کمیسیون اروپا ارائه بسته حمایتی ۱۸ میلیون یورویی به ایران را تصویب کرد. در همین زمینه سایت اتحادیه اروپا اعلام کرد اولین بسته حمایتی کمیسیون اروپا برای حمایت از توسعه اجتماعی و اقتصادی ایران به ارزش ۱۸ میلیون یورو شامل ۸ میلیون یورو کمک به بخش خصوصی به تصویب رسید.
اعلام این خبر واکنش‌های زیادی به همراه داشت و ابهامات و سوالات زیادی را در ذهن مردم و مسئولان و کارشناسان ایجاد کرد. در مرداد ماه امسال بود که یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی از گم شدن ۹ میلیارد دلار ارز خبر داد. مقایسه این حجم از نقدینگی به هر دلیلی اعم از اختلاس، بی تدبیری و یا سهل‌انگاری با بسته حمایتی ۱۸ میلیون یورویی اتحادیه اروپا آن هم برای اقتصاد سردرگم و نابسامان ماههای اخیر ایران، این شبهه را به وجود می‌آود که این مقدار کمک دقیقا به دست چه نهاد یا ارگانی می‌رسد؟ و آیا ۸ میلیون یورو که قرار است به بخش خصوصی کمک شود، دقیقا به چه شرکت یا نهاد خصوصی خواهد رسید؟ و سوال مهم‌تر اینکه چرا تنها ۱۸ میلیون یورو؟ آیا این یک شوخی از سوی اتحادیه اروپاست یا می‌خواهد به زبان بی‌زبانی بگوید تمام زور و توان ما در حمایت از برجام بدون آمریکا در همین حد است؟
لازم به ذکر است که ضرری که شرکت‌های بزرگ و کوچک اروپایی پس از خروج از ایران و به بهانه بازگشت مجدد تحریم‌ها از سوی آمریکا و ترس از مواجهه با جرایم سرسختانه از سوی ایالات متحده، به اقتصاد ایران وارد کردند رقمی در حدود ۱۰۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. بنابراین با نگاهی موشکافانه‌تر متوجه می‌شویم که تصویب این بسته حمایتی از سویاروپایی‌های به ظاهر متحد و متعهد به ایران برای حفظ برجام آنقدر مضحک به نظر می‌رسد که نه تنها بازخورد مثبتی در جامعه نداشت بلکه واکنش‌های تندی را نیز به همراه داشت. برخی آن را نوعی سیگنال از سوی اتحادیه اروپا می‌دانند و عده‌ای نیز توهین اروپایی‌ها قلمداد می‌کنند.
جالب آنکه با بازگشت تحریم‌های ایران موسوم به آیسا، هر شرکتی که ۲۰ میلیون دلار یا بیشتر در ایران سرمایه‌گذاری کند، مشمول تحریم‌های آمریکا خواهد شد، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که اتحادیه اروپا آنچنان در موضع ضعف این بسته حمایتی را تصویب کرده که حتی شجاعت تصویب بسته‌ای بالاتر از ۲۰ میلیون دلار را هم نداشته و با این اقدام به صورتی طعنه آمیز و مضحکی پیام و سیگنالی منفی به شرکت‌های بزرگ و کوچک اروپایی داده است که در ایران سرمایه‌گذاری نکنید! در غیر اینصورت با هیچ استدلالی نمی‌توان این اقدام اتحادیه اروپا را مقابله با آمریکا و در راستای حفظ برجام قلمداد کرد. در دهه ۹۰ میلادی نیز وقتی که قانون ایلسا (تحریم اقتصادی ایران و لیبی) تصویب شد، اتحادیه اروپا تهدید کرد که از آمریکا به سازمان تجارت جهانی شکایت خواهد کرد، امری که در حد همان تهدید باقی ماند و راه به جایی نبرد، این بار نیز اتحادیه اروپا تهدید به مقابله با آمریکا و شکایت از آن به سازمان تجارت جهانی کرده است، اما اکثر کارشناسان و تحلیلگران معتقدند که چنین تهدیداتی پوشالی است و در نهایت اروپا در مقابل خواسته‌های آمریکا سر تعظیم فرود خواهد آورد.
نتیجه اینکه این اقدام اروپا نه تنها هیچ نشانی از عزم جدی قاره سبز برای حفظ برجام را ندارد بلکه نشان‌دهنده عدم کارایی آنها برای حفظ برجام است چراکه در چند روز اخیر چند شرکت بزرگ نفتی و خودرویی و ... اروپایی از توتال گرفته تا زیمنس و ... از ایران خارج شده و همکاری خود را با کشورمان به طور کامل قطع کردند که نشان می‌دهد اتحادیه اروپا اگر عزم جدی برای حفظ برجام داشت، می‌بایست جلوی خروج غول‌های نفتی و خودرویی و مخابراتی خود را بگیرد.
در نهایت و با توجه به اقدامات اخیر اتحادیه اروپا و واکنش شرکت‌های بزرگ اروپایی این سوال در ذهن خطور می‌کند که بسته حمایتی اروپا از برجام حاوی چه پیامی است؟ آیا اروپا با این اقدام در پی تفهیم این قضیه به ایران است که توان ما در همین حد است و کاری بیش از این از دست ما ساخته نیست و برجام به فرجام خودش نزدیک شده و ایران نباید بیش از این دلخوش به برجام نباشد؟ یا اینکه می‌خواهد ثابت کند که مصمم به حفظ برجام است؟! به طور قطع پاسخ این سوال تا اواسط پاییز امسال که آخرین فرصت اجرایی شدن تحریم‌های آمریکا و خروج سرمایه‌گذاران از ایران است، مشخص خواهد شد.
در پایان لازم به یادآوری است که اتحادیه اروپا با انتشار بیانیه‌ای قبول کرده که برای حفظ توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ با ایران و جبران تاثیرات تحریم‌های مجدد آمریکا بر کشورمان، مبلغ ۱۸ میلیون یورو را به ایران پرداخت کند.
دکتر جاوید محمدی - اقتصادادان و کارآفرین
dr.mohamadi@mohatech.org
