کدخبر: 36439
01:11
1395/04/27
شامگاه کودتا، بامداد دموکراسی
شامگاه کودتا، بامداد دموکراسی
علیرضا صادق- حوادث جمعه شب ترکیه، یک فیلم تمام عیار حادثهای را میماند. شامگاه روز پایانی هفته و در حالی که کشور برای تعطیلات آماده میشود، آرامش آنکارا پایتخت سیاسی و استانبول مهمترین شهر ترکیه به ناگهان در هم میریزد. رییسجمهور برای تعطیلات آخر هفته به مارماریس رفته است. صدای جنگندهها آغاز کار است. صدای گلولهها در پی میآید. حدسهای اول احتمالا یک حادثه تروریستی دیگر است. اما اوضاع وقتی کاملا دگرگون میشود که تانکهای ارتش روانه خیابان میشوند. پلهایی که بخشهای اروپایی و آسیایی استانبول را به هم متصل میکنند با تانک ها مسدود شدهاند. شبکههای خبری جهان از اقدامات نظامی در ترکیه خبر میدهند. هنوز نام کودتا کمتر به گوش میرسد. تلوزیون ملی ترکیه هم به برنامههای عادی خود ادامه میدهد. خبرها اما سریعتر و عجیببتر میشوند.
اولین واکنش صبحتهای نخست وزیر است. بن علی ییلدریم در مصاحبهای کوتاه از کودتای گروهی از نظامیان میگوید. قاطع صحبت میکند و میگوید اوضاع در کنترل است. علیرغم این قاطعیت او اما اوضاع به نظر چندان در کنترل نیست. صدای تیراندازیهای گاه و بیگاه شنیده میشود. از رئیسجمهور هنوز خبری نیست. شبکه ملی ترکیه هم به پخش برنامههای عادی ادامه میدهد. خبرها اما لحظه به لحظه بدتر است. کودتاچیان به مراکز مهم حمله بردهاند. فرودگاهها در تسخیر آنهاست و بعد خبر وحشتناک از راه میرسد. حمله یک هلیکوپتر به مقر سازمان اطلاعات و امنیت کشور ترکیه (میت). انفجار مهیب. اوضاع از کنترل خارج شده است. اقتدار دولت به نظر از میان رفته میرسد. شبکه ملی ترکیه برنامههای عادی خود را قطع میکند و مجری شبکه که زن جوان و زیبایی است، بیانیه ارتش را قرائت میکند. اعلام رسمی کودتا! روابط خارجی ترکیه برقرار میماند، ارتش از طریق شورای صلح کشور را اداره میکند!!
هنوز از رئیسجمهور خبری نیست. تنها گفته میشود به سوی استانبول در حرکت است. خبرها در شبکههای مجازی دست به دست میشوند. شایعه فرار اردوغان بالا گرفته است. عدهای او را در ایران میبینند و گروهی از رفتنش به سوی قطر خبر میدهند. کودتا به ظاهر موفق است.
با این حال ورق به همان سرعت برمیگردد. مهمترین اتفاق در دفتر یک تلویزیون بینالمللی رقم میخورد. سی ان ان ترک. شبکههای مجازی در ترکیه مسدود شده اند. با این حال مجری سی ان ان ترک تصویر اردوغان را از طریق تلفن همراهش بر روی نرمافزار فیستایم نمایش میدهد. اردوغان از تلفن همراه مجری پیام تصویری کوتاهی میدهد. او در ترکیه است. از مردم میخواهد که برای شکست کودتا به میدانهای اصلی شهر بروند. و به سمت فرودگاه آتاتورک حرکت کنند. مجری با نگرانی میپرسد که چه اتفاقی میافتد و اردوغان سخن از بازگشت میگوید.
زمان به سرعت میگذرد. ساعتهای طلایی برای کودتاچیان و مخالفان. یورنیوز تصویر ثابت خیابانهای خالی را نشان میدهد. واکنش اولیه کشورهای جهان محتاطانه است. ابراز نگرانی. خبری از محکومیت کودتا نیست و این به معنی احتمال پیروزی کودتاگران است و دوراندیشی کشورها که با حکومت جدید احتمالی سرشاخ نشوند. اروپاو آمریکا از اتباع خود درترکیه میخواهند در محلهای اقامتشان بمانند. وزیر امور خارجه ایران ابراز نگرانی میکند. در تهران رییس جمهور دستور تشکیل فوری جلسه شورای عالی امنیت ملی را صادر کرده است.
