فرارو نوشت: استراتژی "کاهش نفوذ ایران در منطقه" که با سفر رکس تیلرسون به عربستان سعودی و بر پایه تمرکز بر عراق در روزهای اخیر پیگیری شده است، تحلیل های مختلفی را درپی داشته است. بسیاری از کارشناسان نسبت به وضعیت کنونی داخل عراق و فعالیت های آمریکا و عربستان در این حوزه به مقامات دیپلماتیک و نظامی ایران هشدار می دهند. این نگرانی وجود دارد که عراق نیز در فرآیندی حساب شده به سمت آمریکا و عربستان چرخش کند. همزمان با سفر تیلرسون به عربستان و دیدارش با نخست وزیر عراق، عربستان تمایل خود را برای گسترش روابط اقتصادی با عراق اعلام کرده است. به این ترتیب در کنار فعالیت های سیاسی و دیپلماتیک ابزار اقتصاد نیز برای پیش برد استراتژی آمریکا به کار گرفته شده است.

واکاوی پروژه جداسازی عراق از ایران

تیلرسون در سفر به عربستان از نیروهای حشد شعبی که مورد حمایت ایران هستند خواست که به خانه‌هاشان برگردند. دفتر نخست‌وزیر عراق در بیانیه‌ای درخواست وزیر خارجه آمریکا را رد کرد و به شدت از سخنان تیلرسون انتقاد کرد.

اما در حاشیه های این متن اتفاقات دیگری هم در حال رخ دادن است. تحرکات مقتدی صدر روحانی شیعه با نفوذ عراق یکی از این حاشیه هاست.

پس از چندین دیدار خبرساز مقتدی صدر روحانی با رهبران کشورهای منطقه در ماه های اخیر، رهبر جریان صدر عراق روز دوشنبه با ملک عبدالله پادشاه اردن دیدار کرد.

کاخ پادشاهی اردن، در بیانیه با اعلام دیدار پادشاه این کشور با مقتدی صدر گفته است که محور گفت‌وگوهای این دو "لزوم گسترش همکاری‌های تجاری و اقتصادی" بین دو کشور بوده است.

با این حال آسوشتیدپرس این دیدار را گامی در راستای تلاش‌ها برای مهار نفوذ ایران در خاورمیانه توصیف کرده است.

اردن متحد عربستان است و همگام با این کشور نگران نفوذ ایران در خاورمیانه است.

دیدار مقتدی صدر با پادشاه اردن، ساعاتی پس از دیدار ملک عبدالله با حیدر العبادی نخست‌وزیر عراق صورت گرفته و جزئیات بیشتری در مورد آن منتشر نشده است.

صدر پیشتر هم در مرداد ماه امسال به عربستان سعودی، امارات عربی متحده و مصر سفر کرد که هر سه کشور از منتقدان رفتارهای ایران در منطقه هستند.

او از جمله پس از دیدار با ولیعهد عربستان سعودی، با تأکید بر یکسان بودن دیدگاه‌هایش با محمد بن سلمان، این کشور را "پدر پر قدرت ملت‌های عرب" توصیف کرده بود که برای برقراری صلح در منطقه تلاش می‌کند.

مقتدی صدر نیز از مخالفان فعالیت حشد شعبی است، او چندی پیش با تأکید بر لزوم انحلال این گروه گفته بود که موجودیت این نیروهای خارج از چارچوب دولت باعت مشکلات بزرگ و تبعات منفی می‌شود.

"چرخش" مقتدی صدر

درباره این حواشی و متن سوال این است که مقتدی صدر و حیدر عبادی در استراتژی آمریکا چه نقشی ایفا می کنند؟

علی بیگدلی استاد دانشگاه و تحلیلگرمسائل بین الملل در این باره به فرارو گفت: «آمریکا و عربستان به دنبال این هستند که نفوذ سیاسی و نظامی ایران در عراق را کاهش دهند و به نوعی پرو بال ایران را قچی کنند. در این راستا حتی تلاش هایی برای کاهش نفوذ ایران بر حماس داشته اند.»

او افزود: «دو ماه و نیم پیش آقای حیدر عبادی در اولین سفر خود به عربستان سعودی اعلام کرد که من قبل از اینکه شیعه باشم عرب هستم و اشتباهی که حافظ اسد در سوریه انجام داد و پسرش نیز همان راه را طی کرد و از جهان عرب خارج شد، را تکرار نخواهم کرد. اما عبادی تاکید کرد که در شرایط کنونی نمی تواند موقعیتی که در آن قرار گرفته است را ترک کند.»

این تحلیلگر مسائل بین الملل در ادامه افزود: «از سوی دیگر در سفر اخیر حیدر عبادی به عربستان تیلرسون وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد که حشد شعبی (نیروهای شیعه نزدیک به ایران) باید به خانه هایشان برگردند، به نظرم او بدون چراغ سبز حیدر عبادی مطلقا چنین حرفی را نخواهد زد منتها یک سازوکاری ایجاد شده است که تیلرسون این سخن را مطرح کند و پس از آن نخست وزیر عراق آن را رد کند اما موضوع این است که پیامی که باید منتقل شده است.»

