محمد تقی جلائی- سینمای ایران نمایانگر سالها خاطره سازی و عشق است. گرچه نمی شود آنرا با سینمای با قدمت کشور هایی چون فرانسه و آمریکا مقایسه کرد اما نمی توان نقش آن را در زندگی مردمانی که شب های بسیاری را در سالن های سینما می گذراندند و پا به پای سینمای ایران در اوج لذت و صمیمیت فیلم ها را دنبال می کردند و با بازیگران و ستاره هایشان خاطره سازی می کردند نادیده گرفت.
باغ فردوس تهران سالهاست که میزبان این خاطره هاست. و شاید بشود گفت باغ فردوس تهران بهترین مکان برای این موزه باشد. جست و جوی پلان به پلان سینمای ایران در تاریخ سینما وقتی در فضای زیبا و صمیمی باغ فردوس اتفاق می افتد لذتی دو جندان خواهد داشت.
باغ فردوس خود به تنهایی نشانگر تاریخ است. دیوار های آینه کوب و در و پنجره های چوبی و خاطره انگیز آن و معماری دل انگیز و دست نخورده اش همگی تصویری زیبا از هنر ایرانی را نشان می دهد.
مستندات روایی حکایت از آن دارد که این باغ در زمان محمدشاه قاجارساخته شده است که ساختمان آن کاخ شکارگاه وی بود.پس از فوت نظام الدوله، پسرش دوستعلی خان معیر الممالک داماد ناصرالدین شاه مالک باغ شد. او بر اساس آنچه روایت کرده اند به این باغ و عمارتش اهمیتی نمی داد و این باغ رو به ویرانی گذاشت.
حاجی میرزا حسین پسر حاجی میرزا خلیل شیرازی که در سرای امیر حجره داشت و تاجری اعیان منش بود این باغ را خرید و دست به تعمیرآن زد. او چند سالی مالک این باغ بود و در این باغ مهمانی ها ترتیب داد. اما پدرش که از این ولخرجی های پسر نگران شده بود او را به شیراز خواست وبه این ترتیب باغ و عمارت به سرایدار سپرده شد و دوباره رو به ویرانی نهاد. پس از او میرزا حسین طهرانی مالک باغ شد.او هم عمارت شمالی باغ را خراب کرد و درختانی را که نظام الدوله کاشته بود از بیخ برکند.پس از فوت او اراضی این باغ بین وراث تقسیم شد و هریک از وراث سهم خود را فروختند.در سال ۱۳۱۸ه ق در زمان مظفرالدین شاه میرزااسماعیل خان امین الملک برادر امین السلطان اتابک اینجا را خرید.او به آبادانی باغ کوشید و در ضلع غربی آن اندرونی و حمام ساخت.پس از امین الملک، از عهده نگهداری باغ بر نیامدند و باغ برای سومین بار رو به ویرانی گذاشت.
این مکان تاریخی در سال ۱۳۵۸ و بعد از انقلاب زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفت و به عنوان مرکز آموزش فیلمسازی از آن استفاده شد. و بعد از سال ۱۳۸۱ این بنا برای موزه سینما ایران مورد استفاده قرار گرفت.
از لاله زار تا تجریش
شهریور سال ۸۱ بود که با حضور سید محمد خاتمی رئیس دولت وقت موزه سینما از خیابان لاله زار به این باغ زیبا و دیدنی در محله تجریش تهران منتقل شد. پیش از این ساختمان قدیمی ای در کوچه پیرنیا محله لاله زار تهران میزبان تاریخ سینما بود.
برپایی موزه سینمای ایران تحقق یک رویا بود.رویایی که همه فرهنگ دوستان ایران را دلشاد کرد و ثبت و ضبط کوشش های بانیان و کوشندگان این هنر صنعت را نوید می داد تا چراغی باشد فرا روی آیندگان و افتخاری برای آنانی که دستآورد و حاصل عمرشان را در بازتاب پرده سفید و نقره فام سلولویید،نظاره گر بودند.
