شفقنا نوشت: اواخر هفته گذشته اظهارات یکی از بازیگران در نشست خبری یک سریال تلویزیونی و توهین او به خبرنگاران بسیار حاشیه‌ساز شد و در رسانه‌های مختلف بازتاب یافت. پیش‌ازاین هم بعضی از مسئولان به‌جای پاسخ به پرسش یا رد محترمانه مصاحبه برخوردهای مشابهی داشتند و به همین دلیل به نظر می‌رسد به همان اندازه که خبرنگاران باید سؤالات بهتری بپرسند و آداب مصاحبه را به‌عنوان مصاحبه‌گر رعایت کنند؛ مسئولان، هنرمندان و ورزشکاران و سایر افرادی که بیش از مردم عادی جامعه در معرض رسانه‌ها قرار دارند، باید آداب مصاحبه را بدانند از جمله برخوردهای صحیح این است بگویند چنین سؤالی خوشایندشان نیست، یا آن را سؤال درستی نمی‌دانند و موارد مشابه. پرداختن به این نکات از این منظر اهمیت بیشتری دارد که ممکن است در بلندمدت به تضعیف نهاد رسانه در جامعه منجر شود. فریدون صدیقی، مدرس تکنیک‌های مصاحبه در گفت‌وگو با شفقنا به آسیب شناسی این نشست پرداخت و در ادامه به نکاتی اشاره کرد که هر دو طرف باید در مصاحبه رعایت کنند.

صدیقی درباره‌ی آنچه در نشست سریال «زیر پای مادر» اتفاق افتاد، می‌گوید: به نظرم چنین نشستی نه خبری که یک دورهمی است و به گمانم چون سازندگان مجموعه به پایان سریال نزدیک شده‌اند، به این نتیجه رسیده‌اند که یک دورهمی با اهالی رسانه‌ها ترتیب دهند تا گپ‌وگفتی خودمانی با آنها داشته باشند تا یک گزارش بی‌حاشیه در رسانه‌ها منعکس شود و حاصل این گزارش انتقال یک پیام مثبت، یعنی استقبال از سریال باشد. توجه داشته باشیم معمولا نشست‌های خبری در شرف یک اتفاق صورت می‌گیرد یا این‌که اتفاقی رخ‌داده و می‌خواهیم در نشست درباره‌ی چون‌وچرایی آن رویداد توضیح دهیم.

این روزنامه‌نگار پیشکسوت درباره اینکه چرا این نشست دچار تنش شده است، توضیح می‌دهد: به نظرم احتمالاً قرار نبوده در این دورهمی یا نشست سؤال‌های چالشی مطرح شود، مثلاً از ضعف‌های ساختاری فیلم‌نامه صحبت شود و وقتی احتمالاً سؤال‌ها به سمت نقد و آسیب‌شناسی رفته، با واکنش‌ عوامل فیلم روبه‌رو شده است.

او ادامه می‌دهد: صبح همان روز یکی از روزنامه‌ها این سریال را نقد کرده و اگر اشتباه نکنم آن را کمتر از متوسط دانسته بود. از طرف دیگر سؤالی هم مربوط به شباهت دیالوگ‌های ضعیف سعید نعمت‌الله با دیالوگ‌های استاد کیمیایی مطرح‌شده بود- کسی که نیم‌قرن پیشینه دیالوگ‌های صاحب سبک دارد. همه این‌ها به‌اضافه تأخیر در برپایی نشست و تأخیر حضور خانم جعفری و بعد مواجهه غیرحرفه‌ای او با پرسش‌ها، زمینه‌های تنش را فراهم می‌کند.

این واکنش، مناسب یک بازیگر حرفه‌ای نیست

این مدرس روزنامه‌نگاری با بیان این‌که بهناز جعفری قریب بیست سال پیش در دانشگاه آزاد دانشجوی او در رشته گزارش‌نویسی با گرایش سینما و تئاتر بوده و پیشینه خوبی در فعالیت سینمایی و تئاتری دارد، تأکید می‌کند: به گمان من عصبیت‌های صنفی، عدم امنیت شغلی و تنش‌های موجود در جامعه فرهنگی و هنری در واکنش ایشان به پرسش‌ها به‌طور غیرمستقیم تأثیرگذار بوده است که البته این واکنش اصلاً خوب و مناسب یک بازیگر حرفه‌ای نیست.

ولی چرا چنین واکنش‌هایی هرچند وقت یک‌بار اتفاق می‌افتد؟ صدیقی پاسخ می‌دهد: اتفاق‌هایی ازاین‌دست عموماً از دو گروه بیش از بقیه مردم سر می‌زند. دو گروه که گاهی فضای رسانه‌‌ها را هم ملتهب می‌کنند یا موج می‌آفرینند یعنی ورزشکارها و هنرمندان و در اینجا بیشتر تأکیدم بر ستاره‌ها است درواقع گروه‌هایی که بیشتر دیده می‌شوند.

