شکل‌گیری و گسترش فعالیت اتحادیه‌های صنفی زیرمجموعه اتاق اصناف در ایران، همچون سایر تشکلهای صنفی با دو هدف عمده انجام گرفته است. اولین هدف مدنظر، حمایت از تک‌تک اعضا زیرمجموعه آن تشکل، هدف دوم آماده نمودن سازمانی مقتدر و قوی برای ارائه نظرات کارشناسی، تخصصی و مشاورهای به دولت، در جهت کمک به تنظیم بازار محصولات(کالا یا خدمات) زیرمجموعه صنف است.
به مرور با تصویب و ابلاغ قانون نظام صنفی در اوائل دهه ۱۳۵۰، دولت وظایف بیشتری برای تشکل‌ها و سازمان‌های صنفی زیرمجموعه اتاق اصناف در نظر گرفت. ازجمله وظیفه مهم صدور و تمدید پروانه کسب، همچنین پیگیری کنترل، نظارت و بازرسی اصناف به این تشکلهای صنفی به ویژه اتحادیه‌ها واگذار شد. با گسترش وظایف حاکمیتی دولت به اتحادیه‌ها، اتاق‌های اصناف شهرستان‌ها و اتاق اصناف ایران، این تشکل‌ها نیز با کمک و همکاری نهادها، سازمان‌ها و ادارات دولتی مرتبط به خصوص مرکز اصناف و بازرگانان ایران، مطالعه و برنامه‌ریزی برای انجام هرچه بهتر این وظایف پیگیری نمودند. در این ارتباط اجباری شدن حضور در دوره‌های آموزشی برای دریافت و تمدید پروانه کسب و پیگیری برگزاری دوره‌های تخصصی برای برخی کسب و کارها، همچنین تجهیز سازمان‌های صنفی اصناف به ابزار و امکانات نوین فنآوری ارتباطات و اطلاعات، از جمله مهم‌ترین اقدامات برای این منظور بوده است.
قابل ذکر است در سال‌های ابتدای واگذاری وظایف حاکمیتی به تشکلهای صنفی از جمله اتحادیه‌ها، به تبع محدودیت‌های مختلف، گاهی اتحادیه‌ای شکل می‌گرفت که در فعالیت آن به موضوع تخصص چندان توجه نشده است. بطوریکه برخی اتحادیه‌ها متفاوت از بیشتر سازمان‌های صنفی، متولی پیگیری امور تعداد زیادی کالا ویا خدمات غیرهمگن و غیر مرتبط شدند که تنها دلیل انجام این کار در آن دوره، محدودیتها گوناگون از جمله ماهیت و نوع فعالیت کسب و کار در محلات، تقاضای کم افراد برای محصولات زیرمجموعه آن صنف بوده است. بدین ترتیب ایجاد و فعالیت آن اتحادیه در ان شرایط و باتوجه به محدودیتها، قابل توجیه بود. درحالیکه امروزه دیگر آن محدودیتها از بین رفته و دیگر چنین کسب و کاری در محلات فعالیت ندارند. همچنین مشاغلی که در گذشته باتوجه به محدودیت‌های مختلف بصورت غیرتخصصی، چند گروه کالایی را باهم زیر یک سقف عرضه می‌داشتند. در حال حاضر این مشاغل دچار تغییر و تحولاتی اساسی شده و از دل یک فعالیت چند کسب وکار بوجود آمد و بصورت تخصصی در مناطق مختلف شهرها فعالیت دارند. باید توجه داشت امروزه شکل‌گیری و فعالیت کسب و کارهای کوچک و متوسط زیرمجموعه اصناف عمدتا بصورت کاملا تخصصی و مرتبط، توسط افراد صنفی(شامل افراد صنفی که تغییر فعالیت داده‌اند ویا متقاضیان جدید فعالیت صنفی) باتوجه به صرفه‌های مختلف اقتصادی و ضرورت تامین پیش نیازهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری لازم، خیلی سریع‌تر از گذشته انجام می‌گیرد. بطوریکه برخی فعالیت‌های صنفی که در گذشته در یک واحد صنفی عرضه می‌شد، به مرور به چند فعالیت صنفی بصورت تخصصی، مرتبط و همگن تقسیم‌بندی و دسته‌بندی شده‌اند. آنچه مسلم است همراه با رشد و توسعه علوم و فنون مختلف، نوع و ماهیت کسب و کارها نیز دچار تغییر و تحول شده و از دل یک فعالیت چند فعالیت جدید شکل می‌گیرد و یا برعکس چند فعالیت در یک کسب و کار ادغام می‌شوند. در این شرایط لازم است درزمینه محصولات زیرمجموعه اتحادیه‌های صنفی هم بصورت تخصصی بازنگری و تغییر و تحول اساسی صورت پذیرد. بطوریکه همواره موضوع مهم و اساسی در فعالیت اتحادیه‌ها، "تخصص" در حوزه کسب و کار و صنف زیرمجموعه در اولویت اول باشد. باید توجه داشت که در گذشته، قدرت چانه‌زنی و ارتباطات مدیران و بزرگان صنف و اتحادیه‌ها، در کالاها و خدمات زیرمجموعه اتحادیه اثر داشت. چراکه برای کسب درآمد بیشتر از محل حق عضویت بعنوان مهم‌ترین منبع درآمد اتحادیه‌ها، سعی در افزایش تعداد بیشتری کالا و خدمات یا گروه‌های کالایی و خدماتی می‌نمودند. به گونه‌ای که در زیرمجموعه برخی از اتحادیه، تعداد بسیاررسته صنفی غیر مرتبط قرار گرفته است. برای نمونه در دوره‌های حدود ۱۲۰۰قلم کالا و خدمت زیرمجموعه اتحادیه خرازی تهران فعالیت داشته‌اند، البته در چند سال گذشته تعداد کمی از این فعالیت‌های زیرمجموعه این اتحادیه کم شده اما همچنان این تشکل بزرگترین سازمان صنفی زیرمجموعه اتاق اصناف ایران از نظر محصولات تحت نظارت است.