یاری و اعتماد عباس کیارستمی و عزت الله انتظامی و تلاش و پشتکار غلامرضا جمال امیدی،امیر اثباتی،بهزاد رحیمیان و عزیزالله ساعتی سبب شد تا کوشش های بانیان موزه به نتیجه برسد.
هفته پیش تهران در باران بی وقفه خفته بود و سکوت در پیاده رو های شمال تهران پیچیده بود. باغ فردوس هم که در روز های عادی بیش و کم میهمان های زیادی دارد ساکت و آرام صدای تاریخ و تکرار را به گوش می رساند.
بر خلاف سرما و باران بیرون از موزه گرمای لذت بخش مشاهده گنجینه ابزار و وسایل سینمایی در داخل موزه انسان را به جست و جو و گردش در پلان به پلان سینما وا می داشت.
موزه سیما با عکس ها و نقش نگاره هایی از هنر تئاتر و نمایشنامه خوانی های موسوم به قهوه خانه ای آغاز می شد و با طرح خانه فرهاد مهراد، خواننده مشهور موسیقی ایران پایان می یافت.
موزه سینما از تالار ها و نمایشگاه های مختلفی تشکیل شده است که انتهای هر کدام آغاز دیگری است. همین باعث شده است تا شمایل متفاوتی به این موزه داده شود. از جمله تالار های این موزه می توان به تالارهای آبی و بین المللی و نمایشگاه کودک اشاره کرد.
زیرگذر تاریخ
موزه سینما با این بخش شروع می شود. آگاهی از نخستین کوشش های بشری در شرق برای ثبت جنبش و حرکت با مشاهده دستگاه نمایش مولاژ جام بز جهنده(۲۰۰۰ سال پیش از میلاد) و همچنین موفقیت آنان در کشف قوانین حاکم بر نمایش تصاویر با مشاهده اتاق تاریک(قرن دوازده میلادی )، می تواند تجربه ای متفاوت برای بازدید کنندگان این بخش از موزه سینما تلقی شود. طرحی از تئاتر سایه ها که در چین و هند پیشینه ای به قدمت آغاز تقویم میلادی دارد از دیگر بخش های این نمایشگاه است. همچنین مشاهده نخستین تصویر سازی های ایرانیان(با عنوان نگاره ها بنیان بیان تصویری) برای روایت شاهنامه فردوسی و روایت های دینی ازدیگرجذابیت های های این نمایشگاه به شمارمی رود.
تالار آبی و آشنایی با آغاز سینما ایران
دراین نمایشگاه با پیشینه: بنای باغ فردوس، موزه سینما، پیدایش سینما در جهان و ایران آشنا شده، همچنین با تصاویری از اولین تصویربرداری های تاریخ سینمای ایران توسط میرزاابراهیم خان عکاس باشی و نخستین اگهی و اعلان های سینمای ایران روبرو می شویم.
معرفی پیشگامان سینمای ایران، بازیگران و عوامل اصلی فیلمسازی به همراه نخستین تجهیزات فیلمسازی در ایران از دیگر بخش های این نمایشگاه است.
غرفه های اختصاصی آوانس اوگانیانس(نخستین نویسنده وکارگردان سینمای ایران)،عبدالحسین سپنتا(نخستین کارگردان فیلم ناطق)،ابراهیم مرادی،محسن بدیع و دانشگاه سیراکیوز،از قسمت های دیدنی نمایشگاه آبی می باشد.
تالار میانی(معاصران)
در این نمایشگاه تصاویر صحنه و پشت صحنه فیلم های ایرانی به همراه پرتره کارگردانان،فیلمبرداران،چهره پردازان،طراحان صحنه و لباس مشاهده می شود.همچنین نمونه هایی از اکساسوار و طراحی های صحنه و لباس و چهره پردازی های سینمای ایران به نمایش گذاشته شده است.
مشاهده غرفه های اختصاصی سهراب شهید ثالث، ساموئل خاچیکیان، ولی الله خاکدان، عزت الله انتظامی، رخشان بنی اعتماد، پوران درخشنده، داریوش مهرجویی، خسرو سینایی، علی طالبی، فاطمه معنمدآریا، نیکی کریمی و...در این نمایشگاه، امکان پذیر است.
