کدخبر: 29680
20:37
1395/01/15
مناقشه نظامی ارمنستان و آذربایجان : باز شدن زخم کهنه
مناقشه نظامی ارمنستان و آذربایجان : باز شدن زخم کهنه
علیرضا صادق- روزهای شنبه و یکشنبه منطقه قره باغ کوهستانی شاهد رویارویی نظامی میان نیروهای جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان بود. نیروهای نظامی جمهوری قره باغ کوهستانی نیز که توسط دولت ارمنستان پشتیبانی می‌شوند، نیز در این درگیری‌ها حضور داشتند.
جمهوری قره باغ کوهستانی که توسط ساکنان ارمنی‌تبار این منطقه و با حمایت سیاسی و نظامی ارمنستان از سال ۱۹۹۴ و بعد از پایان یافتن مناقشه ارمنستان و آذربایجان در این منطقه تاسیس شده است هر چند توسط کشورهای جهان به رسمیت شناخته نمی‌شود.
مناقشه جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان بر سر قره باغ پیشینه‌ای دیرینه دارد که بیش از هر چیز به سیاست‌های قومی اتحاد جماهیر شوروی به خصوص در دوران استالین باز می‌گردد. در دهه ۱۹۲۰ و سالهای شکل گیری اتحاد جماهیر شوروی تصمیمات ضد و نقیض متعددی در مورد منطقه قفقاز و به خصوص منطقه مورد مناقشه قره باغ اتخاذ شد. اگر چه بر اساس این تصمیمات در ابتدا این منطقه در کنترل جمهوری سوسیالیستی ارمنستان قرار گرفت اما سرانجام بر اساس اصلاحیه قانون اساسی شوروری در سال ۱۹۴۸ ایالت خودمختار قره باغ کوهستانی تحت حاکمیت جمهوری آذربایجان شوروری قرار گرفت. علی رغم نارضایتی جدی مردم ساکن در این منطقه که اکثریت آنها را ارمنی‌ها تشکیل می‌دهند از این تصمیم فضای بسته سیاسی و تمرکز گرایی در اتحاد جماهیر شوروری مانع از بروز جدی اعتراضات ارمنی‌ها به این اقدام گردید. با این حال با به قدرت رسیدن میخائیل گورباچف در سال ۱۹۸۵ در اتحاد جماهیر شوروری تلاش‌های ارمنی‌ها برای الحاق مجدد این منطقه به جمهوری ارمنستان با جدیت و آشکاری بیشتری دنبال شد.
با شتاب گرفتن روند تحولاتی که در نهایت به فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی منجر شد، تنش بین دو جمهوری آذربایجان و ارمنستان پیرامون کنترل منطقه قره باغ بالا گرفت و سرانجام به یک جنگ نظامی دامنه‌دار بین این دو کشور منجر بین سالهای ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۴ منجر شد. درگیریهای متعدد نظامی و وقوع فجایع خون بار بر علیه نظامیان از جمله تبعات این جنگ بود که در نهایت بدون انعقاد یک معاهده صلح و حل اختلافات مرزی دو کشور که با اعلام آتش‌بس و وضعیت نه جنگ و نه صلح به پایان رسید.
حاصل این رشته درگیری‌ها تشکیل جمهوری قره باغ کوهستانی یا جمهوری آرتساخ بود که به صورت عملی کنترل این منطقه را با حمایت دولت ارمنستان در اختیار دارد، هر چند از سوی کشورهای جهان به رسمیت شناخته نمی‌شود و این منطقه به صورت رسمی هنوز بخشی از خاک جمهوری آذربایجان محسوب می‌شود.
**تبادل آتش سنگین و شروع مجدد بحران
عصر روز شنبه و با انتشار خبر درگیری مجدد نیروهای دو طرف در منطقه قره باغ بار دیگر نام این منطقه در کانون توجه رسانه‌های گروهی قرار گرفت. به گزارش خبرگزاری دو طرف در طول هفته گذشته اوضاع در طول خطوط تماس طرفین بحرانی بود اما آغاز دور جدیدی از خشونت از روز شنبه موجب تحمیل کشته‌ها و خسارت‌هایی به دو طرف گردیده است.
به گزارش ایسنا وزارت دفاع جمهوری آذربایجان در بیانیه روز شنبه خود اعلام کرد: در ۲۴ ساعت گذشته نیروهای مسلح جمهوری ارمنستان ۱۲۷ بار آتش بس در منطقه مورد مناقشه در قره باغ را نقض کردند. همچنین ارتش ارمنستان از خمپاره و سلاح خودکار استفاده کرده است.
در مقابل وزارت دفاع جمهوری ارمنستان نیز در بیانیه‌ای به تیراندازی از سوی ارتش جمهوری آذربایجان در منطقه مورد مناقشه قره باغ پرداخت و اعلام کرد که این کشور از تانک، آتشبار و هواپیماهای نظامی استفاده کرده است.
سخنگوی وزارت دفاع ارمنستان هم چنین اعلام کرد: این حملات همچنان ادامه دارد. ارتش ارمنستان نیز دست به حمله متقابل زد.
این درگیری‌ها در طول روزهای شنبه و یکشنبه در این منطقه تداوم یافت. طرفین درگیری یکدیگر را به نقض آتش‌بس و به کارگیری سلاح‌های سنگین متهم می‌کنند.
طرفین هم چنین آمار ضد و نقیضی از میزان تلفات و خسارات وارده شده به طرف دیگر منتشر می‌کنند. در یکی از آخرین ادعاها وزارت دفاع جمهوری آذربایجان روز گذشته مدعی شد که توانسته است بیش از ده فروند تانک ارمنستان را در جریان این درگیری‌ها منهدم نماید.
