خبرگزاری ایکنا نوشت: رهبر معظم انقلاب چندی پیش در درس خارج فقه مطالبی را درباره اهمیت مسئله شفافیت عدم پنهان‌‌کاری مسئولان با استناد به بخشی از بیانات امام علی(ع) فرمودند.

ایشان با بیان این سخن امام علی(ع)؛ «اَلا وَ اِنَّ لَکُم عِندِی اَن لَا اَحتَجِبَنَّ دُونَکُم سِرّاً اِلّا فی حَرب» در این باره فرمودند: «شفّافیّت را امیرالمؤمنین یاد داده؛ می‌گوید حقّ شما بر من -یعنی حقّی که شما پیش من دارید- [این است که] هیچ رازی را از شما پنهان ندارم، هیچ حرفی را از شما پنهان نکنم، مگر در جنگ و مسائل جنگ و مسائلی که با دشمن طرف هستیم، اینجا نمی‌شود حرف‌ها را زد؛ چون حرف را وقتی که گفتیم، شما شنفتی، دشمن هم می‌شنود. بله در این مسائل حرب -حرب، اعمّ از همین حرب به‌ اصطلاح نظامی و مانند این‌هاست- در مسائل امنیتی، در مسائل نظامی، در مسائل گوناگونی که جنگ داریم با دشمن، مقابله‌ با دشمن داریم، بله اینجا جای افشاگری نیست، جای شفّافیّت نیست، امّا در غیر این‌ها، در مسائل عمومیِ مردم، اَن لَا اَحتَجِبَنَّ دُونَکُم سِرّاً.»

راه اصلی مبارزه با فساد شفافیت است، نه برخورد قضایی و انتظامی

ناصر ایمانی، کارشناس مسائل سیاسی، درباره اهمیت سخنان رهبر معظم انقلاب درباره شفافیت و معرفی آن در قالب یک دستور اسلامی گفت: اگر نامه امام علی(ع) درباره حکومتداری مورد مطالعه قرار گیرد، ایشان شفافیت را به صراحت مطرح فرمودند. مسئله شفافیت جایگاه مهمی در امر حکومتداری دارد؛ شفافیت از ایجاد فساد در حکومت جلوگیری می‌کند و یکی از راه‌های اصلی مقابله با فساد شفافیت است، نه برخوردهای قضایی و انتظامی. اگر در تمام سطوح حکومت به جز موارد استثنائی امنیتی و نظامی شفافیت وجود داشته باشد، دیگر کمتر شاهد فساد و رانت خواهیم بود.

وی ادامه داد: از سوی دیگر شفافیت به افزایش اعتماد عمومی مردم به حاکمیت کمک بسیار شایانی می‌کند. در واقع مردم از طریق برقراری شفافیت به خوبی می‌توانند عملکرد مسئولان را رصد کنند و این گونه فکر نخواهند کرد که خبرهایی پشت پرده هست که از آن بی‌اطلاع‌اند؛ به عبارتی با شفافیت است که استحکام و پیوند رابطه دولت و ملت قوی‌تر خواهد شد.

ایمانی اظهار کرد: نکته دیگر درباره شفافیت این است که این مؤلفه کمک می‌کند عملکرد مسئولان مختلف را در سطوح گوناگون مردم، رسانه‌ها و ناظران کاملاً می‌توانند بررسی و ارزیابی کنند، اما نکته مهم در این‌ باره پیگیری‌های رسانه‌های عمومی است؛ رسانه‌ها می‌توانند به تقویت سطح شفافیت دولت‌ها کمک کنند.

شفافیت به معنای ارائه آمار و اطلاعات صحیح است/ نقد سخنان ظریف در زمینه پولشویی

ایمانی در باب حاشیه‌های اخیر صحبت‌های وزیر امور خارجه درباره برخی موارد پولشویی و واکنش‌های تند به صحبت‌های وی، و تأثیر منفی افزایش هزینه شفاف‌سازی برای افراد و رسانه‌ها در عملی کردن این مقوله به عنوان یک دستور اسلامی گفت: شفافیت به معنای ارائه آمار و اطلاعات صحیح است نه اینکه مسئولان و رسانه‌ها در سطوح مختلف حرف‌هایی خلاف واقع را مطرح کنند و اگر کسی به آن‌ها حمله کرد بگویند ما خواستیم شفاف عمل کنیم. منتقدان سخنان اخیر آقای دکتر ظریف صرف نظر از مسائل سیاسی، این را مطرح می‌کنند که این صحبت‌ها واقعیت ندارد، نه اینکه بگویند چرا شفاف‌سازی شده است.