بیگدلی معتقد است: «سیاست آمریکا در درجه اول این است که مسئله ایران را به یک پدیده بین المللی تبدیل کند تا افکار جهانی برای مقابله با ایران آماده شود. این استراتژی همیشگی آمریکا بوده است، در مورد بحران هسته ای هم همین کار را کرد. رفتارها، رفت و آمدهای دیپلماتیک آمریکا و حتی نشست ها و کنفرانس هایی که در این کشور برگزار می شود همه حکایت از آن دارد که بسیج عمومی به وجود آمده است که در داخل ایران را ازار دهند و در خارج از ایران، ایران هراسی به وجود آورند»

به گفته این استاد دانشگاه "یعنی آمریکا استراتژی بین المللی "ایران هراسی" و استراتژی خود برای داخل را "ایران آزاری" تعریف کرده است. این حرکت تازه آغاز شده است و سیاستمداران ایرانی این سیاست را نباید سرسری بگیرند. این استراتژی بسیار جدی است. آنها به دنبال آن هستند که ما حتی یک کشور دوست در اطرافمان نداشته باشیم. نگاهی به روابط ایران و افغانستان نشان می دهد تلاش های برای ایجاد دشمنی میان ایران و افغانستان وجود دارد."

بیگدلی با بیان اینکه در راستای دشمن سازی در گام اول به سراغ عراق رفته اند، افزود: «به این زودی نمی توانند عراق را از زیر نفوذ ایران خارج کنند اما مقدمات آن آغاز شده است. یکی از نگرانی های آمریکا این است که حشد شعبی به یک نهاد نظامی قدرتمند در این کشور تبدیل شود، در اینصورت امریکا کاری ازش ساخته نخواهد بود. این موضوع برای عربستان هم خطرناک خواهد بود، بنابراین آنها به دنبال این هستند تا حشد شعبی به یک نهاد ثابت قدرتمند تبدیل نشده است، باید متوقف شود و به قول تیلرسون نیروهای آن "به خانه هایشان" برگردند.»

بیگدلی درباره نقش مقتدی صدر به عنوان یک روحانی شیعه در این سناریو گفت: «مقتدی صدر نفودش در عراق زیر سایه قدرت ایران در حال محو شدن است. تعداد زیادی از طرفداران مقتدی صدر جذب حشد شعبی شده اند و مقام و منزلت مقتدی صدر در حال از بین رفتن است. شاید یکی از دلایل مقتدی صدر برای چرخش به سمت عربستان همین موضوع باشد. از سوی دیگر او از جمله افزادی است که به دنبال کاستن از فعالیت حشد شعبی در عراق است.»

این استاد دانشگاه ادامه داد: «این وضعیت برای برخی چهره ها و گروه های دیگر در عراق نیز وجود دارد، حتی بخشی از حزب الدعوه هم در حال فاصله گرفتن از ایران هستند.»

او در پاسخ به این سوال که "برخی رسانه ها و مقام های آمریکایی می گویند حشد شعبی در حال تبدیل شدن به نهادی شبیه به حزب الله لبنان است، این ارزیابی چقدر صحیح است؟"، گفت: «حشد شعبی شرایط آن را دارد که حتی قویتر از حزب الله لبنان شود. الان حزب الله قدرت بسیار زیادی در لبنان دارد و حتی از نطر نظامی مقدم بر ارتش و دولت لبنان است، اگر حشد شعبی به همین مسیر خود ادامه دهد و قدرتمند تر شود و در کنار آن ارتش عراق همچنان ناتوان و ناکارآمد بماند طبیعی است که حشد شعبی به قدرت برتر در عراق تبدیل می شود.»

بیگدلی معتقد است حیدر عبادی بازیگر بسیار ماهری است و در تحولات آینده عراق به سمت آمریکا چرخش خواهد کرد و تلاش می کند ارتش عراق را تقویت کند و از این طریق مانع از نفوذ بیشتر حشد شعبی شود.

او در پاسخ به این پرسش که مهارت سیاسی حیدر عبادی در شرایط بحرانی بوده است، با پایان یافتن بحران او چقدر می تواند موفق باشد؟، اظهار کرد: اگر شما عملکرد حیدر عبادی با نوری مالکی را مقایسه کنید، می بینید که نوری مالکی هم در بحران نخست وزیر شد اما خراب کرد، ارتش، مجلس، دیوانسالاری و مناسبات عراق را به هم ریخت، اما حیدر عبادی که در بحران توانست این وجاهت را به دست بیاورد قطعا در وضعیت خارج از بحران نیز می تواند به موفقیت هایش ادامه دهد.»

بیگدلی ادامه داد: «عبادی بسیاری به آمریکا نزدیک است. در همین دیدار اخیر با تیلرسون، در اغوش تیلرسون جای گرفت و وزیر خارجه آمریکا همچون شرقی ها با او روبوسی کرد. عبادی در آمریکا بوده و درس خوانده است و روابط بسیار نزدیکی با آمریکا دارد. شرایط عبادی با نوری مالکی زمین تا آسمان متفاوت است و او این قابلیت را دارد که به مسیر کنونی خود ادامه دهد.»

این کارشناس مسائل سیاست خارجی درباره تلاش های عبادی برای تفکیک مسائل ایران با آمریکا و عربستان تحلیل کرد: «عبادی سیاستمدار زیرکی است او می داند که باید گام به گام حرکتی کند. او نمی تواند به یکباره حشد شعبی را کنار بگذارد. مهم این است که پیام از سوی تیلرسون منتقل شده است.»