شفقنا نوشت: سوریه کشوری است که بعد از تحولات سال ۲۰۱۱ بیش از سایر کشورها با تروریست ها درگیر شد. گروه های تکفیری داعش و جبهه النصره از یک سو و ارتش آزاد از سوی دیگر بحران را در این کشور چند برابر کردند به طوری که ارتش سوریه و نیروهای ائتلاف مجبور هستند در چند جبهه مبارزه کنند که نتیجه آن بازپس گیری مناطق بسیاری از دست تروریست ها بود اما بعد از گذشت شش سال، روند آزادسازی سوریه از دست تروریست ها چگونه پیش می رود؟

دکتر آجرلو گفت: با ورود روسیه به تحولات سوریه و همچنین تغییر سیاست های بعضی از کشورهای منطقه ای خصوصا ترکیه که به این نتیجه رسیدند روند کنونی قطعا امنیت این کشور را به خطر می اندازد، فضای بحران سوریه وارد وضعیتی شد که برخی از گروه های تکفیری تحت فشار قرار گرفتند و حوزه مقاومت و نظام سوریه تقویت شد.

این کارشناس مسایل خاورمیانه معتقد است: با آزاد سازی حلب تقریبا اکثر تحلیل گران و کارشناسان منطقه به این نتیجه رسیدند که تحولات سوریه قطعا به سوی تغییر نظام پیش نخواهد رفت و قطعا اگر جنگ هم طولانی شود ولی با برتری نیروهای مبارز همراه نخواهد بود.

آجرلو تروریست ها را مشکل اصلی ناامنی در سوریه دانست و گفت: مشکل اصلی که امنیت سوریه را به خطر انداخته است گروه های تروریستی هستند و این گروه های تکفیری نه سوری هستند که بخواهند مذاکره کنند و نه تعهدی را می پذیرند! اگر نظام سوریه بتواند با گروه های معارض بر اساس وزنی که در استان های ادلب، دمشق و مناطق جنوبی دارند به توافقاتی برسد و این جبهه را ساماندهی و آتش بس برقرار شود می تواند به طور مشترک علیه گروه های تکفیری اقدام کند که در نهایت قطعا صحنه سوریه آینده بهتری خواهد داشت.

متن گفت و گوی شفقنا با دکتر حسین آجرلو، کارشناس مسایل خاورمیانه را در ادامه بخوانید:

* تحولات سوریه از ژانویه ۲۰۱۱ آغاز شد و ۶ سال از آن زمان می گذرد. داعش مناطق مهمی از جمله حلب را از دست داده است اما با این حال مناطق بسیاری از سوریه را در دست دارد و با کشتار وسیع تلاش می کند که این مناطق را همچنان حفظ کند. تحولات اخیر سوریه را چگونه ارزیابی می کنید و با ۶ ساله شدن این بحران، آینده سوریه را چطور می بینید؟