تالار بین الملل میزبان نخل طلای عباس کیارستمی
تماشای جوایز جهانی سینمای ایران (هم چون نخل طلای کن،شیر ونیز،خرس برلین و ...)،آشنایی با همه جشنواره های سینمای ایران با مشاهده ۴۵ تندیس موجود ازجوایز تاریخ سینمای ایران به همراه غرفه های اختصاصی افتخار آفرینان جهانی سینما :عباس کیارستمی، ابوالفضل جلیلی، هوشنگ اللهیاری و... در این نمایشگاه امکان پذیر است. شاید بتوان گفت این تالار گران ترین بخش از موزه سینما است!
نخل طلای جشنواره کن که یکی از مهمترین جوایز سینمای جهان است در بخش جوایز عباس کیارستمی کارگردان و هنرمند ایرانی است. این جایزه ارزشمند بسیار بد جاگذاری شده است و باید برای دیدن آن یا جست و جوی بیشتری کرد یا از مسئولان موزه سوال پرسید. با این حال دیدن نخل طلا یعنی طعم گیلاس و جاده و ماشین و تنهایی. یعنی هنر بکر و بی انتهای کیارستمی.
همچنین در این بخش جای خالی اسکار اصغر فرهادی به چشم می خورد و شاید کم تر بازدید کننده ای باشد که در صورت بی خبر بودن از عدم اهدا آن به موزه سراغ آنرا از مسئولان تالار نگیرد.
تماشاخانه موزه سینما
نخستین سالن های سینمای ایران، نخستین سینماداران و پرفروش ترین فیلم ها و مستندات سالن های سینمای ایران دراین نمایشگاه معرفی می شوند. همچنین امکان مشاهده قسمت هایی از تصاویر اولین فیلم های تاریخ سینمای ایران و جهان امکان پذیر است.گاه شمار تاریخ سینمای ایران از دیگر جزییات این نمایشگاه می باشد.
همچنین پرده و پروژکتوری در این بخش تعبیه شده است که می توان با آن اولین فیلم های ایرانی را مشاهده کرد. دختر لر و آبی و رابی که جزو اولین فیلم های سینمایی ایران است فیلم هایی اند که در اوج سادگی نظر بازدیدکنندگان را به خود جلب می کنند.
نمایشگاه کودک و خاطرات کودکی
در این نمایشگاه تصاویر بازیگران و دست اندرکاران سینمای کودک و نوجوان،عروسک های فیلم های مورد اقبال فیلم های سینمایی چون کلاه قرمزی و پسر خاله،گلنار،دربدرها،شهر موش ها و .... مشاهده می شود.
همچنین طراحی های دستی و لوازم شخصی اولین انیمیشن سازان ایران اسفندیار احمدیه و نورالدین زرین کلک در این نمایشگاه در معرض دید علاقمندان قرار دارد.
دل کندن از این بخش کار سختی است و به راحتی نمی توان چشم از عروسک هایی که خاطرات کودکی ایرانی ها ررا ساخته اند برداشت.
طنین فریاد ها درخانه فرهاد
مشاهده یادگارهایی از وسایل شخصی، کتاب ها و سازهای فرهاد مهراد به همراه شنیدن صدایش در این نمایشگاه شما را در حال و هوای زندگی این خواننده بزرگ موسیقی پاپ ایران قرار می دهد.
همچنین با ورود به این بخش صدای فرهاد طنین انداز می شود و لذت دیدن کتاب ها و ساز های فرهاد را دو چندان می کند.
بعد از بیرون آمدن از این بخش باید با موزه سینما وداع کرد و باقی ماجرا را در ذهن پی گرفت. پایان موزه سینما پایان سینمای ایران نیست و شاید بشود این راه تو در تو را تا بی نهایت ادامه داد. نقطه ای برای پایان هنر نیست. سینمای ایران تا بی پایانی اش ادامه خواهد داد.