روز گذشته رئیس‌جمهور ارمنستان از کشته شدن ۱۸ سرباز ارمنی در درگیریهای روزهای اخیر خبر داد و وزرات دفاع آذربایجان هم کشته شدن ۱۲ سرباز این کشور را تایید نمود.
**درخواست‌های بین المللی برای توقف درگیری‌ها
با شروع و تشدید درگیریهای دو کشور در منطقه قره باغ کشورهای مختلف از طرفین درگیری خواستار حفظ خویشتنداری و پرهیز از تداوم درگیری‌ها شدند. در این میان روسیه که منطقه قفقاز را به صورت سنتی حوزه نفوذ خود می‌داند از ساعات ابتدایی در میانجیگری و کنترل آن داشتند.
دولت روسیه به دو کشور تاکید کرده تا هرچه سریعتر به آتش بس دست پیدا کنند و از درگیری‌ها خودداری کنند.
ولادیمیر پوتین، رییس جمهوری روسیه مراتب نگرانی خود را بابت گزارشهای اخیر درباره درگیری‌ها در این منطقه مورد مناقشه ابراز کرده و خواستار پایان یافتن درگیری‌ها در این منطقه شده است.
در همین حال، سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه نیز در تماس تلفنی فوری با وزرای دفاع ارمنستان و جمهوری آذربایجان به این درگیری ها اشاره کرده و خواستار توقف آنها شده بود.
در این تماس تلفنی وی با "سیران اوهانیان"، وزیر دفاع ارمنستان و "ذاکر حسنوف"، وزیر دفاع جمهوری آذربایجان به گفت و گوی تلفنی پرداخته و بر ضرورت انجام اقدامات فوری برای برقراری ثبات در منطقه ناگورنو قره باغ تاکید کرده بود.
علاوه بر تلاش‌های روسیه مقامات سایر کشورهای جهان نیز درخواست‌های مشابهی از رهبران دو کشور کرده بودند. فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز روز شنبه از هر دو طرف خواسته بود که آرامش خود را حفظ و آتش‌بس را رعایت نمایند. موگرینی گفته بود :
از طرف‌های درگیر درخواست می‌کنم هرچه سریعتر به درگیری‌ها پایان دهند تا آتش‌بس بار دیگر برقرار شود. طرف‌های درگیر می‌بایست از انجام اقدام‌های تحریک آمیز و بیان سخنان تنش آفرین پرهیز کنند.
**حمایت ترکیه از آذربایجان
در حالی که کشورهای مختلف جهان و سازمان‌های بین المللی خواستار حفظ خویشتنداری و برقراری آتش بس بین طرفین شده‌اند، رجب طیب اردوغان در جریان سفر خود به آمریکا تاکید کرد که کشورش در این بحران به صورت کامل از جمهوری آذربایجان حمایت می‌کند.
چنین موضع‌گیری البته با توجه به سابقه تنش در رابطه ترکیه و ارمنستان قابل پیش‌بینی بوده است. روابط بین دو کشور به خصوص بر سر مسئله کشتار ارامنه در سال ۱۹۱۵ تیره و تار است. در حالی که ارمنستان دولت عثمانی را مسئول این کشتار گسترده می‌داند دولت ترکیه از پذیرش مسئولیت این اقدام خودداری و مرگ هزاران ارمنی را حاصل شرایط جنگ و قحطی می‌داند.
**ابراز نگرانی ایران
حسین جابری انصاری سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان روز گذشته در خصوص درگیریهای اخیر در منطقه قره باغ گفت: درحالی که منطقه شاهد اقدامات ویرانگر گروه های افراطی بوده و نیازمند آرامش و استقرار است، دریافت اخبار نگران کننده از تشدید درگیری ها در منطقه قره باغ میان آذربایجان و ارمنستان موجب نگرانی شدید جمهوری اسلامی ایران است.
به گزارش ایسنا وی ادامه داد: ما هر دو همسایه شمالی خود را به خویشتنداری و پرهیز از هرگونه اقدامی که شرایط را سخت تر می کند دعوت کرده و به آنان توصیه می کنیم با توقف فوری درگیری ها، همه تلاش خود را برای بازگشت آرامش و حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات در چارچوب گروههای صلح و سازمان ملل بکار گیرند.
**اعلام آتش بس یکجانبه توسط آذربایجان
عصر دیروز شبکه خبری روسی «راشاتودی» گزارش داد وزارت دفاع جمهوری آذربایجان اعلام آتش بس یکطرفه کرده و تمامی عملیات نظامی را درمورد مناقشه قره باغ متوقف کرد.
به گزارش ایرنا، راشاتودی افزود: وزارت دفاع جمهوری آذربایجان اعلام کرد که تصمیم گرفته است بطور یکجانبه در مورد (مناقشه منطقه) 'قره باغ' ترک مخاصمه کند، اما چنانچه مورد حمله قرار گیرد، اقدام نظامی را از سر خواهد گرفت.
همزمان ارتش جمهوری قره باغ جنوبی اعلام کرده است که این بیانیه کاملا دروغ بوده و نیروهای جمهوری آذربایجان به حملات خود به مواضع نیروهای ارمنی ادامه داده‌اند.
آن چه در شرایط فعلی روشن است، بی ثبات و شکننده بودن آتش بس بین دو طرف است. حل نشده باقی ماندن مسئله قره باغ بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان زمینه‌ای مساعد برای بروز بحران بین دو کشور فراهم آورده است بحرانی که گویی سال‌هاست در کمین مردم دو کشور نوشته است.