آجرلو: بعد از ژانویه ۲۰۱۱ که تحولات سوریه شروع شد ابتدا همه فکر می کردند این بحران یک مساله داخلی است و به زودی حل می شود اما کم کم بر عمق فاجعه افزوده و تبدیل به یک جنگ تمام عیار شد. در فاصله بین سال های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۴ گروه های تکفیری قدرت بیشتری پیدا کردند و توانستند در عراق و سوریه پیشروی کنند و بخش های زیادی از سوریه را تصرف کردند اما این گروه ها قبل از آن در قالب ارتش آزاد و جبههالنصره بودند که پیشرفت هایی را داشتند اما با اوج گیری قدرت داعش در سال ۲۰۱۳، وضعیت بحران سوریه جدی تر شد. این تحولات ادامه داشت و داعش پیشروی هایی را در مناطق شرقی سوریه مخصوصا مناطق صحرایی و بیابانی پیدا کردند و همینطور گروه های تکفیری وابسته به القاعده در قالب جبهه النصره که اکنون اسم خود را فتح الشام گذاشته در مناطق شمال غرب، دمشق و در جنوب استان درعا مشغول عملیات خودشان شدند. از دو سال پیش با ورود روسیه به تحولات سوریه و همچنین تغییر سیاست های بعضی از کشورهای منطقه ای خصوصا ترکیه به این نتیجه رسیدند روند کنونی قطعا امنیت این کشور را به خطر می اندازد، فضای بحران سوریه وارد وضعیتی شد که برخی از گروه های تکفیری تحت فشار قرار گرفتند و حوزه مقاومت و نظام سوریه تقویت شد. البته مقاومت خود نظام سوریه هم در این امر بی تاثیر نبود. انفجارهایی که در قلب اروپا رخ داد، ناامن شدن ترکیه و کودتا همه این موارد در تغییر سیاست های ترکیه تاثیرگذار بود اما آنچیزی که هنوز گروه های تکفیری را در بعضی از کشورهای منطقه ای سرپا نگه داشته این است که نهادهای امنیت کشورهایی مثل عربستان و قطر هنوز امید دارند که با این گروه ها و گروه ها موسوم به اعتدال (ارتش آزاد) بتوانند تحولاتی را انجام دهند. اما واقعیت است است که با آزاد سازی حلب تقریبا اکثر تحلیل گران و کارشناسان منطقه به این نتیجه رسیدند که تحولات سوریه قطعا به سوی تغییر نظام پیش نخواهد رفت و قطعا اگر جنگ هم طولانی شود ولی با برتری نیروهای معارض همراه نخواهد بود.

*به عقیده بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران راه حل بحران سوریه گفت و گوی سوری سوری است نه راه حل نظامی. در این وضعیتی که سوریه گرفتار آن است آیا امکان گفت و گو میان ارتش و گروه های مخالف در سوریه امکان دارد؟

آجرلو: مساله ای در بحث گفت و گوهای سوری سوری مفقود است، اول اینکه آن چیزی که سوریه با آن درگیر است جنگ با تروریسم بین المللی است یعنی جنگ با داعش، جبهه النصره، احرارالشام و .. آن گروه هایی که در قالب سوری به مذاکرات می آیند غالبا گروه هایی مثل ارتش آزاد و ائتلاف ملی سوری هستند که واقعیت امر در صحنه میدانی دستی ندارند یعنی نمی توانند اقدامی انجام دهند و دولت سوریه و طرف های مذاکره هم این مساله را خوب می دانند. مثلا معارض های سوری و به اصطلاح غربی ها معارضان معتدل، تعهد می دهند ما عملیات آتش بس انجام می دهیم و داعش به آن وفادار نیست. در حال حاضر مشکل اصلی که امنیت سوریه را به خطر انداخته است گروه های تروریستی هستند و این گروه های تکفیری نه سوری هستند که بخواهند مذاکره کنند و نه تعهدی را می پذیرند! اگر نظام سوریه بتواند با گروه های معارض بر اساس وزنی که در استان های ادلب، دمشق و مناطق جنوبی دارند به توافقاتی برسد و این جبهه را ساماندهی و آتش بس برقرار شود می توانند به طور مشترک علیه گروه های تکفیری اقدام کنند که در نهایت قطعا صحنه سوریه آینده بهتری خواهد داشت. اما اگر آینده سوریه به مذاکره سوری سوری به تعریف غربی ها مذاکره با گروه های معتدل باشد باید بگوییم، گروه های معتدل اساسا نقشی در تحولات سوریه ندارند و دولت سوریه این را به خوبی می داند. بارها شاهد آتش بس در مناطق مختلف بودیم اما این آتش بس شامل گروه هایی مثل داعش و فتح الشام نبوده است و الان امنیت سوریه را همین گروه های تکفیری بر هم زدند و از این بابت دولت سوریه این را به خوبی می داند. اصراری که سوریه دارد این است که کشورهای منطقه خصوصا حامیان این گروه ها کمک های تسلیحاتی خود را به این گروه ها قطع کنند. پس به نظر می رسد راه حل غیر از اینکه سوری سوری باشد که قدم مثبتی است باید با قطع ارسال سلاح به داخل اراضی سوریه و عراق همراه باشد.