این کارشناس مسائل سیاسی یادآور شد: منتقدان، درست یا غلط، ادعا می‌کنند اساساً در ایران پولشویی در این سطح و حجم وجود ندارد. به عبارتی شفافیت این نیست که آمار و اطلاعات نادرست به جامعه منتقل شود و وقتی فرد مورد هجمه قرار گرفت منتقدانش را مخالف شفافیت معرفی کند. اگر شفافیت به این معنا در نظر گرفته شود، آنگاه هر کسی می‌تواند ادعاهای نادرستی را مطرح کند و آن وقت است که سنگ روی سنگ بند نمی‌شود.

وی با بیان اینکه بحث مهم درباره شفافیت توجه به مسئله امنیت ملی است، گفت: وقتی بالاترین مقام دیپلماسی کشور مطلبی را بیان می‌کند که می‌تواند مورد سوء استفاده دشمنان قرار بگیرد این مخالف دستور رهبر معظم انقلاب است، زیرا رهبری مسائل امنیتی و نظامی را در شفافیت استثنا کرده‌اند و لذا شفاف‌سازی اولاً باید مبتنی بر اسناد و آمار واقعی باشد و ثانیاً از طریق مراجع ذی‌ربط آن اقدامی انجام شود.

رابطه رسانه و قوه قضائیه در مسئله شفافیت

ایمانی درباره اهمیت حمایت دستگاه قضایی از شفاف‌سازی رسانه‌ها در مبارزه با فساد گفت: شفاف‌سازی رسانه‌ها در واقع تسهیل‌کننده کار قوه قضائیه است. اگر شفافیت به معنای واقعی آن و بر مبنای مستندات و مدارک از سوی رسانه‌ها انجام شود، اساساً به مرور مفاسد و رانت‌ها کاهش می‌یابد. برای نمونه اگر قراردادهای دستگاه‌های دولتی با افراد و نهادهای مختلف به‌روز منتشر شود، حقوق مدیران دولتی کاملاً شفاف در معرض دید مردم قرار گیرد و ارزی که در اختیار واردکنندگان و صادرکنندگان قرار می‌گیرد در یک سامانه به صورت شفاف منعکس شود، مفاسد به قدری کم خواهد شد که نیازی به رسیدگی قوه قضائیه نخواهد بود.

این فعال حوزه رسانه بیان کرد: در شفافیت رسانه‌ها یک وظیفه دارند و قوه قضائیه وظیفه دیگری دارد. رسانه‌ها وظیفه دارند که با مدارک و مستندات صحبت کنند. هر رسانه‌ای اگر بخواهد با ادعای شفافیت مطالب غیر قابل استناد را بیان کند، اذهان جامعه را ملتهب می‌کند. در کشورهای خارجی رسانه‌ها نقش بزرگی در مبارزه با فساد و افزایش ضریب شفافیت ایفا می‌کنند، منتها وقتی ادعایی را مطرح کردند اگر هم برخورد قضایی با آن‌ها انجام شود، می‌توانند مدارک خود را ارائه دهند و ادله خود را بیان کنند.

وی ادامه داد: در واقع رسانه وقتی ادعایی را مطرح می‌کند و در روزنامه و سایت منتشر می‌شود باید فرض کند که این مطالب را در دادگاه و جلوی میز قاضی قرار داده است و خودش ارزیابی کند که اگر نمی‌تواند از آن مطالب دفاع کند نباید آن را منتشر کند.

ایمانی اظهار کرد: وظیفه قوه قضائیه این است که در برخورد با رسانه‌ها تسامح نشان دهد. به عبارتی دستگاه قضا اگر مشاهده کرد رسانه‌ای با قصد و نیت درست و دلسوزانه کوتاهی هم کرده از آن رسانه بگذرد و به رسانه و نقش آن در جامعه با تسامح بیشتری نگاه کند. رابطه قوه قضائیه و رسانه دو طرفه است و نمی‌توان گفت که دستگاه قضا هیچ برخوردی انجام ندهد و رسانه هم هر مطلبی را که دوست دارد بنویسد و منتشر کند، چون در این صورت استحکام جامعه به هم می‌ریزد.

وی در پایان ابراز کرد: همچنین، نباید برای رسانه مظلوم‌نمایی کرد و نه دستگاه قضایی را متهم ساخت. هر دو طرف اگر در این رابطه دو طرفه به وظایف خود عمل کنند، همان اتفاقی می‌افتد که در کشورهای خارجی در زمینه شفاف‌سازی از سوی رسانه‌ها رخ می‌دهد.

گفت‌وگو از مهدی مخبری