی کاهش پیدا کرده بود که برای خرید یک کیلو گوجه فرنگی باید چند میلیون لیر پرداخت می‌شد. این وضعیت نشان‌دهنده کاهش شدید ارزش پول ملی است اما وقتی آنها اقدام به رفرم پولی کرده و صفرها را حذف کردند، این اعداد هم پایین آمد. قبلاً کسانی‌که به ترکیه می‌رفتند برای محاسبه اعداد و ارقام سردرگم می‌شدند چراکه برای مثال برای یک خرید باید چند صد میلیون دینار پرداخت می‌کردند و این اعداد بسیار بزرگ بود اما وقتی این اعداد کوچک و اسکناس‌ها کم شد اثرات مثبتی در اقتصاد آنها در پی داشت.

آثار اصلاحات پولی در اقتصاد افغانستان

عضو سابق کمیسیون اقتصادی مجلس بیان کرد: در افغانستان هم موقعی که اصلاحات پولی انجام گرفت، بسیاری از ایرانی‌ها می‌گفتند که پول افغانستان در برابر پول ایران تقویت شده است. لذا چنین آثار روانی در پی دارد. ممکن است بعداً افغان‌ها هم چنین تصوری داشته باشند که ارزش پول ملی ایران زیاد شده است. بنابراین حذف صفرها از پول ملی این آثار روانی مثبت را در پی خواهد داشت اما باید مسائل مرتبط دیگر را نیز مدیریت کرد.

رجایی‌باغسیایی در پایان گفت: معمولاً کشورهایی که توانسته‌اند ثباتی در اقتصاد خود ایجاد کرده و سپس به سمت حذف صفر از پول ملی بروند در کار خودشان موفق بوده‌اند اما این اقدام فی‌نفسه نمی‌تواند ثبات بیاورد، بلکه باید قبل از اینکه این اتفاق بیفتد، ثبات لازم در اقتصاد کشور ایجاد شود.