*یعنی مذاکرات هم باید داخلی و هم منطقه ای و بین المللی باشد…؟

آجرلو: بله مشکلات باید در این ابعاد حل و فصل شود. از یک طرف گفت و گو نمی شود فقط سوری سوری باشد همانطور که بارها دیدیم این گروه ها با دولت سوریه به آتش بس رسیدند اما گروه های تکفیری به این آتش بس پایبند نبودند و اصلی ترین مشکلات را برای نظم و امنیت سوریه به وجود آوردند پس این مساله باید در سطح بین المللی حل شود تا زمانی که کشورهایی مثل قطر و عربستان که می خواهند این مساله را به سود خودشان پیش ببرند به این نتیجه نرسند که همین گروه های تکفیری امروز اگر به منافع سوریه و ترکیه لطمه می زنند، فردا به منافع عربستان لطمه خواهند زد و اگر به این نتیجه نرسند و بخواهند از وضعیت این گروه ها سوءاستفاده کنند و اهداف منطقه ای خود را با این گروه ها پیش ببرند قطعا منطقه در آینده ناامن و مشکلاتی هم برای آنها به وجود خواهد آمد.

*در آستانه نشست مذاکرات صلح در قرقیزستان هستیم که با حضور قدرت های منطقه ای و بین المللی از جمله ایران، روسیه و ترکیه برگزار خواهد شد. این نشست تا چه حد می تواند در پیشبرد اهداف مبارزه با تروریسم و حل بحران سوریه موفق باشد؟

آجرلو: ورود جدی ترکیه به مذاکرات امر مبارکی است اما واقعیت امر این است که موضوعی که در بحث سوریه وجود دارد بحث گروه های تکفیری است یعنی تا زمانی که مساله گروه ها تکفیری حل نشده باشد و یک خواست بین المللی ایجاد نشود مشکلات ادامه دارد. اما اینکه ترکیه وارد روندی شود که بتواند مبادی ورودی به سوریه و مناطق تحت تسلط داعش در شرق سوریه و در شمال عراق را ببندد و همچنین همکاری خود با برخی از گروه های وابسته به القاعده مثل احرارالشام و فتح الشام را قطع کند و بتواند فرودگاه های خود را بیشتر کنترل کند تا عناصر گروه های تکفیری از طریق ترکیه وارد نشوند کمک زیادی به جبهه شمالی سوریه خواهد شد و به نظر من این کار قدم رو به جلویی است اما اینکه بتواند این بحران را خاتمه دهد به نظر من هنوز خیلی زود است و بحث باید فراگیرتر باشد.

*گروه هایی مانند احرارالشام اعلام کردند در این نشست شرکت نخواهند کرد. آیا عدم شرکت تمامی گروه ها در این نشست موفقیتی را به همراه خواهد داشت؟

آجرلو: همین که ترکیه وارد این روند شود و کمک کند که برخی از مبادی ورودی گروه های تکفیری را ببندد و همکاری خود را با ارتش سوریه و حتی نظام سوریه بیشتر کند بسیار خوب است یعنی سیاستی که در حمایت از این گروه ها اتخاذ کرده بود را تغییر دهد همین تغییری که در یک سال اخیر در سیاست های ترکیه دیدیم به این منجر شد که حلب آزاد شود و همین تغییرات محدود به نفع سوریه شد و به نظر می رسد اگر این تغییرات کمی جدی تر شود قطعا ما آینده بهتری را شاهد خواهیم بود اما به شرط اینکه هم ترکیه متعهد بماند از سوی دیگر هم برخی از کشورهای منطقه خصوصا عربستان و قطر هم حمایت های خود از این گروه ها را کم کنند. مذاکرات یک روند یکساله داشته که به آستانه ختم شده است و یک سال دیگر باید با هماهنگی روسیه و جمهوری ایران و با ورود ترکیه به این کانال برای حل بحران سوریه شاهد پیشرفت های بهتری باشیم اما برای خاتمه بحران، گروه های تکفیر باید سرکوب شوند و از منطقه خارج شوند مناطقی که در دست آنها است از آنها گرفته شود و یک عظم جدی و عملیات مشترک علیه این گروه انجام شود.