اتحادیه خرازی تهران از سال ۱۳۴۵شروع به فعالیت کرد و این تشکل به همراه سایر اتحادیه‌های صنفی مرتبط با اصناف از اوائل ۱۳۵۰، بعد از ایجاد اتاق اصناف، مسئول تشکیل پرونده متقاضیان خواهان دریافت پروانه کسب صنف خرازی شدند. همان گونه که اشاره شد در آن زمان این اتحادیه حدود ۱۲۰۰قلم کالای زیرمجموعه داشت. در کل باید توجه داشت خرازی از جمله قدیمی‌ترین، مهم‌ترین و متنوع‌ترین اصناف کشور است که نه تنها از نظر اقتصادی نقش و اهمیت بالایی در چرخه اقتصادی کشور دارد، بلکه از ابعاد دیگر نیز جایگاه بالایی دارد. اما باید توجه داشت که برخی محصولات و فعالیت های زیرمجموعه این صنف ارتباط چندان با عمده محصولات زیرمجموعه این تشکل ندارد. در این بین مدیریت برخی از محصولات مرتبط با این اتحادیه، بسیار تخصصی است و حتما لازم است متولی امور مختلف این کسب و کار(مدیر اتحادیه و اعضائ هیات مدیره و حتی کارکنان مختلف اتحادیه) در انجام امور مختلف مرتبط با مجوز کسب و نظارت بر فعالیت تخصص، دانش، آگاهی، کارایی و تجربه لازم را داشته باشد. چراکه رسیدگی به پرونده متقاضیان دریافت(یا تمدید) مجوز کسب دامنه وسیع فعالیت‌های مختلف زیرمجموعه اتحادیه خرازی بقدری گسترده، متنوع، متفاوت و تخصصی است که عموما نیاز به فعالیت افرادی که تنها در آن حوزه تخصص و فعالیت دارند، می باشد. شایان ذکر است ویژگی مهم اتحادیه‌ها، آشنایی و آگاهی کامل اعضائ هیات مدیره با کسب و کار زیرمجموعه تشکل است. براین اساس هم دولت امور مختلف حاکمیتی در گسترش این گونه کسب و کارها در هر شهر را به افراد منتخب صنف واگذار نموده است. حتی در سیاست‌گذاری و اجرای برنامه‌های تنظیم بازار محصولات مختلف نیز دولت از اتحادیه‌ها نظر مشاورهای و تخصصی آنها را دریافت می‌کند. بدین‌ترتیب باتوجه به رشد و توسعه علوم مختلف در جهان و گسترش رقابت برای تولید و تجارت محصولات مختلف در کشورها، همچنین در جهت بهبود نظام تهیه، تدارک و عرضه محصولات مختلف در مناطق مختلف کشور، لازم است امور گوناگون بهبود زنجیره تامین و عرضه محصولات به تفکیک گروه کالایی یا خدماتی همگن بصورت تخصصی و علمی توسط اتحادیه‌های با مدیران متخصص، آشنا با همه ابعاد فعالیت در محصول زیرمجموعه هم در سمت عرضه و هم سطح تقاضا، انجام پذیرد. چنین پتانسیل از دانش و تخصص برای هدایت مجموعه بزرگ از گروه‌های کالایی و خدماتی زیرمجموعه اتحادیه بزرگ همچون اتحادیه خرازی تهران، در کمتر فردی دیده می‌شود.