او توضیح می‌دهد: این دو گروه به خاطر فرصت‌هایی که برای قضاوت شدن خود می‌آفرینند، آسیب‌پذیرتر هم هستند و آستانه‌ی آسیب‌پذیری‌شان هم بسیار زیاد است.

این مدرس روزنامه‌نگاری با توضیح درباره ویژگی‌های یک نشست خوب می‌گوید: برگزاری چنین نشست‌هایی نیازمند همگرایی مصاحبه‌کنندگان و مصاحبه‌شوندگان است. یعنی ظرفیت‌های متوازن بین دو گروه برای طرح پرسش و پاسخ باید وجود داشته باشد. اعضای تیم این مجموعه جوان باید این نکته را مدنظر داشته باشند که دورهمی به دعوت آنها بوده و به‌عنوان دعوت‌کننده باید پاسخگوی مهمانان خود یعنی خبرنگاران باشند. من سراغ ندارم که مهمانداری، مهمانش را به باد ناسزا بگیرد.

برای عذرخواهی الآن هم دیر نشده است

صدیقی با اشاره به نقش و جایگاه فعالان حوزه ارتباطات در جامعه توضیح می‌دهد: یادمان باشد ما روزنامه‌نگاران و هنرمندان به‌نوعی میراث داران زبان و ادب فارسی هستیم و باید به ترویج فرهنگ درست و سنجیده، متوازن و تعامل و گفت‌وگوی رودررو در جامعه کمک کنیم. به همین خاطر در چنین نشست‌هایی وقتی ادبیات نامناسب و توهین‌آمیز ردوبدل می‌شود، قطعاً بیش از همه جامعه از این رویداد متأسف و متضرر می‌شود.

او افزود: باید بدانیم با چه کسی در حال صحبت هستیم و مورد مؤاخذه چه کسی هستیم. چون هر دو طرف در موقعیتی آسیب‌پذیر هستیم. باید از یکدیگر مراقبت و یکدیگر را مدیریت کنیم. من اگر جای خانم جعفری بودم، به‌سادگی عذرخواهی می‌کردم. هرچند الآن هم دیر نشده است و می‌توانند این کار را انجام دهند. یادمان باشد ناامنی‌های روانی در حوزه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و… اغلب همه ما را عصبی کرده است و در این میان این عصبیت‌ها برای چهره‌های هنری و ورزشی که عمر امنیت شهرت و ثروت کوتاهی دارند دو صدچندان است.

آداب ساده یک مصاحبه خوب

این مدرس تکنیک‌های مصاحبه درباره‌ی آداب کلی که مصاحبه‌شوندگان به‌ویژه مسئولان باید رعایت کنند، می‌گوید: شناخت رسانه، موضوع پرسش رسانه، شناخت مخاطبان رسانه، شناخت خبرنگار یا گزارشگرانی که رودرروی مصاحبه‌شونده می‌گیرند، دانستگی دامنه طیف مخاطبان رسانه، و نیز جایگاه رسانه از جمله مواردی است که مصاحبه‌شونده پیش از انجام مصاحبه باید نسبت به آن علم و اطلاع داشته باشد. یعنی بدانند درباره چه موضوعی و با چه رسانه‌ای و با چه طیف از مخاطبان رسانه روبه‌رو هستند.

او توضیح می‌دهد: بی‌تردید با چنین درک و دریافتی، مصاحبه‌شونده خالی از ذهن، نباید رودرروی مصاحبه‌کننده قرار بگیرد. مصاحبه‌شونده باید بداند به پرسش‌های خبرنگار پاسخ بدهد؛ پرسش‌هایی که خبرنگار به‌عنوان نماینده مردم یا مخاطبان یک رسانه با او در میان می‌گذارد. بنابراین اطلاع و اشراف بر موضوع، برخورد متناسب و متوازن و بیان سلیس و صریح و البته مشفقانه از آداب ساده برگزار کردن یک مصاحبه نسبتاً خوب برای مصاحبه‌شونده است. بنابراین تأکید می‌کنم پرخاشگری و تندخویی با رسانه‌ها و خبرنگار درواقع تندخویی به مخاطبان رسانه یعنی مردم است. البته بدیهی است مهم‌ترین وظیفه خبرنگار حفظ احترام، شأن و منزلت مصاحبه‌شونده است حتی اگر مصاحبه‌شونده یک مجرم باشد چراکه خبرنگار بازجو نیست، پرسشگر است. دراین‌باره نکات بسیار قابل‌ذکر است که اینجا مجال توضیح درباره آن نیست.

سمیرا بختیار