*روسیه اعلام کرده است پایگاه نظامی خود را در سوریه بروز رسانی خواهد کرد و مسیر دسترسی بیشتری به پایگاه هوایی حمیمیم در لاذقیه و پایگاه دریایی طرطوس برای پهلوگیری کشتی جنگی آماده سازی می کند؟ چه ارزیابی دارید؟

آجرلو: ورود روسیه به سوریه امر جدیدی نیست. قاعدتا وقتی ورود یک قدرت خارجی به کشوری از ابتدا و تازه باشد معادلات منطقه ای را به هم می زند و موازنه قوا را تحریک می کند و احتمال دارد یک برخورد منطقه ای و بین الملی ایجاد شود. اما روسیه سال ها است در منطقه طرطوس و لاذقیه حضور دارد و این حضور جدید نیست. بنابراین اتفاق جدیدی رخ نمی دهد. ارتش سوریه در چند سال اخیر خسارت های زیادی دیده است و سخت تر می تواند امنیت منطقه غرب مدیترانه را تامین کند بنابراین حضور روسیه با تقویت نیروهای خود می تواند تاحدودی به نفع امنیت سوریه باشد.

* آیا سیاست های رییس جمهور جدید آمریکا در خصوص بحران سوریه متفاوت خواهد بود یا در جهت سیاست های دولت قبلی است؟

آجرلو: در مورد سیاست ترامپ و تیم سیاست خارجی ترامپ مساله واضحی وجود ندارد که ما بدانیم چه اقداماتی می خواهد انجام دهد و حتی حرف های متناقض زیادی در این زمینه وجود دارد. یک روز می گوید ما می خواهیم مساله سوریه را با کمک روسیه حل کنیم اما از سوی دیگر سیاست خارجی جمهوری خواهان همیشه مقابله با روس ها بوده است لذا اینها تناقضاتی است که وجود دارد. بحثی که در مورد سیاست خارجی ایالات متحده باید بگویم این است که آمریکا با روی کار آمدن ترامپ نشان داد که ایالات متحده آمریکا قطعا از آن حالت بین المللی خودش خارج می شود چرا که مردم آمریکا مطالبات داخلی زیادی دارند و قطعا ماجراجویی آمریکا در خارج از کشور کمرنگ می شود مگر اینکه ترامپ نتواند بعضی از نیازهای داخلی را تأمین کند چون ترامپ با شعار­های داخلی به قدرت رسیده و بیشتر تمرکز او بر داخل خواهد بود و به نظر می رسد آمریکا در مباحث بین المللی روند دیگری را شروع کرده است. سیاست خاورمیانه ای آمریکا در زمان اوباما مشخصا انفعالی بود یعنی سیاست فعالانه از آمریکا را شاهد نبودیم در خیلی از بحران ها حضور فعال نداشته و به نظر می رسد که سیاست ترامپ هم با توجه به موقعیت آمریکای کنونی با اوباما تفاوت چندانی نداشته باشد. اما به نظر من برای حل بحران سوریه هماهنگی هایی با روسیه داشته باشد ولی درکل به نظر می رسد سیاست آمریکا تغییر آنجنانی نخواهد داشت.