باید دقت نمود برخی اقلام و گروه کالایی زیرمجموعه صنف خرازی برای گذران اوقات، تفریح، بازی و سرگرمی همه اعضای خانوار، بخصوص بچه‌ها به کار گرفته می‌شوند. این محصولات در کنار اهمیت اقتصادی و سهم آنها در سبد مصرفی خانوار، از نظر فرهنگی و ارزشی جامعه هم، نقش چشمگیری در پرورش استعدادها و مهم‌تر از آن توجه به معیارهای فرهنگی مرتبط با اصول ملی و مذهبی کشور دارند؛ بدون توجه به معیارهای ارزشی ملی و مذهبی در طراحی و ساخت و یا واردات این محصولات، اثرات مخربی بر افراد خانوار بویژه کودکان ونوجوانان وارد می‌شود. در نتیجه پیگیری امور مختلف گروه‌های کالایی گسترده زیرمجموعه صنف و اتحادیه خرازی با اهداف متعالی در برنامه‌های توسعه بلندمدت، میان مدت و کوتاه مدت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، همخوانی ندارد به خصوص که یکی از مهم‌ترین اهداف اقتصاد مقاومتی در اولویت تامین محصولات مختلف از محل تولیدات داخلی است. همچنین ضرورت دارد که در نظارت بر واردات محصولات مختلف نیز، توجه لازم و کافی به استانداردهای مختلف فرهنگی و همچنین معیارها و ارزش‌های ملی و مذهبی صورت پذیرد. براین اساس اتحادیه‌های صنفی در کنار سایر متولیان اقتصادی کشور باید از طریق کنترل، نظارت و بازرسی مناسب، باید از رسوخ و نفوذ فرهنگ نامتعارف بیگانه که عموما در تضاد با معیارهای ارزشی ملی و مذهبی کشور است ممانعت به عمل آورند که گستردگی محصولات زیرمجموعه اتحادیه خرازی این امور را دشوار و حتی نشدنی کرده است. قابل ذکر است نظام تهیه، تدارک و عرضه محصولات متعدد زیرمجموعه صنف خرازی علاوه بر ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می‌باید از نظر رعایت بهداشت و سلامت در ساخت و تولید آنها و به کارگیری مواد اولیه سالم و بدون ضرر تحت کنترل، نظارت و بازرسی متولیان مربوطه قرار گیرد؛ چرا که برخی از محصولات زیر مجموعه خرازی، با بهداشت و سلامت افراد خانوار ارتباط داشته لذا ضرورت دارد در تنظیم بازار این محصولات به موضوع بهداشت و سلامت آنها نیز توجه لازم صورت گیرد. از جمله این گونه محصولات می‌توان به محصولات آرایشی و بهداشتی و همچنین انواع لوازم بهداشت کودک و اسباب بازی اشاره داشت که رعایت استانداردهای سلامت و بهداشت در مواد اولیه و بسته بندی آنها از اهمیت بالایی برخوردار است، چنین ظرفیتی در هیچ اتحادیه در کشور وجود ندارد. براین اساس بهترین کار در این شرایط بازنگری در محصولات زیرمجموعه صنف خرازی و تنها محصولات همگن و دارای ویژگی‌های یکسان در زیرمجموعه این اتحادیه باقی بماند. همچنین لازم است برخی گروه‌های کالایی زیرمجموعه اتحادیه در قالب اتحادیه جدید ساماندهی شود.
در هر حال امروزه انجام امور مختلف برای تنظیم بازار همه محصولات زیرمجموعه صنف بزرگ خرازی، نیاز به تخصص، دانش، تجربه، توان، کارایی، زمان، انرژی و هزینه زیادی دارد که در توان کمتر فردصنفی منتخب در هیات مدیره وجود دارد. لذا برای انجام این امور به بهترین شکل نیاز به بازنگری در محصولات زیرمجموعه این اتحادیه است که این امر باید با کمک و مساعدت دولت و اتاق اصناف تهران و حتی اتاق اصناف ایران دارد. در این راستا برای ارتقای کمیت و کیفیت تولید و تجارت محصولات زیرمجموعه صنف، جهت حمایت از منافع اقتصادی کشور و همچنین مقابله با تهاجم فرهنگی کشورهای سلطه‌گر لازم است توجه بیشتری به این صنف صورت پذیرد. همانگونه که ذکر شد نظام تهیه، تدارک و عرضه محصولات زیرمجموعه اتحادیه خرازی از جنبه سلامت و بهداشت افراد نیز مهم است و همواره باید با تعیین استانداردهای سلامت به استفاده از مواد اولیه غیر مضر در تولید(واردات) و عرضه این محصولات توجه شود و با خاطی بشدت برخورد نمایند. در نتیجه اگر برخی نهادها، سازمان‌ها و ادارات دولتی مرتبط با محصولات زیرمجموعه خرازی در قلمرو اقتصادی و فرهنگی خواهان همکاری و کمک اتحادیه می‌باشند، باید موضوع مهم بازنگری در تشکیل اتحادیه‌ها بصورت کاملا تخصصی را در همه تشکلهای صنفی زیرمجموعه اصناف کشور پیگیری نمایند. البته این موضوع باید در کنار ادغام اتحادیه‌های نیز انجام گیرد. باید اتحادیه و تشکلهای صنفی مرتبط با اصناف که برای حمایت از تک تک اعضای زیر مجموعه صنف و همچنین ارائه مشاوره تخصصی به دولت و انجام وظایف در چارچوب قانون نظام صنفی، بصورت کاملا تخصصی ایجاد و فعالیت نمایند.
دادود چراغی - کارشناس اقتصادی
