محمد مهدی میثمی
m.meisami@jahaneghtesad.com
با کاهش بهای نفت در روز جمعه نگرانیها از تاثیر گذاری برنامهی کاهش تولید اوپک شدت گرفت. کاهش عرضهی نفت در بازار که با اجرایی شدن توافق کشورهای اوپک و برخی از کشورهای غیر عضو این سازمان از ابتدای ژانویه به مرور موجب افزایش بهای نفت شده بود، روز جمعه متوقف شد و به تردیدها دربارهی عدم توانایی اوپک در بهبود بازار نفت دامن زد.
سازمان کشورهای صادرکننده نفت و دیگر تولیدکنندگان غیر عضو مانند روسیه به منظور بهبود بازار و متعادل ساختن عرضه و تقاضا توافق کردند که مجموع تولید خود را ۱٫۸ میلیون بشکه در روز کاهش دهند. پیش از این آژانس بین المللی انرژی در گزارشی از کاهش تولید اوپک در ماه ژانویه خبر داده بود. روز گذشته نیز موسسهی پترولجیستیکس با رصد رفت و آمد نفتکشها این خبر را تایید کرد. با این حال عواملی دستاورد اوپک را تحت تاثیر قرار داد که در زیر به بررسی مهمترین آنها که به عدم افزایش بیشتر بهای نفت در کوتاه مدت منجر میشوند، اشاره میکنم:
***برنامههای نفتی جدید ایالات متحده: آغاز ریاست جمهوری دونالد ترامپ با افزایش تعداد سکوهای حفاری این کشور همراه شده است. موسسهی بیکر هیوز که بزرگترین شرکت خدمات نفتی در جهان است، اعلام کرد حفاران آمریکایی در هفته گذشته ۱۵ دکل نفتی را فعال کردند و روند افزایش فعالیت در ۱۲ هفتهی گذشته را تداوم بخشیدند. تاکنون تعداد دکلهای فعال نفتی آمریکا به ۵۶۶ عدد رسیده است که بیشترین میزان از نوامبر ۲۰۱۵ به شمار میرود. این روند صعودی با شگفت زده کردن تحلیلگران به مهمترین عامل توقف افزایش بهای نفت و چشم انداز منفی آیندهی بازار بدل شده است.
همچنین میتوان به امضای رئیس جمهور جدید آمریکا زیر برنامهی احداث خط لولهی انتقال نفت کی استون و داکوتا اکسس به عنوان دیگر عوامل نوسان بهای نفت در بازار جهانی اشاره کرد. ترامپ که از ابتدا در سخنرانیهای انتخاباتی اش وعدهی استقلال انرژی آمریکا و رونق صنعت نفت را داده بود، با شروع فعالیتش در مقام رئیس جمهور در حال جامهی عمل پوشاندن به وعدههایش است.
راه اندازی خط لولهی مذکور که در دوران اوباما به دلیل اعتراضات گستردهی بومیان سرخ پوست منطقه متوقف شده بود، با امضای ترامپ پی گرفته میشود. حمایت وی از بخش نفت و گاز به منظور اشتغالزایی و افزایش درآمدهای ایالات متحده نیز چشم اندازی تیره برای آیندهی بازار نفت رقم زده است. هم اکنون تولید نفت شیل آمریکا به همان میزان دو سال گذشته رسیده است، زمانی که عربستان برای به زیر کشیدن یانکیها از صدر تولید کنندگان نفت، تولید خود را افزایش داد و موجب سقوط بهای نفت شد.
***بازگشت ایران به بازار: کشورمان که پس از لغو تحریمهای غربی یازگشتی مقتدرانه به بازار جهانی نفت داشته است، با معاف شدن از همراهی با کشورها برای اجرای برنامهی کاهش تولید در حال افزایش تولید نفت است. کشورهای مشارکت کننده به ایران اجازه دادند که ۹۰ هزار بشکه بر تولید خود بیافزاید. بنابر گزارش بلومبرگ، در حالی که مشتریان اروپایی نفت خام ایران در حال خریداری بیشترین میزان نفت در ۵ سال گذشته هستند، کشورمان در حال بازیابی سهم گذشته اش از بازار است. همچنین بنابر گزارش رویترز، به نظر میرسد با اضافه شدن اندونزی به جمع مشتریان نفت خام ایران، صادرات ماهانهی نفت خام کشورمان در ماه آیندهی میلادی اندک افزایشی پیدا کند. بر این اساس پیش بینی میشود که صادرات نفت خام و فرآوردههای نفتی ایران از ۲ میلیون و ۱۶۰ هزار بشکه در روز در ماه ژانویه به بیشتر از ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز در ماه فوریه افزایش پیدا کند. هفتهی گذشته بیژن زنگنه وزیر نفت نیز اعلام کرد که تولید نفت ایران نزدیک به ۳ میلیون و ۹۰۰ هزار بشکه در روز است.
***افزایش تولید لیبی: تولید نفت لیبی در ماه دسامبر به ۶۲۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت و بر اساس برآوردها هم اکنون بالغ بر ۷۰۰ هزار بشکه در روز است که این امر به معنای افزایشی دو برابری نسبت به میانهی سال ۲۰۱۶ است. به نظر میرسد این کشور واقع در شمال آفریقا که از اعضای اوپک نیز هست برای رسیدن به ۱٫۲۵ میلیون بشکه در روز تا پایان سال ۲۰۱۷ هدف گذاری کرده است. با وجود اینکه کشور جنگ زدهی لیبی در طی پنج سال گذشته کمتر از توان بالقوهی خود نفت تولید میکرده است، این ارقام نشان میدهد که میتوان به دستیابی آنها به هدفشان خوشبین بود. با این حال اضافه شدن ۶۳۰ هزار بشکه در روز به میزان تولید این کشور در طی سال جاری به معنای از بین رفتن بخشی قابل توجه از کاهش تولید اوپک است و میتواند به مانعی در برابر افزایش بهای نفت تبدیل شود.
البته پایبندی کامل اعضای اوپک به برنامه تا پایان مهلت شش ماههی آن نیز اهمیت فراوانی در بهبود قیمتها دارد که تا کنون به گفته این موسسه پترولجیستیکس، سازمان کشورهای صادر کننده نفت در ماه ژانویه یعنی ماه نخست اجرای توافق، ۹۰۰ هزار بشکه در روز تولید خود را کاهش داده است که این رقم معادل حدود ۷۵ درصد از کاهش تولیدی است که اعضای اوپک به آن متعهد شده اند.
اختلاف بر سر موازنهی عرضه و تقاضا
در چنین شرایطی، بسیاری از تحلیلگران بازار معتقدند که عرضهی نفت در نیمهی نخست سال ۲۰۱۷ کاهش پیدا میکند. بعنوان مثال موسسهی بارکلیز با پیش بینی کاهش ۹۰۰ هزار بشکه در روز عرضهی نفت در سه ماههی اول سال جاری میلادی در نتیجهی برنامهی کاهش تولید اوپک، اشاره کرده که وضعیت بازار بهبود مییابد.
اما اداره اطلاعات انرژی آمریکا با چشم اندازی متفاوت پیش بینی کرده است که در سراسر سال جاری میلادی مازاد عرضه ۳۰۰ هزار بشکه در روز پایدار باقی بماند و کاهش عرضه از نیمهی دوم سال ۲۰۱۸ آغاز شود. بر این اساس، EIA انتظار دارد که قیمتهای نفت در دو سال آینده زیر ۶۰ دلار در هر بشکه باقی بماند.