* جان کری وزیر خارجه آمریکا از دولت آینده این کشور به ریاست ترامپ خواسته دعوت روسیه برای حضور در نشست مذاکرات صلح سوریه در آستانه را بپذیرد. به نظر شما آیا دولت جدید آمریکا در این نشست شرکت خواهد کرد؟

آجرلو: ایران اعلام کرد ما موافق حضور آمریکای ها نیستیم اما روسیه گفت آمریکایی ها باید در این مذاکرات حضور داشته باشند و یک اختلاف نظری بین ایران و روسیه وجود دارد ولی در کل آمریکایی ها در مذاکرات حضور پیدا می کنند و باید الان دید حضورشان نقش مثبت دارد یا منفی. اگر با دیدگاهی بیایند که بخواهند این بحران بین المللی را حل کنند حضورشان می تواند مثبت باشد اما اگر بخواهند منافع خود همپیمانان منطقه ای را پیگیری کنند قطعا مذاکرات به ضرر سوریه خواهد بود و حضور آمریکا در مقطع کنونی به دلیل اینکه منافع اولویت دار آمریکا، بحران سوریه نیست حضورش هم قطعا با مشکلات رو به رو می شود، یعنی در منطقه خیری نخواهد داشت اما اگر آمریکایی با این سیاست بیایند که بخواهند بحران حل شود حضورشان شاید مثبت باشد. اولویت اروپا مبارزه با تروریسم و کنترل روسیه است اما در سیاست خارجی آمریکا اولویت مسایل دیگری مثل رقابت با چین است، همچنان که ترامپ اخیرا درگیری هایی را با چین ایجاد کرد و در جنوب شرق آسیا منافعی دارند پس اولویتشان چیزهای دیگری است و قاعدتا برای جمهوری اسلامی ایران، روسیه حتی ترکیه و سوریه بحث بحران سوریه از اولویت برخوردار است. پس وقتی کشوری وارد این مذاکرات می شود و موضوع مورد بحث برای او از اولویت برخوردار نیست قاعدتا حضور او به ضرر مذاکرات خواهد بود و به نظر من حضور آمریکا به ضرر منطقه خواهد بود. اما در خصوص اینکه آمریکا در این مذاکرات شرکت می کند یا نه به نظر من حتما حضور پیدا می کند چراکه خودشان را یک ابر قدرت بین المللی می دانند و باید در تمام مسایل منطقه ای و بین المللی که مذاکره می شود حضور داشته باشند و در این قالب خواهان حضور هستند و حضور پیدا می کنند.

*به نظر شما تروریست ها بعد از شکست در سوریه وارد کدام کشورها می شوند؟

آجرلو: تا زمانی که گروه های تکفیری از جانب تمام کشورها به عنوان یک تهدید تلقی نشوند این تهدید در منطقه خاورمیانه وجود خواهد داشت. خبرهایی مطرح است مبنی بر اینکه بعضی از این گروه ها به لیبی و یمن انتقال داده می شوند اگر این خبرها درست باشد قطعا بحران ادامه خواهد داشت بالاخره وقتی در یک منطقه بحرانی وجود داشته باشد کل منطقه بحران زده خواهدشد و به نظر من متاسفانه بعضی از طرف های منطقه ای مثل عربستان برای حل مشکلات داخلی خودشان امنیت کل منطقه را به هم ریخته اند و به نظر می رسد اگر تا زمانی که یک رفاه بین المللی و یک اجماع جهانی برای مبارزه با گروه های تکفیری وجود نداشته باشد این گروه ها در مناطق مختلف جهان اسلام حضور خواهد داشت و مشکلاتی را برای کشورهای منطقه به وجود می آورند که نتیجه آن بهم خوردن امنیت کل کشورهای اسلامی است. بحرانی ترین منطقه نظام بین الملل منطقه خاورمیانه و غرب آسیا است و اگر تداوم داشته باشد هر روز مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این منطقه افزوده می شود و بحران آوارگان و تروریست در اروپا را هم باید به این بحران ها افزود همانطور که ترکیه روزی از همین گروه ها حمایت می کرد و تبدیل به دروازه ورود تروریست ها به عراق و سوریه شد تا دولت این دو کشور را تحت نفوذ خود درآرود اما امروز با یک بحران امنیتی رو به رو شده است به نظر من تداوم این مساله تمام کشورها را تحت تاثیر قرار می دهد خصوصا کشورهایی که از این گروه ها حمایت کردند امروز ترکیه بود و ممکن است فردا دیگر کشورهای خلیج فارس باشند.