ماجرا اما زود عوض می شود. بعد از سالها و برای نخستین بار یک شبکه ایرانی میداندار گزارش از استانبول است. خبرنگار شبکه خبر در خیابانهای استانبول است و خبر از حضور مردم در خیابانها در پاسخ به دعوت اردوغان به صحنه آمدهاند. خبرنگار با دوربینی در دست در خیابانهای استانبول است. تصاویر کم کیفیت اما بدیعاند. نمادی از جهانی که در آن کودتا هم در حصار رسانههایی هستند که در دست تک تک مردمند. خبرنگار در میان مردم میچرخد و خبر از افزایش مخالفان کودتا میدهد. تصویرهایی از مخالفان کودتا با پرچمهایی در دست در اطراف مقر پلیس ترکیه مخابره میشود. به آرامی و با نزدیک شدن به بامداد حجم تظاهرکنندگان بیشتر میشود. تصویرهایی از فرودگاه آتاتورک به جهان مخابره میشود که مردم را بر باند فرودگاه نشان میدهد. در حالی که فرودگاه را از چنگال نظامیان رها کردهاند. در آنکارا اما چندان اوضاع مساعد نیست. جمعیتی به سمت پارلمان در حرکت است.
مقر تلوزیون تی آر تی (تلویزیون ملی ترکیه) که در دست نظامیان بود هم حالا به دست مردم میافتد. مجری تلوزیون که بیانیه ارتش را خوانده بود حالا گیج و ترسیده در میان انبوه مردم ایستاده و با دوربین سخن میگوید. از این که گروگان کودتاچیان بوده است و مجبور به قرائت بیانیه شده است. زن جوان از عجیبترین شب عمرش میگوید. او حالا بخشی از تاریخ ترکیه است. بیآن که خود خواسته باشد. کودتا به نظر عقب رانده شده است. عبدالله گل هم از طریق شبکههای اجتماعی با مردم سخن میگوید و آنها را به اقدام علیه کودتاچیان فرا میخواند. فتح الله گولن که هواداران او از نظر دولت ترکیه متهم اول کودتا هستند هم از این کار اعلام برائت میکند. صدای شلیکها در خیابان ممتدتر شده است.
لحظهها در بیم و امید میگذرد. جنگندهها بر فراز استانبول و آنکار دیوار صوتی را میشکنند. استانبول تقریبا در دست مردم است هر چند هنوز مهمترین پلهای شهر در دست نظامیان هستند. تصاویری از تسلیم شدن نظامیان کودتاچی در استانبول به نیروهای امنیتی و پلیس مخابره میشود. باز هم تصاویری از دوربینهای آماتوری که مهمترین سلاح بر علیه کودتا بوده است. آنکار اما اوضاع مبهمتر و بحرانیتری دارد. خبرهای از درگیری در اطراف پارلمان حکایت دارند. جواد ظریف توئیترش را در تهران به کار انداخته است. نخستین وزیر خارجهای است که از شجاعت مردم ترکیه در دفاع از دموکراسی تجلیل میکند.
در استانبول سرانجام هواپیمای حامل رجب طیب اردوغان به زمین مینشیند. رئیس جمهور ترکیه محکم صحبت میکند اما از چهرهاش بهت و نگرانی پیداست. در همان فرودگاه به یک نشست خبری مینشیند. او از خیانت میگوید از اقدام بر علیه ملت. از این که کودتاچیان مجازات خواهند شد. اردوغان سخت عصبانی است. با این حال پیروز به نظر میرسد. این پایان کودتاست.
کودتاچیان اما دست به آخرین مقاومتهای میزنند شاید ورق برگردد. آنکارا شاهد صحنه غریب بمباران پارلمان ترکیه توسط جنگنده خودی است. به مقر تلوزیون سی ان ان ترک حمله میکنند. پخش برنامههای عادی این شبکه قطع میشود در حالی که میکروفنها هنوز روشن هستند و صدای التماس کارکنان این شبکه به کودتاگران به گوش میرسد. به نظر میرسد آنها خوب فهمیدهاند که شکست کودتا از کجا شروع شده است. پرواز جنگندهها بر فراز استانبول هم ادامه دارد هر چند مانند آنکارا کار به بمباران نرسیده است. خبر را گویی در میانه کنفرانس خبری به اردوغان میدهند و او برگ برندهای رو میکند. به صراحت اعلام میکند که تعدادی از جنگندههای وفادار به دولت از پایگاه هوایی قونیه برخاستهاند و به زودی در آسمان استانبول و آنکارا خواهند بود و هر هدفی را در آسمان این دو شهر هدف حمله قرار خواهند داد. ضد حمله کودتاچیان ناکام میماند. رئیس کل ستاد ارتش که به گروگان کودتاچیان رفته بود، آزاد میشود هر چند اردوغان سرپرست دیگری برای ستاد ارتش معین کرده است. خورشید که به آسمان استانبول میرسد، کودتا شکست خورده است. شامگاه کودتا، بامداد دموکراسی!